"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı İzelman Genel Hizmet Otopark ... Eğitim İtfaiye ve Sağlık Hizmetleri Tic AŞ (İzelman Şirketi) vekili ve davalı İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı Eshot Genel Müdürlüğü (ESHOT Genel Müdürlüğü) vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekili tarafından ayrı ayrı temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı ESHOT Genel Müdürlüğünde 16.08.2008 tarihinden itibaren hat şoförü olarak çalıştığını, ESHOT Genel Müdürlüğünde örgütlü bulunan Belediye İş Sendikasına 15.04.2016 tarihinde üye olduğunu, gerçekte davalı ESHOT Genel Müdürlüğünün işçisi olduğuna dair Mahkeme hükmünün tesis edildiğini ileri sürerek ücret farkı, gece çalışma ücret farkı, fazla çalışma ücret farkı, genel tatil ücret farkı, ... yardımı, kıdemli işçiliği teşvik primi, giyim yardımı farkı, temizlik yardımı farkı, yakacak yardımı farkı, yemek yardımı farkı, akıllı ... yardımı farkı ve ikramiye (ilave tediye) farkı alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı İzelman Şirketi vekili cevap dilekçesinde; davacının alacakları yönünden zamanaşımı def'inde bulunduklarını, muvazaa iddiasının yerinde olmadığını, işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi gereği tüm işçilik alacaklarının eksiksiz olarak ödendiğini, davacının dayanışma aidatı ödeyerek toplu iş sözleşmesi hükümlerinden yararlanmaya devam ettiğini, yasa gereği işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden yararlanan davacının aynı dönem için başka bir toplu iş sözleşmesinden yararlanma imkânının bulunmadığını savunarak davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ESHOT Genel Müdürlüğü vekili cevap dilekçesinde; davacının bir kısım alacaklarının zamanaşımına uğradığını, muvazaa iddialarının yerinde olmadığını, davacının Belediye İş Sendikasına üye olduğunu belirttiği tarih sonrasında da Genel İş Sendikasına dayanarak imzalı toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre edinimlerini almaya devam ettiğini, davacının sendika üyeliğinin İdarelerine bildirilmediğini, bu nedenle taleplerin kabulünün mümkün olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; somut olayda davacının 16.08.2008 tarihinden beri davalı ESHOT Genel Müdürlüğüne ait işyerinde hat şoförü olarak çalıştığı, davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğuna ve davacının ... beri ESHOT Genel Müdürlüğü işçisi sayılması gerektiğine dair İzmir 5. İş Mahkemesinin 2015/633 Esas, 2016/144 Karar sayılı kararının bulunduğu, benzer mahiyette Yargıtay onamasından geçen pek çok emsal dosyanın mevcut olduğu, davacının 21.08.2008-14.04.2016 tarihleri arasında Genel İş Sendikasına, 15.04.2016 tarihinde Belediye İş Sendikasına üye olduğu, davacının 15.03.2016-14.03.2018 tarihleri arasında geçerli olan toplu iş sözleşmesi hükümlerinden yararlanması gerektiği, davacının 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun kapsamında hak ettiği ve davacıya ödenmediği tespit edilen ilave tediye alacağının davacıya yapılan ikramiye ödemelerinin mahsubu sonrasında kabulü gerektiği, davacının 15.04.2016 tarihinde Belediye İş Sendikasına üye olduğu, davacının geçerli olan sendika üyeliği tarihleri itibarıyla sendikal haklardan yararlandırılması gerektiği, davanın kısmi dava olarak açıldığı ve davacı tarafça davanın ıslah edildiği anlaşıldığından davacının alacak kalemlerine işletilecek faizin dava ve ıslah tarihlerinden itibaren başlaması gerektiği ve muvazaa tespiti sebebi ile tüm alacakların davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili gerektiği gerekçeleriyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri ayrı ayrı istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı İzelman Şirketi vekili; davacının haklarının eksiksiz ödendiğini, davacının dayanışma aidatı ödeyerek müvekkili Şirkette uygulanan toplu iş sözleşmesinden yararlanma talebinde bulunduğunu ve müvekkili Şirket ve DİSK Genel İş Sendikası arasında bağıtlanan toplu iş sözleşmesinden yararlanmaya devam ettiğini, bu hâlde davacının ayrıca Belediye İş Sendikası üyesi olduğundan bahisle aynı dönem için bu toplu iş sözleşmesinden de yararlanma talebinin haksız olduğunu, davacının toplu iş sözleşmesine bağlı talep ettiği tüm alacakların bu nedenle reddi gerektiğini, davacının alacak taleplerinden müvekkili Şirketin de müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmasının doğru olmadığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ESHOT Genel Müdürlüğü vekili; müvekkili İdare ile diğer davalı İzelman Şirketi arasındaki ilişkinin muvazaaalı olmadığını, taraf isçi sendikasınca davacının üyeliği İdareye bildirilmediğinden davacının toplu is sözleşmesi hükümlerinden faydalanmasının mümkün olmadığını, hiçbir üyelik aidatının da İdarece kesinti yapılarak taraf Sendikaya ödenmediğini, davacının Belediye İş Sendikası üyeliğinin geçerli bulunmadığını, cevap dilekçesi ekinde sunulan belgelere göre davacının dayanışına aidatı ödeyerek toplu is sözleşmesinden faydalanma iradesini ortaya koyduğunu ve buna göre işlem tesis edilerek davacının 2016 yılından sonra da İzelman Şirketinin taraf olduğu toplu iş sözleşmesi hükümlerinden daha önceki yıllardaki gibi yararlanmaya devam ettiğini, toplu iş sözleşmesinin tekliği ilkesi uyarınca davacının müvekkili İdarenin imzaladığı toplu iş sözleşmesinden yararlanmasının mümkün olmadığını, davacının bu talebinin hakkın kötüye kullanılması olduğunu, davacının taleplerinin reddi gerektiğini, hükme esas alınan bilirkişi raporundaki hesaplamaların hatalı olduğunu, toplu iş sözleşmesi hükümleri gereği davacının tüm ikramiye ve ilave tediye alacaklarının zaten ödendiğini, kıdemli işçiliği teşvik primi ve giyim yardımında talep aşılarak fazlaya hükmedildiğini, davacı lehine hükmedilen vekâlet ücreti hesabının hatalı olduğunu belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; İlk Derece Mahkemesinin davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğuna, birden fazla toplu iş sözleşmesi hükümlerinin uygulanmadığına, davanın seri nitelikteki dava olmaması nedeniyle belirlenen vekâlet ücretine ve hüküm altına alınan alacaklar için faiz başlangıç tarihlerinin tespitine yönelik dosya kapsamındaki delilleri değerlendirmesinde ve karar içeriğinde yasaya ve dosya kapsamına aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davalılar vekillerinin istinaf başvurularının ayrı ayrı esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı İzelman Şirketi vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürülen gerekçeleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ESHOT Genel Müdürlüğü vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürülen gerekçeleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olup olmadığı ile muvazaanın varlığı hâlinde davacının ... işverenin işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden yararlanma koşulları hususlarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ... maddesi.
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) 39 uncu maddesi.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalıların aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. 6356 sayılı Kanun'un 42 nci maddesinde toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili sendikanın başvuru süreci ana hatları ile düzenlenmiş olup ikinci fıkrasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde; başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını işverene bildireceği düzenlenmiştir. Bu bildirim ile 6356 sayılı Kanun'un 43 üncü maddesine göre yetki itirazı sürecinin işletilmesi mümkün olmaktadır.
3. 6356 sayılı Kanun'un 39 uncu maddesinde ise yetkili sendikanın karara bağladığı toplu iş sözleşmesinden yararlanma koşulları düzenlenmiştir. Buna göre sözleşmenin imzalanması tarihinde taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren toplu iş sözleşmesinden yararlanabilirler.
4. 6356 sayılı Kanun'un yukarıda belirtilen maddeleri birlikte değerlendirildiğinde; 39 uncu maddede, imza tarihinde üye olan işçilerin toplu iş sözleşmesinden yararlanmaya başlama tarihlerinin yürürlük tarihi olarak belirtilmesinin esasen 42 nci madde ile bağlantılı olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
5. Şöyle ki işveren, toplu iş sözleşmesinin tarafı olan sendikaya üye olan işçileri ve sayısını Kanun'un 42 nci maddesi doğrultusunda yetki sürecinde öğrenmektedir. Dolayısıyla işveren, toplu iş sözleşmesinin imza tarihinde üye olan işçileri zaten bilmekte olduğundan ayrıca bir bildirime gerek bulunmaksızın bu işçiler, toplu iş sözleşmesinden yürürlük tarihinden itibaren yararlanabilmektedir. Toplu iş sözleşmesinin imza sürecinden sonra üye olanların işverence bilinebilmesi ise üyeliğin işverene bildirilmesi ile mümkün olabilmektedir. Bu sebeple toplu iş sözleşmesinin imza tarihinden sonra taraf sendikaya üye olan işçilerin toplu iş sözleşmesinden yararlandırılmaları, işverene üyeliğin bildirilmesi şartına bağlanmıştır.
6. Ne var ki toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili sendikanın tespitinde alt işveren işçileri hesaba katılmadığından asıl işverene, alt işveren işçilerinin sendikaya üyeliklerinin de bildirilmesi şeklinde bir usul bulunmamaktadır. Şu durumda asıl işveren, yetki sürecinde de alt işveren işçilerinin sendikaya üyeliklerinden haberdar olamamaktadır. Somut uyuşmazlıkta olduğu gibi asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığının ya da geçerli olarak kurulmadığının ve işçinin çalışma süresinin en başından itibaren asıl işverenin işçisi olduğunun belirlendiği durumlarda; işçi, toplu iş sözleşmesinin imza tarihinde yetkili sendikaya üye olsa da ... işveren olan asıl işverenin toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmesi; ancak taraf sendika üyeliğinin ... işverene bildirildiği tarihten itibaren mümkündür.
7. Somut uyuşmazlıkta davacı 15.04.2016 tarihinde Belediye İş Sendikasına üye olmuştur. Davacı kendisinin toplu iş sözleşmesinin imza tarihinden önce Belediye İş Sendikasına üye olması nedeniyle üyeliğinin ... işverene bildirilmesi şartı bulunmadığını belirtse de yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda gerekli olduğundan, dosya kapsamından anlaşılamayan davacının üyeliğinin davalı ESHOT Genel Müdürlüğüne bildirilip bildirilmediği hususu netleştirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.