"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/256 E., 2024/70 K.
KARAR : Asıl ve birleşen davanın kısmen kabulü
MAHKEMESİ : Ankara 35. İş Mahkemesi
SAYISI : 2016/1491 E., 2017/804 K.
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen muvazaa tespitinin iptali davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; asıl ve birleşen davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı dâhili davalı ... (ÇSGB) vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı vekili asıl davaya ilişkin dava dilekçesinde; müvekkilinin ticari merkezinin Azerbaycan Cumhuriyeti'nin başkenti Bakü'de bulunan ve ana iştigal mevzuu uluslararası alanda inşaat, taahhüt ve yapım işleri olan bir şirket olduğunu, Türkiye'deki faaliyetlerini Ankara şubesi üzerinden ve Bakü'de bulunan merkeze bağlı şekilde yürütmekte olduğunu, hâlihazırda altı farklı ülkede faaliyetlerini sürdürdüğünü, müvekkil Şirketin dava konusu rapordaki teftişe ve tespitlere konu işyeri faaliyetlerini usulüne uygun olarak ilan edip açılan ve kamu ihale mevzuatına uygun şekilde sonuçlandırılan bir kamu ihalesi neticesinde üstlendiğini, yani eleştiriye konu edilen ve muvazaalı bulunduğu belirtilen iş ilişkisinin temelinin Türkiye Cumhuriyeti'nin resmî bir kurumunun açtığı ve yine ilgili mevzuatı çerçevesinde sonuçlandırılan bir kamu ihalesi olduğunu, müvekkil Şirketin Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından açılan ve sonuçlandırılan bir kamu ihalesine iştirak ettiğini, mevzuata uygun ihale sürecinde ihalenin kendisinde kaldığını, yine ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak 28.01.2014 tarihli Ege Linyitleri İşletmesi Müessese Müdürlüğü Eynez 13 Panosu 19.000.000 m3 Dekapaj İşine Ait Sözleşme imzalandığını, tüm faaliyetlerin bu sözleşmeye göre yürütüldüğünü, müvekkili Şirket ile ... Taşımacılık Turizm İnşaat Gıda Tekstil Sanayi ve Ticaret AŞ arasında imzalanan alt yüklenicilik sözleşmesinin de yine aynı kamu mevzuatı uyarınca ilgili Kuruma sunularak Olur verilen bir sözleşme olduğunu, muvazaa yapıldığı şeklinde bir yaptırımla karşılaşılmasının hukuk güvenliği ilkesiyle bağdaşmadığını ileri sürerek Manisa Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından gönderilen 02.03.2016 tarihli ve (PRG) D.E. 20 - G.K.17 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaaya ilişkin tespitin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davacı vekili birleşen dava dilekçesinde; müvekkil Şirketin Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından açılan ve sonuçlandırılan bir kamu ihalesine iştirak ettiğini, mevzuata uygun ihale sürecinde ihalenin kendisinde kaldığını, mevzuat hükümlerine uygun olarak faaliyetlerini yürüttüğünü ileri sürerek Manisa Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından gönderilen 25.12.2015 tarihli ve (PRG) D.E. 23 - G.K. 20 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaaya ilişkin tespitin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; husumetin ÇSGB'ye yöneltilmesi gerektiğini, ÇSGB iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 02.03.2016 tarihli ve (PRG) D.E. 20 - G.K.17 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaa tespitine ilişkin davacı tarafın iddialarının usul ve kanuna aykırı olduğunu, asıl işveren davacı Şirketin işyerinde yürütülen işin kömür tabakasının üzerindeki kum ve çakıl tabakasının alınması, kömür damarlarının ortaya çıkarılması ve kömürün çıkarılmaya hazır hâle getirilmesi olduğunu, bu işin yardımcı iş niteliğinde olmadığını, incelemeye konu asıl işveren alt işveren arasında yapılan hizmet alım sözleşmesinin muvazaalı işleme dayandığının tespit edildiğini, inceleme raporlarının usul ve kanuna uygun olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Dâhili davalı ÇSGB vekili cevap dilekçesinde; ÇSGB iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 02.03.2016 tarihli ve (PRG) D.E. 20 - G.K.17 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaa tespitine ilişkin davacı tarafın iddialarının usul ve kanuna aykırı olduğunu, incelemeye konu asıl işveren alt işveren arasında yapılan hizmet alım sözleşmesinde muvazaalı ilişki bulunduğunun tespit edildiğini, inceleme raporlarının usul ve kanuna uygun olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Diğer dâhili davalılar, asıl ve birleşen davaya karşı cevap dilekçesi sunmamışlardır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 28.06.2022 tarihli ve 2022/94 Esas, 2022/391 Karar sayılı kararı ile; asıl ve birleşen davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili ile dâhili davalı ÇSGB vekili istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davalı ... vekili; müvekkili aleyhine esastan hüküm kurulmasının usul ve kanuna aykırı olduğunu, husumet nedeniyle davanın reddi gerektiğini, dava konusu müfettiş raporlarını düzenleyenin ÇSGB olduğunu, bu nedenle davanın ÇSGB'ye yöneltilmesi gerektiğini, davanın esası yönünden de müvekkiline yüklenebilecek hukuka aykırılık bulunmadığını, müvekkili aleyhine yargılama gideri ve vekâlet ücretine hükmedilmemesi gerektiğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması ve davaların reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Dâhili davalı ÇSGB vekili; davaların süresinde açılmadığını, asıl işveren ve alt işverenler arasında muvazaa bulunduğunun müfettiş raporları ile sabit olduğunu, davanın haksız açıldığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması ve davaların reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 31.10.2022 tarihli ve 2022/4258 Esas, 2022/3875 Karar sayılı kararı ile; emsal Yargıtay içtihatları dikkate alınarak davanın kabulüne karar verilmesinde bir aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili ile dâhili davalı ÇSGB vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 22.03.2023 tarihli ve 2023/725 Esas, 2023/4228 Karar sayılı kararı ile; İlk Derece Mahkemesince 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) aradığı anlamda herhangi bir gerekçe oluşturulmadan karar verildiği, kararın hangi sebep ya da sebeplerle verildiğine ilişkin dosyaya özgü açıklama ve gerekçe içermediği, davalı ... vekili ile dâhili davalı ÇSGB vekilinin istinaf başvurularını esastan reddeden Bölge Adliye Mahkemesince de Anayasa'nın ve 6100 sayılı Kanun’un aradığı anlamda herhangi bir gerekçe oluşturulmadan soyut şekilde emsal içtihatlardan söz edilerek karar verildiği, İlk Derece Mahkemesi kararının hangi sebep ya da sebeplerle yerinde görüldüğüne dair dosyaya özgü somut bir açıklama ve gerekçe içermediği, kabule göre de davalı taraf olarak gösterilerek husumet yöneltilen ... raporları düzenleyen İş Teftiş Kurulunun bir organı olmayıp ÇSGB teşkilatı içerisinde yer alan tüzel kişiliği haiz, idari ve mali bakımdan özerk bir kamu kurumu olmakla, bu davalı hakkında husumet yönünden ret kararı verilmesi gerekirken sorumlu tutulacak şekilde aksi yönde hüküm kurulmasının hatalı olduğu gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının usulden bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozmaya uyularak yapılan yargılama sonunda, dosya kapsamı ve bilirkişi heyeti tarafından düzenlenen rapora göre Ege Linyitleri İşletmesi Müessese Müdürlüğü Eynez 13 Panosu 19.000.000 m3 dekapaj işinin dava dışı Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından davacı Şirkete hizmet alım sözleşmesi uyarınca verildiği, davacının da söz konusu işin kalan 17.000.000 m3 dekapaj işini davalı ... Taşımacılık Turizm İnş. Gıda Tek. San. ve Tic. Ltd. Şti. ünvanlı alt işverene verdiği, yürütülen işin işyerinde üretimin yapılması için kömür tabakasının üzerindeki kum ve çakıl tabakasının alınması, kömür damarının ortaya çıkarılması ve kömürün çıkarılmaya hazır hâle getirilmesi olduğu, dekapajın açık kömür işletmeciliğinde kömürün çıkartılmasından önce maden ocağının üzerinde örtü tabakasının gevşetilmesi, kazılması, yüklenmesi ve taşınmasını kapsadığı, kendine özgü teknik özellikleri ve bazı riskleri barındıran işlerde asıl işverenin bizatihi bu alanda uzmanlaşmış bir şirketten dekapaj hizmeti alması mümkün olduğu, söz konusu işin alt işverene verilmesine ilişkin yapılan sözleşmelerin muvazaalı olduğunun kabul edilemeyeceği ve muvazaa bulunmadığı gerekçesiyle asıl ve birleşen davanın kısmen kabulüne, ... hakkındaki davanın ise husumet yönünden reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde dâhili davalı ÇSGB vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Dâhili davalı ÇSGB vekili; asıl işveren ve alt işverenler arasında muvazaa bulunduğunun müfettiş raporları ile sabit olduğunu, mevzuat hükümleri çerçevesinde dosya kapsamı değerlendirildiğinde davanın esastan reddi gerektiğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayanıp dayanmadığı ve bu konudaki teftiş raporlarının hukuka uygun olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2 nci maddesinin yedi ve sekizinci fıkraları ile 3 üncü maddesi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 19 uncu maddesi.
3. 27.09.2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Alt İşverenlik Yönetmeliği'nin "Tanımlar" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendi şöyledir:
"Yardımcı iş: İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmakla beraber doğrudan üretim organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan ancak asıl iş devam ettikçe devam eden ve asıl işe bağımlı olan işi, ifade eder."
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup dâhili davalı ÇSGB vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
18.09.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.