"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
KARAR : Davanın reddi
Taraflar arasında görülen işkolu tespitine itiraz davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay 7. Hukuk Dairesince Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; dava dışı Sendikanın talebi üzerine davalı ... Bakanlığının, davalı ... Proje Ulaşım İmar Inş. Yat. San. ve Tic. AŞ'ye (... Proje Ulaşım Şirketi) bağlı işyerlerinde “Hafif Raylı Sistem" şeklinde tanımlanan tramvay ve otobüslerle şehir içi yolcu taşımacılığı ve bu amaca ulaşabilmek için her türlü bakım, onarım, proje otopark, yatırım hizmetleri işinin yapıldığı, bu nedenle davalı Şirket işyerlerinde yapılan işlerinin niteliği gereği İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, dava konusu 2013/5 Karar numaralı işkolu tespit kararının 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na, (6356 sayılı Kanun) 5393 sayılı Belediye Kanunu'na, (5393 sayılı Kanun) İşkolları Yönetmeliği'ne ve Yargıtay içtihatlarına aykırı olduğunu, tespit konusu işyerinde yürütülen işlerin tamamının niteliği itibarıyla İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığını ileri sürerek 06.02.2013 tarih ve 28551 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2013/5 Karar sayılı işkolu tespit kararının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; işkolu tespitlerinde asıl ölçütün işyerinde görülmekte olan işlerin niteliği olduğunu, davalı işyerinde tramvay ve otobüslerle şehir içi yolcu taşımacılığı işi yapıldığından söz konusu faaliyetin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Sendikası vekili cevap dilekçesinde; İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna giren işler arasında; ray üzerinde çalışan araçlarla yapılan şehir içi ve şehir dışı yolcu, yük taşımacılığı işlerinin yer aldığını, davalı Şirketin işyerlerinde çalışan işçilerin yaptığı işin hafif raylı sistemle şehir içi yolcu taşımacılığı olarak tespit edildiğini bu nedenle dava konusu işkolu tespit kararının hukuka uygun olduğunu, davanın süresinde olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ... İşçileri Sendikası vekili cevap dilekçesinde; davanın süresinde açılmadığını, 6356 sayılı Kanun ve İşkolları Yönetmeliği uyarınca; belediyeler veya bağlı şirketleri eliyle yapılan hafif ve ağır raylı taşımacılık işleri dâhil olmak üzere ray üzerinde çalışan araçlarla yapılan şehir içi ve şehir dışı yolcu, yük taşımacılığı işlerinin taşımacılık işkoluna girdiğini, davalı Şirket işyerinde raylı sistem ve diğer taşımacılık işlerinin yürütüldüğünü savunarak davanın reddini istemiştir.
4. Davalı ... Proje Ulaşım Şirketi vekili cevap dilekçesinde; dava konusu işkolu tespit kararının usul ve kanuna uygun olduğunu, davanın süresinde açılmadığını, aynı konuda açılmış ve görülmekte olan bir dava bulunduğunu, dava konusu raylı sistemle taşımacılık faaliyetinin 5393 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesinde yer alan belediyenin görev ve sorumlulukları arasında sayılmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 24.12.2013 tarihli ve 2013/91 Esas, 2013/805 Karar sayılı kararı ile; davanın süresinde açıldığı, yapılan inceleme ve değerlendirmede davalı Bakanlığın işkolu tespitinin usul ve yasaya uygun olduğu, dosya kapsamının hukuki niteliği itibarıyla bilirkişi raporu alınmadığı, İşkolları Yönetmeliği'nin ekinde yer alan İşkolları Listesinde yer alan ibarenin iptaline ilişkin davanın bekletici mesele yapılması talebinin yerinde olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin 10.07.2014 tarihli ve 2014/10739 Esas, 2014/16116 Karar sayılı kararıyla; Danıştay 10. Dairesinin 2013/848 Esas sayılı dosyasında görülen davada verilecek hükmün davanın sonucunu etkileyeceği, Danıştay 10. Dairesinin 2013/848 Esas sayılı dosyasının bekletici mesele yapılarak sonucunun beklenmesi gerektiğinden bahisle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davanın süresinde açıldığı, mülga 2821 sayılı Sendikalar Kanunu'nun yürürlükte olduğu dönemde belediyelerin yapmış olduğu raylı sistemlerle yolcu taşıma faaliyetlerinin taşımacılık işkolunda değil genel işler işkolunda yer aldığı; ancak 6356 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesi ve bu Kanun'a dayanılarak çıkarılmış olan İşkolları Yönetmeliği’nin eki listede hafif raylı sistem şeklinde tanımlanan tramvay ve otobüsle şehir içi yolcu taşıma işlerinin açık ve tereddüte yer vermeyecek şekilde taşımacılık işkolunda sayıldığı anlaşıldığından aleyhe beyanlara itibar edilmediği, dosya kapsamının hukuki niteliğine göre bilirkişi rapor alınmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; işyerinde yürütülen işlerin belediye hizmetleri içerisinde yer aldığı nazara alınarak işkolunun genel işler işkolu olarak kabul edilmesi gerektiğini, davalı Şirketin belediye hizmetlerini yürütmek amacıyla kurulduğunu, işyerinde yapılan şehir içi otobüs taşımacılığı hizmetinin belediye hizmeti olduğu ve belediye hizmetlerinin 20 numaralı genel işler işkolunda sayıldığını, gerek Yargıtay 9. Hukuk Dairesi gerek Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi, gerekse de Bölge Adliye Mahkemelerinin istikrarlı olarak belediyeler tarafından belediye hizmetlerini yerine getirmek amacıyla kurulan şirketler tarafından yerine getirilmesi hâlinde yapılan işleri genel işler işkolunda saydıklarını ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 428 inci maddesi, 438 inci maddesinin yedi, sekiz ve dokuzuncu fıkraları ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrası.
2. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) ... Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.
...”
3. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“...Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir. ...”
5. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
6. 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun (5216 sayılı Kanun) "Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları" kenar başlıklı 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendi.
7. İşkolları Yönetmeliği'nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
3. Değerlendirme
1. İşkolu, toplu iş hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu iş hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre işkolları, Kanun'a ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
2. İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2 nci maddesinin gerekçesinde, işyeri; teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında işyerine bağlı yerler ile eklentiler ve araçların bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
3. İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir.
4. 5216 sayılı Kanun’un “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendine göre “Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018-.../14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek” hususları büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında belirtilmiştir.
5. Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliği’ne ekli listeye göre“Belediye hizmetleri” ile “Belediye otobüsü ile yapılan şehir içi ve banliyö yolcu taşımacılığı (belediyenin sağladığı havaalanı otobüsü dâhil)” faaliyetleri 20 sıra numaralı genel işler işkoluna dâhil faaliyetler arasında belirtilmiştir.
6. İşkolları Yönetmeliği’ne ekli listeye göre “Ray açıklığı ne olursa olsun, ray üzerinde çalışan araçlarla yapılan şehir içi ve şehir dışı yolcu, yük taşımacılığı işleri (belediyeler veya bağlı şirketleri ve bağlı şirketler tarafından kurulan şirketler eliyle yapılan hafif ve ağır raylı taşımacılık işleri dahil) ile bu sistemlerin inşaat dışında yol imali, çeken- çekilen araç imalatı, bakımı ve onarımı işleri ile travers imalatı işleri ve bu sistemlerin işletildiği istasyon, gar, ambar duraklarında yapılan işler ile bakımlarının yapıldığı işyerleri işleri” ise 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna dâhil faaliyetler arasında belirtilmiştir
7. Somut uyuşmazlıkta ... tarafindan 06.02.2013 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan .../5 Karar No.lu işkolu tespiti kararı ile; "... Proje Ulaşım İmar İnş. Yat. San. Tic. AŞ'de Bakanlığımızca yapılan incelemede; söz konusu işyerinde 'hafif raylı sistem' şeklinde tanımlanan Tramvay ve otobüslerde şehir içi yolcu taşımacılığı ve bu amaca ulaşabilmek için her türlü bakım, onarım, proje, otopark, yatırım hizmetleri işinin yapıldığı bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığı " tespit edilmiştir.
8. Mahkemece keşif ve bilirkişi incelemesi icra edilmeksizin davanın reddedildiği görülmektedir. Bu noktada ifade etmek gerekir ki dava konusu işyerinde yapılan işin niteliği, yürütülen faaliyetin kapsamı ile iş müfettişi raporu karşısında, İlk Derece Mahkemesince mahallinde keşif ve uzman bilirkişi incelemesi yapılmaksızın, yapılan işin niteliği duraksamaya yer vermeksizin tespit edilmeden sonuca gidilmesi isabetsizdir.
9. İşkolu tespitine konu işyerinde yürütülen faaliyetin kapsamı ve itiraz konusu hususlar dikkate alındığında, Mahkemece işin niteliği gözetilerek endüstri mühendisi, makine mühendisi ve hukukçu bilirkişilerin yer aldığı heyet teşkili ile tespit konusu işyerinde keşif ve bilirkişi incelemesi yapılmalı, yürütülen faaliyetin kapsam ve niteliği somut verilere dayalı olarak tespit edilmeli, İşkolları Yönetmeliği’nde yer alan düzenlemeler çerçevesinde yürütülen ağırlıklı faaliyet belirlenmeli ve oluşacak sonuca göre karar verilmelidir
10. Anılan hususlar gözetilmeksizin, eksik inceleme sonucunda Mahkemece yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
V. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Mahkeme kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,
18.11.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.