"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
KARAR : İstinaf başvurularının esastan reddi
TEMYİZ EDENLER : Taraf vekilleri
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 66. İş Mahkemesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekilleri ile katılma yolu ile davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı Şirketin yurt dışı şantiyelerinde çalıştığını, iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı neden bulunmaksızın feshedildiğini ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatları ile ücret, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil, yıllık ücretli izin ve iş arama izni ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Endüstri Tes. İnş. San. ve Tic. AŞ vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def'inde bulunduklarını, husumet itirazında bulunduklarını, davacının işçilik alacaklarının Rusya Kanunlarına tâbi olduğunu, davacının hizmet süresinin yanlış olduğunu, ücret iddiasının mesnetsiz olduğunu, davacının ücretinin 2.000,00 USD olduğunu ve buna göre ücretinin ödendiğini, davacıya 2017 Eylül ayında 1.630,00 USD kıdem tazminatı ödendiğini, ihbar öneli olarak 01.09.2017 tarihli yazıyla 4 hafta ihbar öneli verildiğini, imzalı bordrolarda davacının fazla çalışma ve hafta tatili ücretlerinin ödendiğini, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmadığını, yıllık ücretli izin alacağının olmadığını, iş arama izninin de olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Endüstri Tes. İmalat ve ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def'inde bulunduklarını, davanın belirsiz alacak davası olarak açılamayacağını, davacı ile davalı arasında iş ilişkisinin bulunmadığını, davacının hizmetini ... Ltd. Liability ... ünvanlı Şirkete karşı ifa ettiğini, davacının iddia ettiği tarihlerde herhangi bir çalışmasının bulunmadığını, davacının iddia ettiği ücret alacağının bulunmadığını, zamlı ödemeye ilişkin bir hükmün bulunmadığını, davacının herhangi bir kıdem tazminatı veya diğer işçilik alacağının bulunmadığını, barınma ve yemek imkânının bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının çalıştığı yerin Rusya olduğu, bu nedenle uyuşmazlığa Rusya hukukunun uygulanması gerektiği, davacının Rusya İş Kanunu hükümlerine göre davayı 3 aylık hak düşürücü süre içinde açmamış ise de bunun hak arama özgürlüğü kapsamında yapılan değerlendirmesinde bu süreyi kaçırmasının yurt dışı işleri ve mahkemeye başvuru süresinin kısalığı karşısında makul ve geçerli bir neden olarak kabul edildiği ve bu nedenle taleplerin zamanaşımına uğramadığı, dava konusu alacak taleplerinin Rusya hukukuna göre yapılan değerlendirmesi neticesinde iş arama ücreti talebinin reddine, diğer alacak taleplerinin ise kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı vekili; İŞKUR sözleşmesinde çalışılan ülke mevzuatında açık düzenleme bulunmaması hâlinde Türk hukukunun uygulanacağının açıkça belirtilmesi karşısında iş arama izni alacağına hükmedilmesi gerektiğini, ayrıca Rusya mevzuatındaki düzenlemeler dikkate alınmaksızın yıllık ücretli izin alacağına hükmedildiğini belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... Endüstri Tes. İnş. San. ve Tic. AŞ vekili; Rusya hukukunda hak düşürücü sürenin 3 ay olduğunu ve davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, nitekim Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemelerince zamanaşımı nedeni ile verilen ret kararlarının da olduğunu, hizmet süresinin hatalı tespit edildiğini, davacının iddia ettiği sözleşmenin dosya kapsamında olmadığını ve davacının iddiasını ispat edemediğini ve bordrolara itibar edilmesi gerektiğini, açıklanan nedenlerle davacının bakiye ücret alacağı da bulunmadığı gibi davacının işverenini de ibra ettiğini, bordroda görüleceği üzere davacıya tazminatlarının da ödendiğini ve kıdem ile ihbar tazminatı alacaklarının bulunmadığını, kaldı ki belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan davacının kıdem ile ihbar tazminatına da hak kazanamayacağını, Rusya hukukunda ihbar tazminatına ilişkin bir düzenleme de bulunmadığını, Yargıtay içtihatları gereği kıdem tazminatına yabancı para birimi cinsinden de hükmedilemeyeceğini, Rusya hukukuna göre davacının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iki ay boyunca işsiz kalması gerekmekte olup bu hususun da araştırılmadığını, fazla çalışma ücretindeki hesabının hatalı olduğunu, davacı tanığının beyanları ile davacının alacağının olmadığının açıkça ortada olduğunu, çalışılan hafta tatillerinin karşılıklarının ödendiğini, ulusal bayram ve genel tatil ve yıllık ücretli izin alacağı da olmadığını, tanıkların davacı ile birlikte çalıştıkları süreler dikkate alınarak sonuca gidilmesi ve tanık beyanlarına davalı hesaplamalar üzerinden indirim yapılması gerektiğini, ayrıca alacakların zamanaşımına uğradığını belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
3. Davalı ... Endüstri Tes. İmalat ve ... AŞ vekili; alacakların zamanaşımına uğradığını, husumet itirazlarının dikkate alınmadığını, dava dilekçesindeki ücret miktarını kabul etmemekle birlikte taleple bağlılık kuralına aykırı bir biçimde karar verildiğini, davacının taleplerinin dayanağı Rusya'da imzaladığı iddia olunan ikinci sözleşmenin ibraz olunmadığını belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının uyuşmazlığa konu çalışmasının tamamının Rusya'da geçtiği, dosyada bulunan sözleşmede çalışılan ülke hukukunun uygulanması konusunda geçerli bir hukuk seçimi bulunduğu gibi mutad işyerinin de çalışılan ülke olduğu dolayısı ile somut olaya Rusya İş Kanunu Hükümlerinin uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, yurda giriş çıkış kayıtları, iş sözleşmesi ve tanık beyanları ile tüm dosya kapsamı gözetildiğinde hizmet süresinin de doğru tespit edildiği, Rusya Federasyonu İş Kanunu hükümleri uyarınca fazla çalışma, genel tatil ve hafta tatili ücreti alacaklarının bordrolar ve puantaj kayıtları da gözetilerek usulünce hesaplandığı, kayıtlara dayalı ve fark ücret nedeniyle yapılan hesaplamalar dolayısıyla indirim uygulanmamasının da yerinde olduğu, yıllık ücretli izin hesabında ödemenin mahsup edildiği ve davacının yurt içinde bulunduğu dönemde izin parasının ödendiği dolayısıyla hesaplamada bir hata bulunmadığı, ödendiği anlaşılan miktarların mahsubu ile sonuca gidildiği, yine Rusya Fedarasyonu İş Kanunu hükümlerince davacının yazılı şekilde kıdem ve ihbar tazminatlarına hak kazandığı, Rusya mevzuatında iş arama izni alacağının düzenlenmediği ve İlk Derece Mahkemesinin yerinde gerekçelerle bahsi geçen alacağın reddine karar verdiği, iş sözleşmesinin belirli süreli olmasını gerektirir objektif ve esaslı nedenlerin somut olayda bulunmadığı gibi sözleşmede belirtilen süre sonrasında da iş ilişkisinin devam ettiği dikkate alındığında bu yöndeki istinaf nedenlerinin de yerinde olmadığı, mahkemenin davanın zamanaşımına uğramadığına dair gerekçesinin de Rusya Fedarasyonu İş Kanunu'nun 392 nci maddesi dikkate alındığında isabetli olduğu gerekçesiyle taraf vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; iş arama izni alacağına hükmedilmesi gerektiğini, ayrıca Rusya mevzuatındaki düzenlemeler dikkate alınmaksızın yıllık ücretli izin alacağına hükmedildiğini belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... Endüstri Tes. İnş. San. ve Tic. AŞ vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü nedenlerle temyiz yoluna başvurmuştur.
3. Davalı ... Endüstri Tes. İmalat ve ... AŞ vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü nedenlerle temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; iş sözleşmesine uygulanacak hukuk, davanın süresinde açılıp açılmadığı noktalarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 2, 5, 8, 24, 27, 40 ve 44 üncü maddeleri.
3. Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun iş sözleşmesinin son bulduğu tarihte yürürlükte bulunan 392 nci maddesi şu şekildedir:
“Çalışan, hakkının ihlal edildiğini öğrendiği veya öğrenmesi gerektiği günden itibaren üç ay içinde bireysel iş uyuşmazlığının çözümü için mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
Çalışan, ücretlerin ve diğer ödemelerin ödenmemesi veya eksik ödenmesine ilişkin bireysel işçi ihtilaflarının çözümü için, işten çıkarılma nedeniyle ödenmesi gereken ücretlerin ve diğer ödemelerin yapılmaması veya eksik ödenmesi de dahil olmak üzere, bu tutarların ödenmesi için belirlenen tarihten itibaren bir yıl içinde mahkemeye başvurma hakkına sahiptir. (03.07.2016 tarihli Kanun ile değişiklik yürürlüğe girmiştir)
İşveren, çalışanın işletmeye verdiği zararın tazminine ilişkin uyuşmazlıklarda, zararın tespit edildiği tarihten itibaren bir yıl içinde mahkemeye gitme hakkına sahiptir.
Bu maddede belirtilen sürelerin geçerli bir nedenle kaçırılması durumunda, bu süreler mahkeme tarafından tekrar başlatılabilir.”
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin tüm davalılar vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Maddi hukukun bir müessesesi olan zamanaşımı, hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir (..., Milletlerarası Özel Hukuk, Ankara, 2022, s.315; ..., Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Ankara, 2021, s.127). Buna göre Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun bu konudaki hükümlerinin uyuşmazlıkta uygulanması, 5718 sayılı Kanun'un 2 ve 8 inci maddelerinin bir gereğidir.
3. İlgili Hukuk kısmının (3) numaralı paragrafında yer verilen Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun bireysel iş uyuşmazlığının çözümü için mahkemeye başvurma sürelerinin düzenlendiği 392 nci maddesinde sözü edilen sürelerin, Dairemizce daha önce bazı kararlarda hak düşürücü süre olduğu belirtilmişse de yeniden yapılan değerlendirmede; bu sürelerin zamanaşımı süresi niteliğinde olduğu sonucuna varılmıştır. Bölge Adliye Mahkemesince de bu sürelerin zamanaşımı süresi olarak kabul edilmesi isabetlidir. Ancak Kanun'un 392 nci maddesinde 03.07.2016 tarihinde yapılan değişiklikle mahkemeye başvuru için zamanaşımı süresi 1 yıl olarak belirlenmiştir. Davacının iş sözleşmesinin değişiklikten sonra feshedildiği göz önünde bulundurulduğunda, bu sürenin 3 ay yerine 1 yıl olarak dikkate alınması gerekir.
4. Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun 392 nci maddesinin son fıkrasında, maddede belirtilen sürelerin geçerli bir nedenle kaçırılması durumunda mahkeme tarafından tekrar başlatılabileceği düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun'un mahkemeler tarafından uygulanmasına ilişkin olarak Rusya Federasyonu Yüksek Mahkemesinin verdiği 29.05.2018 tarihli ve 15 sayılı kararda; Kanun'un 392 nci maddesinde belirtilen sürelerin işçi tarafından kaçırılması ve geçerli nedenlerin beyan edilmesi durumunda Mahkemece sürelerin yeniden verilebileceği, geçerli nedenlerin ise işçinin hastalığı, mücbir sebepler nedeniyle mahkemeye gidememesi, ağır hasta aile bireylerinin bakım ihtiyacı gibi bireysel iş uyuşmazlığının çözümü için mahkemeye başvurma süresini objektif olarak engelleyen koşullar olabileceği açıklanmıştır. Bu objektif koşulların işçi bakımından mevcut olup olmadığı her somut olay açısından ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
5. Somut uyuşmazlıkta, davacının iş sözleşmesinin 30.09.2017 tarihinde sona erdiği, davanın ise 02.09.2021 tarihinde açıldığı, Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun 392 nci maddesine göre dava tarihi itibarıyla 1 yıllık zamanaşımı süresinin dolduğu ve davacı açısından mahkemeye başvurma süresini objektif olarak engelleyen koşulların (geçerli nedenlerin) dosyada ispatlanmadığı anlaşılmaktadır. Davalıların cevap dilekçesinde usulüne uygun şekilde zamanaşımı def'inde bulundukları dikkate alındığında, davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde taleplerin hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.11.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.