"İçtihat Metni"
I. BAŞVURU
Başvurucu ...Körler Derneği vekili dilekçesinde; müvekkili Dernek aleyhine işçilik alacağı davası açan davacı M.E'nin önceki tarihli davası ile dava dışı .... Hizmet Vakfında iş sözleşmesi ile çalışırken iş şözleşmesinin sona ermesi nedeniyle işçilik alacağı davası açtığını, bu davanın kabul ile sonuçlanıp istinaf incelemesi neticesinde kesinleştiğini; ancak söz konusu işçinin borçlu ve ... .... Hizmet Vakfı ile müvekkili ...Körler Derneği arasında organik bağ bulunduğundan hareketle müvekkili Dernek aleyhine de işçilik alacağı davası açtığını, Ankara 51. İş Mahkemesince müvekkili Dernek ile davacı işçiyi istihdam eden dava dışı .... Hizmet Vakfı arasında organik bağ bulunduğu ve işçilik alacağından müvekkili Derneğin de sorumlu olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verildiğini, müvekkili Derneğin istinaf yoluna başvurduğunu, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 34. Hukuk Dairesinin 09.05.2024 tarihli ve 2022/2286 Esas, 2024/906 Karar sayılı kararı ile bir kısım gerekçelerle müvekkili Dernek ile dava dışı .... Hizmet Vakfı arasında organik bağ bulunduğu gerekçesiyle müvekkili Derneğin istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olarak karar verildiğini; dolayısıyla istinaf incelemesi ile müvekkili olan Dernek ile dava dışı .... Hizmet Vakfı arasında organik bağ olduğunun ve müvekkilinin işçilik alacaklarından sorumlu olduğunun kesinleştiğini; ancak davacı M.E. ile aynı konumda olan bir diğer işçi Z.K'nin önceki tarihli davası ile dava dışı .... Hizmet Vakfında iş sözleşmesi ile çalışırken iş şözleşmesinin sona ermesi nedeniyle işçilik alacağı davası açtığını, bu davanın kabul ile sonuçlanıp istinaf incelemesi kesinleştiğini, söz konusu işçinin borçlu ve ... .... Hizmet Vakfı ile müvekkili ...Körler Derneği arasında organik bağ bulunduğundan hareketle müvekkili Dernek aleyhine açmış olduğu işçilik alacağı davasında ise Ankara 6. İş Mahkemesince davacı işçinin iddialarının kabul edilerek müvekkili Dernek ile işçilik alacağından sorumlu dava dışı .... Hizmet Vakfı arasında organik bağ bulunduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmesine rağmen bu karar aleyhine müvekkili Dernek tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 05.06.2024 tarihli, 2022/4988 Esas, 2024/1669 Karar sayılı kararı ile bir kısım gerekçelerle müvekkili Derneğin davacının .... Hizmet Vakfı nezdinde geçen çalışmalarından sorumlu tutulamayacağı gerekçesiyle müvekkili Derneğin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve müvekkili Dernek hakkında açılan davanın pasif husumet yokluğu sebebi ile reddine kesin olarak verildiğini; dolayısıyla Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi ile 34. Hukuk Dairesinin benzer konuya ilişkin (müvekkili Derneğin dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdinde çalışan işçilerin işçilik alacaklarından sorumlu olup olmadığı) kesin kararları arasında uyuşmazlık bulunduğunu ileri sürerek Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
Ankara Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 14.10.2024 tarihli ve 2024/16 Karar sayılı kararı ile; Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 05.06.2024 tarihli ve 2022/4988 Esas, 2024/1669 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı ile Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 34. Hukuk Dairesinin 09.05.2024 tarihli ve 2022/2286 Esas, 2024/906 Karar sayılı kesin nitelikteki kararı arasında dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdinde çalışan işçilerin işçilik alacaklarından başvurucu ...Körler Derneğinin sorumlu olup olmayacağı hususunda uyuşmazlık bulunduğu, başvurucunun dilekçesinde belirtmiş olduğu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesi uyarınca dosyanın Yargıtayın ilgili Dairesine gönderilmesine karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 05.06.2024 Tarihli ve 2022/4988 Esas, 2024/1669 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı işçinin dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdinde kütüphaneci olarak 01.04.2005-01.02.2018 tarihleri arasında çalıştığı, Ankara 4. İş Mahkemesinin 21.05.2019 tarihli ve 2018/99 Esas, 2019/348 Karar sayılı kararı ve dava dışı .... Hizmet Vakfı aleyhine hüküm altına alınan 21.05.2019 tarihli ve 2018/99 Esas, 2019/348 Karar sayılı kararı ile; lehine ve dava dışı .... Hizmet Vakfı aleyhine hüküm altına alınan kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alacaklarından davalı Derneğin de dava dışı Vakıf ile aralarında organik bağ iddiasında bulunarak talepte bulunduğu işbu dava bakımından İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiş ise de, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.09.2021 tarihli ve 2017/(22)9-3109 Esas, 2021/1075 Karar sayılı kararı ile aynı yöndeki Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 30.10.2023 tarihli ve 2023/11074 Esas, 2023/16293 Karar sayılı kararı dikkate alındığında, dava dışı .... Hizmet Vakfının davalı Dernek üyelerince kurulmasının, davalı dernek ile dava dışı ... bir kısım yöneticilerinin ortak olmasının ve aynı adresleri kullanmalarının davacı ile davalı Dernek arasında işçi ... ilişkisi bulunduğu sonucunu doğurmayacağı, başka bir anlatımla tüzel kişi işverenin çalıştırdığı işçilerin alacaklarından davalı Derneğin sorumlu tutulmasının mümkün olmadığı, davalı Dernek ile dava dışı .... Hizmet Vakfı arasında iş yeri devri, iş sözleşmesi devri, asıl ... alt ... ilişkisi veya birlikte istihdam gibi davalı derneğin de birlikte sorumlu tutulmasını gerektirecek bir hukuki ilişkinin varlığının da ispat edilemediği hususları dikkate alındığında davalı Derneğin, davacı işçinin dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdinde geçen çalışmalarından sorumlu tutulamayacağı gözetilmeden davanın kabulüne karar verilmesinin hatalı olduğu gerekçesiyle davacı Dernek vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın pasif husumet yokluğu nedeni ile reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
B. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 34. Hukuk Dairesinin 09.05.2024 Tarihli ve 2022/2286 Esas, 2024/906 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 30.09.2017 tarihli dava dışı .... Hizmet Vakfı tarafından bildirilen işten çıkış bildirgesinde çıkış kodunun (04) “Belirsiz süreli iş sözleşmesinin, ... tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi” şeklinde olduğu; dava dışı .... Hizmet Vakfının kuruluşunun davalı Dernek ve yetkili üyeleri tarafından yapıldığı, adreslerinin aynı olduğu ve davalı Dernek üyeliğinin sona ermesinin dava dışı .... Hizmet Vakfı üyeliğinin de sona ereceği hâllerden biri olarak düzenlendiği hususları ile Ankara 16. İcra Hukuk Mahkemesinin 2021/148 Esas sayılı dava dosyasında, istihkak iddiası bulunan davalı Dernek ile dava dışı .... Hizmet Vakfı arasında organik bağ bulunduğunun açıkça belirtildiğinin ve kararın kesin nitelikte olduğu hususları gözetildiğinde İlk Derece Mahkemesinin organik bağa ilişkin kabulünün isabetli olduğu; dolayısıyla daha önceki tarihli dava ile dava dışı .... Hizmet Vakfına yöneltilen davadaki alacakların iş bu dosya davalısı olan Dernekten talep edilmesi ve tahsilde tekerrür oluşmayacak şekilde hüküm tesis edilmesinin yerinde olduğu gerekçesiyle davalı Dernek vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin yukarıda açıklanan kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlık; uyuşmazlığın giderilmesine konu dava dosyalarında davacı olan işçilerin, dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdindeki çalışmalarından kaynaklı işçilik alacaklarından ...Körler Derneğinin de sorumlu olup olmadığına ilişkindir.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde yer alan düzenlemeye göre; “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre ise; “(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4. 4857 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci ve 17 nci maddeleri ile aynı Kanun'un 120 nci maddesi atfıyla hâlen yürürlükte olan mülga 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14 üncü maddesi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun (4721 sayılı Kanun) 2 nci maddesi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 406 ncı maddesi.
5. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.09.2021 tarihli ve 2017/(22)9-3109 Esas, 2021/1075 Karar sayılı ilâmında organik bağ kavramı şu şekilde açıklanmıştır:
"...
Tüzel kişilik perdesinin çapraz aralanmasına benzeyen bir başka kavram organik bağ kavramıdır. Tüzel kişilik perdesinin aralanmasında olduğu gibi organik bağ kavramında da bir tüzel kişinin borçlarından bir başka tüzel kişinin sorumluluğuna gidilmektedir. Bu hâliyle organik bağ kavramının da kaynağını TMK’nin 2. maddesinde yer alan dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı oluşturmaktadır (.../..., s.210). Ancak organik bağ kavramı, tüzel kişilik perdesinin aralanmasına göre daha geniş bir anlama sahip olsa da organik bağın varlığı, tek başına tüzel kişilik perdesinin aralanmasını gerektirmemektedir. Başka bir deyişle şirketler arasında organik bağ tespit edilse dâhi tüzel kişilik perdesinin aralanması ve alacağın perdenin arkasındakinden de istenebilmesi için sırf alacaklıdan mal kaçırmak ve onu zarara uğratmak amacıyla kötü niyetli işlemler yapıldığının da somut verilerle ispatlanması gerekmektedir.
Şirketler arasında ortakların akraba olması tek başına organik bağ veya tüzel kişilik perdesinin kaldırılması için yeterli değildir veya şirketlerin aynı faaliyeti yürütüyor olması organik bağ için yeterli değildir (..., G.: İşverenin Tespitinde Birlikte İstihdam ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Kurumları, İş Uyuşmazlıklarında Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri Kararları Değerlendirme Toplantısı (Seminer Bolu/... – 06 Nisan 2019), ... İnşaat Sanayicileri ... Sendikası, Ankara 2019, s. 20).
Şirketler arasında organik bağ olup olmadığı; şirketlerin adreslerinin aynı olması, ortaklık yapılarının ve yönetim kurullarının benzer olması veya temsilcilerinin aynı olması, faaliyet alanları, hisse devirleri, muvazaalı işlemler gibi hususlar ve somut olayın özellikleri de gözetilerek tespit edilebilir. Ancak tüzel kişilik perdesinin çapraz aralanmasında her iki şirketin faaliyet alanı, ortaklık yapısı, ortakları gibi konularda öyle büyük ve derin bir kesişme vardır ki; bu şirketlerle iş yapan kişiler nezdinde iktisadi bir bütünlük içerisinde tek bir şirketle iş yapılıyor algısı oluşmaktadır. Ayrıca üçüncü kişiler nezdinde uyandırılan bu algı neticesinde, ticaret yaparken güçlü bir yapıya sahip görüntüsü oluşturularak, şirketlerden birinin borca batırılması ya da içinin boşaltılıp iş alanının diğerine kaydırılması işlemleri tipik bir hakkın kötüye kullanılması olarak değerlendirilmelidir.
C. Değerlendirme
1.4857 sayılı Kanun'un "Tanımlar" başlıklı 2 nci maddesine göre ...; “…İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara …” denir.
2. Diğer bir anlatımla ...; iş görme ediminin alacaklısı olan ve işçiye en üst düzeyde emir ve talimat veren kişidir. Tüzel kişilerde işin görülmesini ve talimatlara uyulmasını isteme hakları her zaman değişik kişilerde toplanmıştır. İş sözleşmesinin tarafı olan tüzel kişi, işin görülmesini isteme hakkına sahip iken yönetim hakkı, bu kapsamda emir ve talimat verme yetkisi ise zorunlu olarak tüzel kişinin organı tarafından kullanılmaktadır (..., İş Hukuku, Yenilenmiş On sekizinci Baskı, İstanbul, 2019, s.143-144).
3. Uygulamada işverenlerce iş hukukundan doğan yükümlülüklerden kaçınmak için bazı durumlarda bir holding veya şirketler topluluğunda ya da bunların dışında kalan şirketlerde işçiler, görünüşte bir şirketin işçisi olarak gösterilmektedir. Bu duruma engel olmak için tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisi geliştirilmiştir (Süzek, s.152).
4. Tüzel kişilik perdesinin aralanması teorisi, İlgili Hukuk kısmının (5) numaralı paragrafında yer verilen Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2017/(22)9-3109 E., 2021/1075 K. sayılı kararında da ayrıntılı şekilde açıklandığı üzere, her somut olayın özelliği gözetilerek değerlendirilmesi gereken ve özellikle de 4721 sayılı Kanun'un 2 nci maddesi gereğince dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılma yasağı gözetilerek tüzel kişiliğin alacaklılardan mal kaçırmak amacıyla kullanılıp kullanılmadığı, tüzel kişiliği düzenleyen normların dışına çıkılıp çıkılmadığı belirlenmek suretiyle titizlikle incelenmesi gereken bir meseledir.
5. İlgili Hukuk kısmının (5) numaralı paragrafında da belirtildiği şekilde, organik bağ kavramı da kaynağını dürüstlük kuralından ve hakkın kötüye kullanılması yasağından almaktadır. Dairemiz uygulamasına göre sadece organik bağdan söz edilerek işçilik alacaklarından aralarında bağlantı bulunan işverenlerin birlikte sorumluluğuna gidilmesi veya birden fazla işverende geçen çalışmalar için sadece bir işverenin sorumluluğunun yeterli görülmesi mümkün değildir. Tüzel kişiler arasında sadece organik bağ bulunması, çalışma döneminin tamamına ilişkin alacaklardan işçinin çalışmış olduğu her bir tüzel kişinin müteselsilen sorumlu olması sonucunu doğurmaz. Zira sadece organik bağın varlığı tüzel kişilik perdesinin kaldırılması için yeterli değildir. İşçilik alacaklarının hesabında, hizmetlerin değerlendirilmesi ve işverenlerin sorumluluklarının belirlenmesi için işverenler arasında işyeri devri, iş sözleşmesi devri, asıl ... alt ... ilişkisi veya birlikte istihdam olgularının bulunup bulunmadığının somut olarak belirlenmesi gerekir.
6. Diğer yandan hukuk, uyuşmazlıkların çözümünü zaman zaman güven kavramında ve taraflar arasındaki kaynağını dürüstlük kuralından alan güven ilişkisinde bulmaktadır (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 19.12.2019 tarihli ve 2015/21-2372 Esas, 2019/1420 Karar sayılı; 06.10.2020 tarihli ve 2016/(21)10-1602 Esas, 2020/711 Karar sayılı kararları). Güven teorisi; bir kimsenin kendi yarattığı dış görünüşün meydana getirdiği sonuçlara kendisinin katlanmasının gerekliliği, aksi yönde bir düşüncenin iyiniyet kurallarına aykırılık teşkil edeceği kabulüne dayanır. Bu kapsamda yorum sırasında güven teorisinin uygulanması 4721 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinde düzenlenen dürüstlük ilkesinin gereğidir. Kanunun getirdiği güvenin korunmasına ilişkin hükümler yanında, tarafların sözlü veya yazılı davranışları da bu güven ortamını sağlayabilir. Sağlanan güvenin, güven sorumluluğu kapsamında hukuken korunması gerekir (YHGK, 2015/21-2372 E., 2019/1420 K.; 2016/(21)10-1602 E., 2020/711 K.).
7. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk ve 34. Hukuk Dairelerinin kararlarına konu uyuşmazlıklarda, davacı işçilerin dava dışı ...Körler Vakfı nezdinde çalıştıkları hususu sabittir. Söz konusu işçiler alacak taleplerine yönelik önceki tarihli davalarını, dava dışı ... ...Körler Vakfına yöneltmişlerdir. İşbu uyuşmazlığın giderilmesine konu dosyaların dava dilekçelerinde ise, ...Körler Vakfı Senedinin 4 üncü maddesindeki düzenlemeye göre; ... Genel Kurulunun davalı Dernek üyeleri arasından seçilen 19 kurucu üye ile davalı Dernek Genel Kurulunca atanacak 25, şubelerce atanacak 1'er temsilciden oluştuğu, Vakıf yöneticilerinin tamamının davalı Dernekte de yönetici olduğu, dolayısıyla davalı Dernek ile dava dışı ...Körler Vakfı arasında organik bağ bulunduğu; davalı Dernek ile dava dışı ...Körler Vakfı arasında organik bağ bulunduğu hususunun Ankara 16. İcra Hukuk Mahkemesinde görülen istihkak davası ile de kesinleştiği gerekçesiyle işçilik alacaklarının bir kısmının davalı Dernekten tahsiline karar verilmesini talep etmişlerdir.
8. Yukarıda yer verilen ilkeler ve yapılan açıklamalar doğrultusunda belirtmek gerekir ki; Dernek ile dava dışı ...Körler Vakfı arasında salt organik bağın varlığı, davacı ile davalı Dernek arasında işçi ... ilişkisi bulunduğu sonucunu doğurmaz. Davalı Dernek ile dava dışı ...Körler Vakfı arasında işyeri devri, iş sözleşmesi devri, asıl ... alt ... ilişkisi veya birlikte istihdam gibi davalı Derneğin de birlikte sorumlu tutulmasını gerektirecek bir hukuki ilişkinin varlığı ispat edilmiş olmadığı gibi davalı Derneğin iş sözleşmesinin kurulması ve devamı sırasında işçilik alacaklarının davalı Dernek tarafından karşılanacağı hususunda söz ve davranışlarla davacı işçilerde güven oluşturduğu, buna göre güven teorisi uyarınca sorumlu tutulması gerektiği de iddia ve ispat edilmiş değildir. Şu hâlde davalı Dernek; davacı işçilerin, dava dışı ...Körler Vakfında geçen çalışmalarından kaynaklanan işçilik alacaklarından sorumlu tutulamaz.
9. Bu açıklamalara göre başvuru konusu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasındaki uyuşmazlığın, davalı ...Körler Derneğinin davacı işçinin dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdinde geçen çalışmalarından kaynaklanan işçilik alacaklarından sorumlu tutulamayacağına dair Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 05.06.2024 tarihli ve 2022/4988 Esas, 2024/1669 Karar sayılı kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
V. KARAR
1. Uyuşmazlığın davalı ...Körler Derneğinin davacı işçinin dava dışı .... Hizmet Vakfı nezdinde geçen çalışmalarından kaynaklanan işçilik alacaklarından sorumlu tutulamayacağına dair Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 05.06.2024 tarihli ve 2022/4988 Esas, 2024/1669 Karar sayılı kararı doğrultusunda giderilmesine,
2. Dosyanın Ankara Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
3. Karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerine bildirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğine gönderilmesine,
02.12.2024 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.