"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
KARAR : Davanın kabulü
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı vekilince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin, davalının Dicle ve ... Hidroelektrik Enerji Santrali İşletme Müdürlüğüne bağlı ... Hidroelektrik Santrali işyerinde çalıştığını, Eylül 2017 döneminden önceki ücret miktarı hizmet alım sözleşmeleri ve teknik şartnameler gereği brüt asgari ücretin belli bir miktar fazlası iken 2017 yılının Eylül ayından sonra davacının muvafakati olmadan düşürüldüğünü, ücretin düşürülmesi sebebiyle davacının fark ücret alacağı oluştuğunu, toplu iş sözleşmesi gereği çalışanlara yılda iki kez 5'er günlük yevmiyeden toplamda 10 yevmiye tutarında ikramiye ödeneceği kararlaştırılmasına karşın davacının ücretinin düşürülmesi nedeniyle fark ikramiye alacaklarının ödenmediğini, davalı ile dava dışı alt işveren firmalar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğundan davacının doğacak alacaklarından davalı ve dava dışı şirketlerin müteselsil sorumlu olduklarını beyanla toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan fark ücret ve fark ikramiye alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... AŞ (...) vekili cevap dilekçesinde, alacakların zamanaşımına uğradığını, husumet itirazında bulunduklarını, davalı Kurumun ihale makamı olduğunu ve verilen işlerin anahtar teslimi iş olduğunu, davacı işçinin alt işveren işçisi olduğunu, asıl işveren alt işveren ilişkisinin hukuken geçerli olduğunu, bu nedenle alt işveren işçilerinin teşekkülün işçilerine tanınan haklardan yararlanmalarının mümkün olmadığını, davalı Kurumun hizmet alımı yoluyla çalıştıracağı personel için ayrılan ödenek tavanlarının her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı Genel Yatırım Finansman Programı çerçevesinde belirlendiğini ve bu kapsamda çalışan personelin alacağı ücretlerin 2016/5 sayılı Genelge ile bir denge gözetilerek farklı oranlarla belirlendiğini, hizmet alımı yoluyla istihdam edilen davacının Dicle ve ... ... İşletme Müdürlüğüne bağlı ... Hidroelektrik Santralinde alt işverenler namına çalıştığını, talep konusu döneme ilişkin ilgili kişilerin ücretlerinin 2016/5 sayılı Kurum içi Genelge ile belirlendiğini, bu Genelge bağlamında 01.09.2014 başlangıç tarihli ... Hidroelektrik Santrali İşletimi İhalesinin 31.08.2017 tarihinde sona ermesi üzerine, ilgili Santralin 01.09.2017- 01.10.2018 tarihleri arasındaki işletimi için ihaleler gerçekleştirildiğini ve istihdam edilecek işçilerin ücretlerinin belirlenmesinde, söz konusu Genelgenin dikkate alınması zorunluluğunun hasıl olduğunu, bu nedenle 01.09.2017 tarihi itibarıyla, ... Hidroelektrik Santralinde hizmet alımı yoluyla istihdam edilen işçilerin ücretlerinin söz konusu Genelge ekinde yer alan ücret cetveline göre belirlendiğini, bu kapsamda davacıların ücretlerinin 2017 yılı Eylül ayında yeni hizmet alım sözleşmesi ile düşürüldüğünü, ilgililerin yeni hizmet alım sözleşmesi ile düşürülen ücrete rağmen bugüne kadar çalışmaya devam ettiğini ve hâlen de çalışmakta oldukları hususunun dikkate alınması gerektiğini savunarak davanın reddine karar verilmesi istemiştir.
2. İhbar olunan ... Elektrik tesisleri .... ve Tic. AŞ vekili cevap dilekçesinde; taleplerin zamanaşımına uğradığını, ... Genel Müdürlüğü ile müvekkili Şirket arasında imzalanmış hizmet alımına ait sözleşme kapsamında davacı ile müvekkili Şirket arasındaki belirli süreli iş sözleşmesine bağlı olarak davacının 04.02.2011-15.04.2014 tarihleri arasında çalıştığını, 2016/5 sayılı Kurum içi Genelge ile 2017 yılı Eylül ayında davacının ücretinin düşürüldüğünü, 15.04.2014 tarihinden sonraki bahse konu dönem için müvekkili Şirketin bir sorumluluğunun bulunmadığını, müvekkili Şirket ile davacı arasında imzalanan 08.07.2014 tarihli ibraname ile davacının müvekkili Şirkette 04.02.2011-15.04.2014 tarihleri arasında geçen çalışması ile ilgili olarak işvereni ibra ettiğini, davacı tarafın müvekkili Şirketten herhangi bir hak ya da alacağının bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
3. İhbar olunan ... Makine Sanayi Tic. AŞ vekili cevap dilekçesinde; davacı taleplerinin zamanaşımına uğradığını, husumet itirazında bulunduklarını, Dicle ..., Kızı ... ... ... ihalesini 3 yıl süreli olarak alan müvekkili Şirketin 01.03.2018 tarihinde işyerini teslim alarak işbaşı yaptığını ve Kamu İhale Kurumunun verdiği karar neticesinde 30.09.2018 tarihi itibarıyla ihale sözleşmesinin feshedildiğini, davacı ile bu iş kapsamında belirli süreli iş sözleşmesi imzalandığını, davacıya çalıştığı süre boyunca yasal tüm haklarının ödendiğini savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
4. İhbar olunan ... Turizm Madencilik Enerji İthalat ve İhracat Tic. Ltd. Şti. ile ... Mühendislik Enerji Temizlik Gıda İnş. ve Tic. AŞ vekili cevap dilekçesinde; davacının 01.09.2014 - 31.08.2017 tarihleri arasında ... Tur. AŞ nezdinde, 01.09.2017 - 30.11.2018 tarihleri arasında ... Müh. AŞ nezdinde, 01.12.2017-28.02.2018 tarihleri arasında ... Müh. AŞ nezdinde, 01.10.2018-28.02.2021 tarihleri arasında ... Tur. AŞ nezdinde çalıştığını, 01.03.2021 tarihinden itibaren ...-... AŞ nezdinde çalıştığını ve çalışmasının hâlen devam ettiğini, davacının işbu çalışma süresi boyunca talep ettiği fark alacaklardan müvekkili Firmanın sorumlu olmadığını, davalı ... Genel Müdürlüğünün cevap dilekçesinde de belirtildiği üzere 2016/5 sayılı Genelge kapsamında işçilere ödenen ücretlerin düşürüldüğünü, işbu Genelge doğrultusunda düzenlenen ve imzası işçiye ait olan bireysel iş sözleşmeleri bağlamında ücretlerin düşürülmesinden kaynaklı olarak fark alacak talebinde bulunulmasının hukuka aykırı olduğunu, talep konusu alacaklardan davalı ... Genel Müdürlüğünün 4857 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesi doğrultusunda sorumluluğu bulunduğunu beyan ile ihbar talebinin reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesince; davalı ile ihbar olunan Şirketler arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulduğu, davalının da asıl işveren sıfatıyla davacının işçilik alacaklarından sorumlu olduğu, davacının çalıştırıldığı ünvanlar için ödenecek ücret miktarları yönünden, davacı ile alt işverenler arasında imzalanmış hizmet alım sözleşmelerinde/idari şartnamelerde/teknik şartnamelerde ödeneceği belirlenmiş ücret miktarları ile davacı ve alt işverenler arasında imzalanmış belirli süreli iş sözleşmelerinde ödeneceği belirlenmiş ücret miktarlarının birbirleri ile örtüştüğünün anlaşıldığı, imzalanan bireysel iş sözleşmelerinde ücretin açıkça kararlaştırıldığı, bu nedenle davacının rızası dışında ücretinin düşürüldüğünden söz edilemeyeceği, davacının sendika üyesi olduğu, toplu iş sözleşmesi gereği hakkı olan zamların bordrolarına yansıtılmadığının anlaşıldığı; bu nedenle dosya kapsamındaki bilirkişi raporunda yapılan hesaplamaya itibar edilerek davacının ödenmeyen ücret fark alacağı ve ikramiye fark alacağının bulunduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesince; yapılan inceleme sonucunda davacının çalıştırıldığı ünvanlar için ödenecek ücret miktarları yönünden davacı ile alt işverenler arasında imzalanmış "Hizmet Alım Sözleşmelerinde /İdari Şartnamelerde/Teknik Şartname"lerde ödeneceği belirlenmiş ücret miktarları ile davacı ve alt işverenler arasında imzalanmış belirli süreli iş sözleşmelerinde ödeneceği belirlenmiş ücret miktarlarının birbirleri ile örtüştüğü, imzalanan bireysel iş sözleşmelerinde ücretin açıkça kararlaştırıldığı nazara alındığında davacının rızası dışında ücretinin düşürüldüğünden söz edilemeyeceği; ancak davacının ... - ... üye olduğu, davacının üyeliği sonrasında toplu iş sözleşmesindeki ücret zammı maddelerinin uygulanmaması sonucu ücret farkı alacağının bulunduğu, ücretin eksik ödenmesi nedeniyle ikramiye alacağında da eksik ödeme yapıldığı, yapılan fark ücret ve ikramiye alacağına ilişkin hesaplamanın dosya kapsamına uygun olduğu gerekçesiyle davalı tarafın istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 17.10.2022 tarihli ilâmı ile; Mahkemece öncelikle soruşturma raporunda yer alan toplu iş sözleşmesi farklarının hatalı hesaplanıp hesaplanmadığı tespit edilerek alt işveren konumunda bulunan yüklenicilere hatalı hak ediş ödenmesi nedeni ile işçi ücretlerinde artış meydana gelip gelmediği tespit edildikten sonra işçiler için fazla ücret ödemesi yapıldığının belirlenmesi hâlinde davanın reddine, aksi hâlde ise şimdiki gibi kabulüne karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozma ilâmı doğrultusunda yapılan bilirkişi incelemesi neticesinde dosyada mübrez soruşturma raporunda, alt işveren konumunda bulunan yüklenicilere hatalı hak ediş ödendiği tespit edilmişse de müfettiş raporuyla tespit edilen hatalı ödemelerin davacının ücretinde artış meydana getirmediği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; hizmet alımı yolu ile istihdam edilen davacıların Dicle ve ... ... İşletme Müdürlüğüne bağlı ... Hidroelektrik Santralinde alt işverenler bünyesinde çalıştıklarını, talep edilen dönemler arasında davacıların ücretlerinin 20.01.2016 tarihli ve 2016/5 sayılı Kurum içi Genelge ile belirlendiğini, hizmet alım personeli için ayrılan ödenek tavanlarının her birinin Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlendiğini, bu oranın sınırsız olmadığını ve aşılmaması gerektiğini, davacıların ücretlerinin ihale süresi içerisinde düşürülmesinin söz konusu olmadığını, kararın çalışma barışı ve eşit işe eşit ücret ilkeleri açısından usul ve kanuna aykırı olduğunu, müvekkili bünyesinde mühendis ünvanı ile çalışan asgari ücretin %200 fazlasını alırken ... ...'te çalışan bir mühendisin %300 fazlasını almasının çalışanlar arasındaki barışı bozduğunu, davacılara eksik ödeme yapılmadığını, aksine fazla ödeme yapıldığını, vekâlet ücreti ve yargılama giderlerinin de hatalı olduğunu belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; hatalı hak ediş ödemelerinin davacının ücretinde artış meydana getirip getirmediği ve buna bağlı olarak davacının dava konusu alacaklara hak kazanıp kazanmadığı ile yargılama gideri ve vekâlet ücretinin doğru belirlenip belirlenmediğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 326 ncı maddesi, 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4857 sayılı Kanun'un "Tanımlar" kenar başlıklı 2 nci maddesinin yedinci fıkrası şöyledir:
"Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur."
3. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu.
4. Karar tarihinde yürürlükte olan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
02.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.