"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 4. İş Mahkemesi
Taraflar arasındaki işkolu tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili Şirkete ait 1109180.034 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil No.lu işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığı yönünde tespitte bulunulduğunu, tespitin mevzuata aykırı ve hatalı olduğunu, tespit yapılırken işyerinde yürütülen asıl iş ve yardımcı işlerin detaylı şekilde irdelenmediğini, bir işyerinin hangi işkoluna girdiği tespit edilirken o işyerinde üretilen mal ve hizmetlerin esas alınacağını, bir işyerinde birden fazla mal ve hizmet üretimi söz konusu olduğu takdirde ise yoğun olarak yapılan işin, bu işkolunun tespitinde temel alınacağını, ağırlıklı olarak yapılan işin ne olduğunun saptanacağını ve işkolunun da bu ağırlıklı işin niteliğine göre belirlenmesi gerektiğini, İstanbul ... Havalimanının adeta bir alışveriş merkezi olarak faaliyet gösterdiğini ve bu şekilde örgütlendiğini, açık ve kapalı perakende alanlarının genel yönetimi ile ilgili alanların işletilmesinin, alışveriş merkezi gibi faaliyetlerini yürüten davacı Şirketin asıl işinin tanımı olarak huzurdaki uyuşmazlıkta yerini aldığını, dolayısıyla asıl işin ticaret ve AVM olarak örgütlendiği bir işyerinde işkolunun taşımacılık şeklinde tespit edilmesinin hatalı olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 30.09.2021 tarihli ve 31614 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2021/148 karar No.lu işkolu tespit kararına ilişkin olarak işkolu tespit kararının iptaline, davacı Şirketin 1109180.034 SGK sicil No.lu işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin hangi işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; dava dilekçesinde ileri sürülen iddialara katılma imkânı bulunmadığını, davacı tarafın iddialarının somut olay yönünden yerinde bulunmadığını, Bakanlıkça usul ve hukuka uygun olarak tesis edilen, dava konusu işleme yapılan itiraz geçersiz olduğu gibi iptalini de gerektirecek bir husus bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ...vekili cevap dilekçesinde; işkolu tespit kararının Kanuna, Yönetmelik'e ve yerleşik Yargıtay kararlarına uygun olduğunu, davacı Şirket tarafından faaliyet yürütülen 1109180.034 SGK sicil numaralı işyerinde çalışan işçilerin çoğunluğunun hatta tamamına yakınının vasıta şoförü olduğunu, Şirketin taşımacılık işkolunda yer aldığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; aslen bir havalimanı olan davacı Şirkette ağırlıklı olarak yapılan işin taşımacılık faaliyeti olduğundan işkolunun bu doğrultuda tespit edileceğini, aynı şekilde davacı işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de asıl işin girdiği işkolundan sayıldığını, davacı Şirkette gerçekleştirilen birçok faaliyet olmasına rağmen ağırlıklı olarak verilen hizmetin taşımacılık hizmeti olduğunu ve işkolunun tespitinde diğer işlerden daha baskın olduğundan tespit kararına esas alınması gerektiğini, Bakanlığın işkolunun tespiti hususunda gerekli araştırma ve değerlendirmeyi detaylıca yaparak davacı Şirketin işkolunu tespit ettiğini, faaliyet ve hizmetleri değerlendirmede herhangi bir yanlışlık veya mevzuata aykırılık olmadığından davacının talebi doğrultusunda söz konusu tespit kararının iptaline karar verilemeyeceğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
4. Davalı ... Devrimci Kara Hava ... Taşımacılığı ... vekili cevap dilekçesinde; davanın süresi içinde açılmadığını bu nedenle usulden davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunun “52.23” No.lu sınıfında "hava yolu taşımacılığını destekleyici hizmet faaliyetleri" tanımının yapıldığını, dava konusu işyerinde yürütülen faaliyetlerin tam da bu tanıma uyan faaliyetler olduğunu, olumsuz yetki tespitine itiraz davası açıldığını, işyerindeki sendikal faaliyetten haberdar olan davacı Şirketin yetki prosedürünü sürüncemede bırakmak amacıyla 25.06.2021 tarihinde davalı Bakanlığa başvurarak sendikal faaliyetin yürütüldüğü dava konusu işyeriyle ilgili işkolu tespiti istediğini, davacının işkolu itirazının yerinde olmadığını, davacının kötüniyetli olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
5. Diğer davalılar cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; işletme yönetimi bakımından davacı Şirketin faaliyet alanı incelendiğinde, Şirketin ana faaliyetinin hava limanı işletmeciliği olduğu, işletmeciliği yapılan ... Havaalanının kullanım amacına bağlı olarak bir hava taşımacılığı istasyonu olduğu, bir uluslararası hava taşımacılığı istasyonu olarak bu işyerinin, gerek insan gerek cansız kargo taşımacılığı işinin ifası için geniş bir fiziki alan üzerine kurulu olduğu, bu alanda taşıma araçlarını (uçaklar) kullanımının sadece bu istasyonlarla sınırlı olması nedeni ile bakım, onarım, park ve trafik faaliyetlerinin de işyeri sorumluluk sahası içinde yürütüldüğü, gerek yolcu gerek terminal sahası çalışanlarının yeme, içme, kısa süreli konaklama gibi tüm hizmetlerinin de hava taşımacılığı istasyonlarının ülkemizdeki kullanımına bağlı olarak bu yerleşke içinde sağlanması gerekliliğinin bulunduğu, asıl faaliyet taşımacılık olmak üzere istasyonun hacmi, yoğunluğu, iş ve insan trafiğinin fazlalığı nedeni ile diğer mal ve hizmet satışının işbu istasyon yerleşkesi içinde kurulduğu, işkolu tespit kararının iptalini gerektirecek husus bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili dava dilekçesinde belirttiği sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; İlk Derece Mahkemesi kararının isabetli olduğu gerekçesiyle başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”
2. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“...Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir. ...”
4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
5. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
"Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
3. Değerlendirme
1. Somut uyuşmazlıkta ... tarafından 30.09.2021 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 2021/148 sayılı işkolu tespit kararına göre "İstanbul ... Uluslararası Havalimanı Yatırım ve İşletme A.Ş. unvanlı işverenliğe ait 1109180.034 SGK sicil no'lu işyerinde, ... Havalimanının terminal işletmesinin işletildiği, işçilerin de bu işe özgü işlerde çalıştıkları, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı "Taşımacılık" işkolunda yer aldığı" belirlenmiştir.
2. İlk Derece Mahkemesince davanın reddine, Bölge Adliye Mahkemesince de istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiş ise de yapılan araştırma eksik ve hüküm kurmaya yeterli bulunmamaktadır. Bu noktada belirtmek gerekir ki dava konusu uyuşmazlığa ilişkin bir uzmanlığı bulunmayan nitelikli hesap uzmanı ve mali müşavir bilirkişilerin dâhil olduğu bilirkişilerin düzenlediği rapor da hükme esas alınabilecek nitelikte değildir.
3. İşkolu tespitine konu işyerinde yürütülen faaliyetin kapsamı ve itiraz konusu hususlar dikkate alındığında, İlk Derece Mahkemesince insan kaynakları/işletme yönetimi uzmanı olan mevcut bilirkişi, hukuk fakültesi iş hukuku anabilim dalında görev yapan öğretim üyesi bilirkişi ile havayolu taşımacılığı konusunda uzman bilirkişinin yer aldığı bilirkişi heyeti oluşturularak heyet aracılığı ile tespit konusu işyerinde keşif icra edilmeli, yapılan işlerin niteliği ve kapsamı somut ve sayısal verilere dayalı olarak belirlenmeli, hangi faaliyet bakımından kaç işçi çalıştığı tespit edilmeli, hava yolu taşımacılığı faaliyetinin niteliği ile gereklilikleri bakımından değerlendirme yapılmalı, tüm bu tespitler ışığında oluşacak sonuca göre karar verilmelidir. Anılan hususlar gözetilmeksizin eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
03.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.