"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2022/806 E., 2023/585 K.
KARAR : Davanın kabulü
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen işkolu tespitine itiraz davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda Dairece İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalılardan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının, 12.06.2019 tarihli ve 30799 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2019/31 No.lu işkolu tespit kararıyla “... Mağazacılık A.Ş. unvanlı işyerinde yürütülen işlerin niteliği itibariyle İşkolları Yönetmeliğinin 12 sıra numaralı metal işkoluna girdiğine” karar verildiğini, söz konusu kararın usul ve kanuna aykırı olduğunu, davacının bebek ürünleri alışverişi konusunda Türkiye'nin ilk online mağazası olduğunu, bunun yanında 122 mağaza açarak bebek sahibi çiftlerin bir numaralı alışveriş markası hâline geldiğini, işkolu tespit kararında belirtildiği üzere mağazaların hepsinin tek tek ve davacı Şirketten ayrı olarak değerlendirilmesinin eksik ve hatalı olduğunu, davacının genel merkezine bağlı 122 mağazası ile müşteri kitlesine hizmet vermekte olup hiçbir mağazanın bağımsız, tek başına ve ayrı bir hizmet kolu oluşturmadığını, söz konusu mağazaların her türlü yönetim, denetim ve kontrolünün genel merkez ile sağlandığını, bu sebeple Bakanlıkça yapılan “mağazaların birbirinden ayrı bağımsız işyerleri olduğu” tespiti ile “genel müdürlük işyerinin mağazaların bağlı yeri konumunda olmadığı” tespitlerinin hatalı tesisinin müvekkili yönünden mağduriyet yarattığını, aynı teknik amacı gerçekleştirmek üzere aynı sektöre yönelik faaliyet gösteren mağazaların ve depo işyerlerinin bu teknik amacı gerçekleştirirken birbirlerinin bağlı işyerleri olmadıklarına ilişkin olarak yapılacak tespitin hakkaniyete aykırı olacağını, zira depo işyerlerinin temel amacının mağazalarda satışa sunulacak ürünlerin depolanması ve gerektiğinde sevkiyatlarının yapılması olduğunu, bu iki işyerinin bağlı olmadığının tespiti hâlinde hem mağazaların hem de depo işyerlerinin tek başlarına kendi kendileri tarafından yönetilen ve denetlenen işyerleri anlamına geleceğini ve amaçta birlik ilkesine aykırı tespit yapılmış olacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 12.06.2019 tarihli ve 2019/31 Karar sayılı haksız ve mesnetsiz işkolu tespit kararının iptaline, depo işyerlerine ilişkin olarak İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığının tespitinin yapılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vekili cevap dilekçesinde; müvekkili Bakanlıkça yapılan incelemede, ... Mağazacılık AŞ unvanlı işverene ait işyerlerinde yapılan incelemede; farklı adreslerde, farklı Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil numaraları ile faaliyet gösteren mağazalarda perakende ticaret yapıldığı, tedarikçilerden temin edilen 0-4 yaş grubundaki anne/bebek, anne/çocuklara özgü ürünlerin satışının yapıldığı, mağazalarda yürütülen satış faaliyetinin birbirinden ayrık durumda olduğu, bir mağazadaki satışın ya da faaliyetin durması diğer mağazaları etkilemeyecek durumda olması, mağazaların birbirleri ile ortak bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelmemesi dolayısıyla mağazaların birbirinden ayrı bağımsız işyerleri olduğu, işçilerin de ağırlığının satış işinde çalıştıkları, ... SGK sicil numaralı genel müdürlük işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda olduğu, ... SGK sicil numaralı işyerinin niteliğinin depo olduğunu, deponun birden çok mağazaya ve Genel Müdürlük işyerine hizmet verdiği, işyerinde tedarikçilerden temin edilen ürünlerin depolanması ve mağazalara sevkiyatının yapılması ile genel müdürlükte internet üzerinden satışı yapılan ürünlerin depolanması ve sevkiyatının yapıldığını, mağazaların ya da genel müdürlüğün bağlı yeri konumunda olmadığını, işçilerin ağırlığının depoculuk ve sevkiyata özgü işlerde çalıştıkları bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda olduğunu, 1427803.034 SGK sicil numaralı teknik servis işyerinde mağazaların tamamına hizmet verildiği, mağazalardan bozuk olarak iade edilen ürünlerin tamir işlemlerinin yapıldığı, mağazaların bağlı işyeri konumunda olmadığı, işçilerin de teknik servis işinde çalıştıkları, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 12 sıra numaralı metal işkolunda yer aldıklarının tespit edildiğini, dava konusu işlemin iptalini gerektirecek bir husus bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Diğer davalılar cevap dilekçesi sunmamışlardır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 28.09.2021 tarihli ve 2021/168 Esas, 2021/908
Karar sayılı kararı ile; bilirkişi heyet raporundaki tespitler ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacı Şirkete ait işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığından bahisle davanın kabulüne ve 12.06.2019 tarihli ve 30799 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2019/31 Karar sayılı işkolu tespit kararında yer alan davalı işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 12 sıra numaralı metal işkoluna girdiğine dair kararın iptali ile bu işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığı tespitine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesinin 30.06.2022 tarihli ve 2022/1473 Esas, 2022/1392 Karar sayılı kararı ile; 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanun (6356 sayılı Kanun) uyarınca bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılacağı, buna göre depo işyerinde aynı amaca ve aynı yönetime bağlı olarak tedarikçilerden temin edilen ürünlerin depo ve tasnifi ile işveren bünyesinde bulunan mağazaların ihtiyaçlarına göre sevkiyatının yapılmasının mağazacılık faaliyetinin parçası olduğu, mağazacılık faaliyeti dışında üçüncü kişilere depoculuk, antrepoculuk, ardiyecilik hizmeti verilmediği, yalnızca davacıya ait malların saklandığı, yine teknik servis niteliğindeki işyerinde ise mağazalardan bozuk olarak iade edilen ürünlerin tamirinin yapıldığı, mağazacılık faaliyeti dışında üçüncü kişilerin tamirat, tadilat gibi hizmetlerin verilmediği, mağazacılık faaliyetinin bir parçası olarak faaliyet yürütüldüğü, yapılan işin asıl işe yardımcı iş kapsamında olduğu böylece ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
2. Dairemizin 20.10.2022 tarihli ve 2022/12915 Esas, 2022/13008 Karar sayılı ilâmı ile; davacı vekili tarafından dava dilekçesindeki talep sonucunda açık bir şekilde ... SGK sicil numaralı depo işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığının tespitine karar verilmesi talep edildiği hâlde Mahkemece dava konusu olmayan 1427803.034 SGK sicil numaralı teknik servis işyeri ile ilgili hüküm kurulmasının doğru olmadığı, Bakanlık tarafından tespit edilen işkolu olan gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda yer alan ve davaya katılma hakkı bulunan sendikalara davanın ihbar edilmesi gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Bakanlık tarafından tespit edilen işkolu olan gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda yer alan sendikalara davanın ihbar edildiği, bozma sonrası alınan ek raporda yeni delil ibraz edilmediği için önceki rapordaki tespitlerde herhangi bir değişiklik yapılmadığının bildirildiği, Mahkemece bilirkişi heyet raporundaki tespitler ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek davacı Şirkete ait işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığından bahisle davanın kabulüne ve 12.06.2019 tarihli ve 30799 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2019/31 Karar sayılı işkolu tespit kararında yer alan davalı işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 12 sıra numaralı metal işkoluna girdiğine dair kararın iptali ile bu işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığı tespitine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Bakanlık vekili temyiz dilekçesinde; işyerleri ve işçiler açısından, o işyerinde yapılan işin niteliğine göre Yönetmelik uyarınca işkolu tespiti yapıldığını, fakat işyerleri bakımından farklı işkollarında tespitler yapılmasının, şirketi bir bütün olmaktan çıkarmayacağını, zira firma ve şirketlerin büyük bir çoğunluğunun farklı işkollarında tescil edilmiş farklı işyerlerinin mevcut olduğunu, keza bu durumun teknolojik gelişmeler ile genişleyen iş organizasyonları açısından da mecburi olduğunu, somut durumda da yalnızca depo olarak faaliyet gösteren işyerinin, işin niteliğine göre gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda; yalnızca teknik servis olarak faaliyet gösteren işyerinin, işin niteliğine göre Metal işkolunda yer aldığının tespitinin hukuka uygun olduğunu, davanın reddi gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) ... Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.
...”
2. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
5. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) “Tasarruf ilkesi” kenar başlıklı 24 üncü maddesi şöyledir:
“(1) Hâkim, iki taraftan birinin talebi olmaksızın, kendiliğinden bir davayı inceleyemez ve karara bağlayamaz.
(2) Kanunda açıkça belirtilmedikçe, hiç kimse kendi lehine olan davayı açmaya veya hakkını talep etmeye zorlanamaz.
(3) Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri dava konusu hakkında, dava açıldıktan sonra da tasarruf yetkisi devam eder.”
6. 6100 sayılı Kanun’un “Taleple bağlılık ilkesi” kenar başlıklı 26 ncı maddesi şöyledir:
“(1) Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir.
(2) Hâkimin, tarafların talebiyle bağlı olmadığına ilişkin kanun hükümleri saklıdır.”
7. İşkolları Yönetmeliği'nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
3. Değerlendirme
1. Somut uyuşmazlıkta Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 12.06.2019 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 2019/31 sayılı işkolu tespit kararı ile; davacının Ataşehir/İstanbul adresindeki ... SGK sicil No.lu genel müdürlük işyerinde işverenliğe ait olan işyerlerinin tamamında yönetim, fınans, satın alma, insan kaynakları, muhasebe vb. işlerinin yapıldığı ancak mağazaların tamamına, depo işyerine ve teknik servise hizmet verdiği, mağazaların bağlı yeri konumunda olmadığı, işçilerinde bu işe özgü işlerde çalıştıkları, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar" işkolunda, Tuzla/İstanbul adresindeki ... SGK sicil No.lu işyerinin niteliğinin depo olduğu, deponun birden çok mağazaya ve genel müdürlük işyerine hizmet verdiği, işyerinde tedarikçilerden temin edilen ürünlerin depolanması ve mağazalara sevkiyatının yapılması ile genel müdürlükte internet üzerinden satışı yapılan ürünlerin depolanması ve sevkiyatının yapıldığı, mağazaların ya da genel müdürlüğün bağlı yeri konumunda olmadığı, işçilerin ağırlığının depoculuk ve sevkiyata özgü işlerde çalıştıkları bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda, Ümraniye/İstanbul adresindeki 1427803.034 SGK sicil No.lu teknik servis işyerinde mağazaların tamamına hizmet verildiği, mağazalardan bozuk olarak iade edilen ürünlerin tamir işlemlerinin yapıldığı, mağazaların bağlı yeri konumunda olmadığı, işçilerin de teknik servis işinde çalıştıkları, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 12 sıra numaralı metal işkolunda yer aldığı belirlenmiştir.
2. Davacı vekili tarafından dava dilekçesindeki talep sonucunda açık bir şekilde ... SGK sicil No.lu depo işyerine ilişkin olarak İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığının tespitine karar verilmesi talep edilmiştir. Bu anlamda Mahkemece işkolu tespit kararında yer alan ... SGK sicil numaralı depo işyeri ile sınırlı şekilde yargılama yapılarak hüküm kurulması gerektiği açık ise de dava konusu olmayan 1427803.034 SGK sicil numaralı teknik servis işyeri ile ilgili hüküm kurulması doğru olmamıştır.
3. Taleple bağlılık ilkesi, hâkimin, tarafların talepleriyle bağlı olduğunu, talepten fazlasına veya talepten başka bir şeye karar veremeyeceğini, ancak duruma göre talep sonucundan daha azına karar verebileceğini ifade eder. Taleple bağlılık ilkesinin taşıdığı ilk anlam, tarafın talep etmediği husus hakkında mahkemenin karar veremeyeceğidir. Buna göre hâkimin karar verme sınırı dava dilekçesi ile belirlenmiş olur. Taleple bağlılık ilkesinin taşıdığı ikinci anlam ise tarafın talebinden fazlasına mahkemece karar verilememesidir. Bu itibarla mahkemece taleple bağlılık ilkesi gözetilmeksizin karar verilmesi isabetsizdir.
Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca hükümlerin bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
1. Davanın KABULÜ ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 12.06.2019 tarihli ve 30799 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2019/31 Karar sayılı işkolu tespit kararının ... sicil numaralı işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda yer aldığına ilişkin kısmının İPTALİNE,
2. ... Mağazacılık AŞ'ye ait ... sicil numaralı işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolunda yer aldığının TESPİTİNE,
3. Karar tarihi itibarıyla alınması gerekli 427,60 TL harçtan, peşin alınan 44,40 TL harcın mahsubuyla bakiye 383,20 TL harcın davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak Hazineye gelir kaydına,
4. Davacının yatırmış olduğu 44,40 TL başvurma harcı ve 44,40 TL peşin harç olmak üzere toplam 88,80 TL harcın davalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
5. Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'ne göre 17.900,00 TL vekâlet ücretinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine,
6. Davacı tarafından yapılan 5.584,75 TL yargılama giderinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, davalıların yaptıkları yargılama giderlerinin üzerinde bırakılmasına,
7. Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
13.05.2024 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.