"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/3629 E., 2023/4016 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 21. İş Mahkemesi
SAYISI : 2021/314 E., 2022/612 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle;kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünde 1990 yılında geçici işçi olarak işe başladığını, 1999 yılında aynı Müdürlükte kadrolu işçi statüsüne geçirildiğini, ancak kadrolu işçi statüsüne alındığında geçici mevsimlik işçilikte geçen çalışmalarının kıdeminde dikkate alınmadığını, yeni işe başlamış gibi değerlendirildiğini ve gerçek pozisyon ve derecesine göre haklardan yararlandırılmadığını veya eksik yararlandırıldığını; ayrıca müvekkilin, aynı işyerinde aynı derece ve kademede bulunan aynı niteliğe sahip işçinin ücreti ile kendi ücreti arasında farklılık mevcut olduğunu ileri sürerek davacının geçici işçilikte geçen süresinin derece ve kademe ilerlemesinde hesaba katılarak intibakının yapılmasını ya da eşit davranma ilkesi gereğince aynı niteliğin doğurduğu ücretin hesaplanarak ücret intibakının yapılarak ücret farkı, yıllık izin ücreti farkı, ilave tediye farkı, akdi ikramiye farkı, iş güçlüğü tazminatı farkı alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def'inde bulundukları, davacının 1990-1998 yılları arasında geçici işçi olarak davalı Kurum nezdinde çalıştığını, sınavla daimi işçi kadrosuna atandığını, geçici işçi iken elektrik usta yardımcılığı pozisyonunda olan davacının daimi işçi kadrosuna atölye usta yardımcısı unvanı ile atandığını, davacının her iki dönemde de aynı grup içerisinde yer aldığını, sadece pozisyonunun değiştiğini, davacıya gerek geçici/mevsimlik işçi olarak çalıştığı gerekse kadrolu işçi olarak çalıştığı dönemlere ait toplu iş sözleşmesinden doğan tüm özlük ve sosyal haklarının zamanında ödendiğini, davacının bu yöndeki her türlü talebinin hukuka aykırı olduğunu ve dava açılmasının iyiniyetli olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının daimi kadroya geçmeden önce davalı nezdinde mevsimlik işçi olarak çalışmaya başladığı ve daha sonrasında daimi kadroya geçirilerek hâlen çalışmaya devam ettiği; ancak davacının mevsimlik işçilikte geçen çalışma süreleri için işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin kademe terfiinde dikkate alınmadığı gerekçesiyle davacının mevcut kıdemi çerçevesinde ödenen ücretler ile toplu iş sözleşmesine göre ödenmesi gereken ücretler hesaplanarak aradaki fark esas alınmak suretiyle bilirkişi raporundaki hesaplama doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; İlk Derece Mahkemesince hükmedilen vekâlet ücreti miktarlarının hatalı olduğunu, akdi ikramiye alacağına yasal faiz yürütülmesi gerektiğini, davanın kısmi dava olduğu hususu dikkate alındığında hüküm altına alınan alacaklara arabuluculuk son tutanak tarihinden itibaren faize hükmedilmesinin hatalı olduğunu, davacının intibakının 26.10.2000 tarihli protokol hükümlerine uygun şekilde yapıldığını, uzunca zaman itirazsız çalışmaya devam eden davacının ücret miktarını zımnen kabul etmiş sayılması gerektiğini, davacı ile aynı tarihte işe giren aynı pozisyonda çalışmış kadrolu işçilerin 2001 tarihindeki yevmiyelerinin davacının yevmiyesi ile aynı olduğunu, dolayısıyla davacının eşit davranılmadığı yönündeki iddialarının yerinde olmadığını, hükme esas alınan bilirkişi raporunda tespit edilen alacakların hakkaniyete aykırı bir şekilde hesaplandığını, bu sebeple rapora itiraz edilmişse de bu itirazların İlk Derece Mahkemesince dikkate alınmadığını, aldırılan bilirkişi raporunun bu hâliyle hükme esas alınmasının kabul edilemeyeceğini, zira davacının mevsimlik işçilikte geçirmiş olduğu süreler tam 1 yılı tamamlamadığından her sene için kademe terfii verilmesinin toplu iş sözleşmesine aykırılık teşkil ettiğini, 15.01.1999-14.02.1999 tarihleri arasında yevmiyeye hem hatalı enflasyon oranı esas alınarak hem de iki defa enflasyon farkı ilave edilerek hesaplama yapılmasının hatalı olduğunu, 15.02.1999-01.03.1999 tarihleri arası için davacı yevmiyesine davalı Kurum tarafından toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre %4,8 enflasyon farkı verilmiş olmasına rağmen bilirkişi raporunda bu dönem için %3,20 enflasyon farkı tespit edilerek hesaplama yapıldığını, davalı Kurum tarafından verilen enflasyon farkının bilirkişi raporuyla verilen enflasyon farkından daha fazla olduğunu, davalı Kurumca 01.03.1999 tarihinden geçerli olmak üzere ücret zammına ek olarak davacı yevmiyesine yapılan iyileştirmenin bilirkişi tarafından dikkate alınmadığını, 29.02.2000-01.09.2000 tarihleri arasında davacı yevmiyesine % 25,5 + %5 toplamda %30,5 oranında zam farkı yansıtılmasına rağmen bilirkişi raporunda davacı yevmiyesine %28,20 enflasyon farkı verilmesinin hatalı olduğunu, davalı Kurumca davacı yevmiyesine yansıtılan zam oranının bilirkişi raporuyla verilen orandan fazla olmasına rağmen bilirkişi raporunda yer alan hesaplamaların ilk sıradan hatalı olması sebebiyle ücretin hatalı tespit edildiğini ileri sürerek davanın reddine karar verilmek üzere İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının kadroya alınırken geçici işçilikteki hizmetinin hesaba dahil edilmediği, bilirkişi tarafından yapılan hesaplamaların dosya kapsamı ile uyumlu olduğu, faiz türü ve başlangıç tarihi konusunda hukuka aykırılık bulunmadığı, reddedilen alacağın tutarı ile davalı lehine hükmedilen vekâlet ücreti miktarında da isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; istinaf dilekçesindeki gerekçelere dayaranak ve resen dikkate alınacak nedenlerle davanın reddine karar verilmek üzere Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının geçici/mevsimlik işçi olarak çalıştırıldığı sürenin kademe terfiinde dikkate alınıp alınamayacağı, buna bağlı olarak fark alacaklarının bulunup bulunmadığı ve alacakların hesaplanması, fark ikramiye alacağına uygulanması gereken faiz türüne, alacaklara uygulanması gereken faizin başlangıç tarihi ile taraflar lehine hükmedilen vekâlet ücretinin miktarına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32 nci maddesi, 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun'un 1 vd. maddeleri, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 39 uncu maddesi (Mülga 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu’nun 9 uncu maddesi), 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 3 üncü maddesi.
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'nin 13 üncü maddesi.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Davacı işçi 29.08.1990 tarihinde elektrik usta yardımcısı olarak geçici işçi pozisyonunda davalı Kurum nezdinde çalışmaya başlamış olup 31.12.1998 yürürlük tarihli Olur ile aynı grup içerisinde (IV. Grup) olmak kaydıyla yalnızca pozisyonu değiştirilmek suretiyle atölye usta yardımcısı olarak daimi işçi kadrosuna atanmıştır. Davacının bu tarih itibarıyla yevmiyesi 4.552.091 TL'dir. İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan raporda, bu dönem için kabul edilen yevmiye miktarı dosya kapsamına uygundur. Yine, işyerinde bu tarihte yürürlükte bulunan 01.03.1997-28.02.1999 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin Ek (I) No.lu cetveli uyarınca davacının geçici işçilikteki kıdemine karşılık gelen kıdem zammı miktarı eklenerek temel ücretin 4.590.771 TL olarak belirlenmesinde de herhangi bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
3. Ne var ki İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacının 15.01.1999-14.02.1999 tarihleri arasında alması gereken ücreti tespit edilirken 4.702.310 TL temel ücretin esas alındığı ve bu miktara %4,80 oranında zam uygulandığı anlaşılmaktadır. Oysa işveren kayıtlarına bakıldığında davacının 14.01.1999 tarihindeki 4.552.091 TL olan yevmiyesine %3,3 oranında zam yansıtılmak suretiyle 15.01.1999 tarihindeki yevmiyesinin 4.702.310 TL olarak belirlendiği görülmektedir.
4. 01.03.1997-28.02.1999 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin "ÜCRET ZAMMI VE UYGULAMA" başlıklı 80 inci maddesinin "İLK ALTI AYDAN SONRAKİ ZAMLAR" başlıklı (II) numaralı bendindeki düzenleme şu şekildedir: "15.09.1997 tarihinde başlamak ve 15.02.1999 tarihinde sona ermek kaydıyla her takvim ayının ondördündeki günlük çıplak ücretlere on beşinden geçerli olacak şekilde T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsünün 1994=100 Temel Yıllı Kentsel Yerler Tüketici Fiyatları Türkiye Genel İndeksinin bir önceki aya göre değişim oranı ücret zammı olarak uygulanır. (Örnek: 15.09.1997 tarihindeki ilk uygulama için 14.09.1997 tariihndeki günlük çıplak ücretlere 15.09.1997 tarihinden geçerli olmak üzere Ağustos 1997 ayı indeks değişim oranı ücret zammı olarak uygulanacaktır)". İlgili düzenlemeye göre, davacının 15.01.1999 tarihinden itibaren alması gereken ücret miktarı tespit edilirken 14.01.1999 tarihindeki temel ücretine 1998 yılı Aralık ayı indeks değişim oranı doğrultusunda zam yapılması gerekir ki bu oranın da %3,3 olduğu anlaşılmaktadır. İlk Derece Mahkemesince, 15.01.1999-14.02.1999 tarihleri arasında yevmiyeye hem hatalı enflasyon oranı (%4,80) esas alınarak hem de iki defa enflasyon farkı (%3,3 +%4,80) ilave edilerek hesaplama yapılması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
5. Diğer yandan 01.03.1999-28.02.2001 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin bulunduğu dönem bakımından yapılan hesaplamalarda da isabetsizlik bulunmaktadır. Şöyle ki ilgili toplu iş sözleşmesinin "ÜCRET ZAMMI VE UYGULAMA" başlıklı 80 inci maddesinin "BİRİNCİ ALTI AY ZAMMI" başlıklı (B) bendinde "Kapsamda bulunan işçilerin (yukarıda A fıkrasında belirtilen) iyileştirme yapıldıktan sonra oluşacak 28.02.1999 tarihindeki günlük çıplak ücretlerine 01.03.1999 tarihinden geçerli olmak üzere % 30 (Yüzdeotuz) oranında zam uygulanacaktır. Bu uygulama sonucu oluşan günlük çıplak ücret üzerine 500.000.(Beşyüzbin)TL ilave yapılacaktır." düzenlemesi yer almaktadır. Bilirkişi raporunda bu düzenlemede öngörülen %30 oranında zam dikkate alınmış olmasına rağmen davalı işveren tarafından uygulandığı ikrar edilen 500.000(Beşyüzbin) TL ilave ödeme dikkate alınmaksızın değerlendirme yapılmıştır.
6. Ayrıca, yine yukarıda bahsi geçen 01.03.1999-28.02.2001 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin 80 inci maddesinin "İKİNCİ ALTI AY ZAMMI" başlıklı (C) bendinde, "Kapsamda bulunan işçilerin 31.08.1999 tarihindeki günlük çıplak ücretlerine; 01.09.19999 tarihinden geçerli olmak üzere, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsünün 1994=100 Temel Yılı Kentsel Yerler Tüketici Fiyatları Türkiye Geneli 1999 Ağustos ayı indeks sayısının 1999 Şubat ayı indeks sayısına göre değişim oranı (%) kadar zam uygulanacaktır. Bu uygulama sonucu oluşan günlük çıplak ücret üzerine, bu ücretin % 5'i (yüzdebeş) tutarında ilave yapılacaktır." düzenlemesi yer almaktadır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacının 01.09.1999 tarihindeki ücreti tespit edilirken 31.08.1999 tarihindeki ücretine %28,20 oranında zam uygulandığı anlaşılmaktadır. İşveren tarafından sunulan kayıtlara göre ise, 1999 Ağustos ayı indeks saysının 1999 Şubat ayı indeks sayısına göre değişim oranının %25,5 olduğu kabul edilerek bu zam oranı uygulanarak ve uygulama sonucu oluşan günlük çıplak ücret üzerine bu ücretin %5 tutarında zam ilavesi yapılmak suretiyle davacının 01.09.1999 tarihindeki ücretinin tespit edildiği anlaşılmaktadır. Bilirkişi tarafından uygulanan %28,20 zam oranının neye göre belirlendiği belli değildir. Buna göre 1994=100 Temel Yılı Kentsel Yerler Tüketici Fiyatları Türkiye Geneli 1999 Ağustos ayı indeks sayısının 1999 Şubat ayı indeks sayısına göre değişim oranı kuşkuya yer vermeyecek şekilde belirlenmeli ve bu miktara ayrıca %5 zam uygulanmak suretiyle davacının 01.09.1999 tarihinde alması gereken ücreti tespit edilmelidir.
7. Yine 16. Dönem Toplu İş Sözleşmesi'nin 82 nci maddesinde düzenlenen kademe terfiinin; 01.03.2015-29.02.2016 dönemi için bir defaya mahsus ve 01.03.2015 tarihinden geçerli olmak üzere tüm işçiler için (28.02.2015 tarihindeki günlük brüt çıplak ücretleri 115,00 TL’nin altında olanlara, 115,00 TL’yi geçmemek ve 7 kuruştan az olmamak üzere) 1,35 TL olarak uygulanacağı kararlaştırıldığı hâlde hükme esas alınan bilirkişi raporunda bu madde dikkate alınmaksızın değerlendirme yapılmıştır.
8. Yukarıda ifade edilen dönemler dışındaki diğer tüm hesap konusu dönem bakımından da, bilirkişi raporunda hesaplamalara esas alınan ücret zam oranlarının, enflasyon değişim oranlarının, iyileştirme ve kıdem zammı miktarları ile seyyanen ödenmesi öngörülen miktarların ilgili toplu iş sözleşmesindeki dayanaklarına yer verilmek suretiyle denetime açık biçimde belirtilmesi ve yapılacak tüm hesaplamalarda toplu iş sözleşmelerinin ücret artışı vb. maddelerinde yer alan yarım kuruşu aşan kesirlerin tama iblağı ve yarımdan az olanların ise dikkate alınmayacağına yönelik düzenlemeler de göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılması gerekmektedir.
9. Ayrıca belirtmek gerekir ki, yalnızca davalının temyiz talebi bulunduğu dikkate alındığında, hüküm altına alınacak miktar bakımından davalı lehine usuli kazanılmış hak teşkil eden hususların dikkate alınması gerektiği de göz önünde bulundurulmalıdır.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.04.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.