"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 1. İş Mahkemesi
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlık tarafından 06.02.2013 tarih 28551 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2013/5 Karar numaralı işkolu tespitinde; davalı ... Proje ... İnş. Yat. San. ve Tic. AŞ'nin (... Proje Ulaşım Şirketi) ... sicil numaralı işyerinde “Hafif Raylı Sistem" şeklinde tanımlanan tramvay ve otobüslerle şehir içi yolcu taşımacılığı ve bu amaca ulaşabilmek için her türlü bakım, onarım, proje otopark, yatırım hizmetleri işinin yapıldığı, bu nedenle davalı Şirket işyerlerinde yapılan işlerinin niteliği gereği İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, dava konusu 2013/5 Karar numaralı işkolu tespit kararının 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na (6356 sayılı Kanun), 5393 sayılı Belediye Kanunu'na, İşkolları Yönetmeliği'ne ve Yargıtay içtihatlarına aykırı olduğunu, tespit konusu işyerinde yürütülen işlerin tamamının niteliği itibarıyla İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı Bakanlığın 06.02.2013 tarihli ve 28551 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2013/5 Karar sayılı işkolu tespit kararının iptaline, ... sicil numaralı işyerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 20 sıra numaralı genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı... Sendikası (...) vekili cevap dilekçesinde; davanın süresinde açılmadığını, dava konusu tespit kararına karşı dava dışı Tüm Belediye ve Genel Hizmet İşçileri Sendikası (... Sendikası) tarafından ... 2. İş Mahkemesinin 2013/91 Esas sayılı dosyası üzerinden görülen dava açıldığını, bu davaların birleştirilmesi zarureti olduğunu, hangi işlerin hangi işkoluna girdiğinin İşkolları Yönetmeliği ile belirlendiğini, dava dışı Belediyenin hissedarı olduğu davalı Şirket işyerinde yapılan raylı sistem ve diğer taşımacılık işlerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna girdiğinin açık olduğunu belirterek ve cevap dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; müvekkili Bakanlıkça yapılan incelemede, davalı işverenliğe ait ... sicil numaralı işyerinde “Hafif Raylı Sistem" şeklinde tanımlanan tramvay ve otobüslerle şehir içi yolcu taşımacılığı ve bu amaca ulaşabilmek için her türlü bakım, onarım, proje otopark, yatırım hizmetleri işinin yapıldığı, bu nedenle davalı Şirket işyerlerinde yapılan işlerinin niteliği gereği İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, işkolu tespitinin mevzuat hükümlerine ve tespite konu işyerlerinde yürütülen işlerin niteliğine uygun olduğunu belirterek ve cevap dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ... Proje Ulaşım Şirketi vekili cevap dilekçesinde; Bakanlıkça yapılan tespitin kanuna uygun olduğunu, işyerinde yapılan işin niteliği gereği işkolunun genel işler işkolunda değerlendirilemeyeceğini belirterek ve cevap dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; davalı Şirket tarafından dava dışı Belediyenin görev ve sorumluluk alanında yürütülen faaliyetin belediyelerin asli görevleri kapsamında yer aldığını, söz konusu hizmetlerin davalı Şirket eli ile yürütüldüğünü, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de, asıl işin girdiği işkolundan sayılacağını, dava konusu işyerinde yürütülen faaliyetin genel işler işkolunda yer aldığını belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 ve 5. maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
1. İşkolu, toplu iş hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun'un 3/1 hükmü gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu iş hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir. 6356 sayılı Kanun'un 4/1 hükmüne göre işkolları, Kanun'a ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2. maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında işyerine bağlı yerler ile eklentiler ve araçların bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir (..., Toplu İş Hukuku, İstanbul, 2020, s.50; ... ... ..., ..., Toplu İş Hukuku, İstanbul, 2019, s.50)
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7/1-(p) hükmüne göre “Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018-7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek” hususları büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında belirtilmiştir.
Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliği’ne ekli listeye göre ise “Belediye hizmetleri” ile “Belediye otobüsü ile yapılan şehir içi ve banliyö yolcu taşımacılığı (belediyenin sağladığı havaalanı otobüsü dâhil)” faaliyetleri 20 sıra numaralı genel işler işkoluna dâhil faaliyetler arasında belirtilmiştir.
İşkolları Yönetmeliği’ne ekli listeye göre “Ray açıklığı ne olursa olsun, ray üzerinde çalışan araçlarla yapılan şehir içi ve şehir dışı yolcu, yük taşımacılığı işleri (belediyeler veya bağlı şirketleri ve bağlı şirketler tarafından kurulan şirketler eliyle yapılan hafif ve ağır raylı taşımacılık işleri dahil) ile bu sistemlerin inşaat dışında yol imali, çeken-çekilen araç imalatı, bakımı ve onarımı işleri ile travers imalatı işleri ve bu sistemlerin işletildiği istasyon, gar, ambar duraklarında yapılan işler ile bakımlarının yapıldığı işyerleri işleri” ise 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna dâhil faaliyetler arasında belirtilmiştir.
Somut uyuşmazlıkta ... tarafindan 06.02.2013 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 2013/5 Karar No.lu işkolu tespiti kararına göre; "... Proje ... İnş. Yat. San. Tic. AŞ'de Bakanlığımızca yapılan incelemede; söz konusu işyerinde "hafif raylı sistem" şeklinde tanımlanan Tramvay ve otobüslerde şehir içi yolcu taşımacılığı ve bu amaca ulaşabilmek için her türlü bakım, onarım, proje, otopark, yatırım hizmetleri işinin yapıldığı bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığı " tespit edilmiştir.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda; Danıştayın kesinleşen kararı ile 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunun tanımında yer alan ''belediyeler veya bağlı şirketleri ve bağlı şirketler tarafından kurulan şirketler eliyle yapılan hafif ve ağır raylı taşımacılık işleri dahil'' ibaresinin İşkolları Yönetmeliği'nden çıkarılmadığı, dolayısıyla Bakanlığın kararına dayanak oluşturan düzenlemenin yürürlükte olduğundan bahisle dava konusu işyerindeki faaliyetin taşımacılık işkolunda yer aldığı sonucuna ulaşıldığı, söz konusu raporda işyerinde yürütülen faaliyetin kapsam ve niteliği somut verilere dayalı olarak değerlendirilmediği ve raporun uyuşmazlığın esasını aydınlatacak yeterlilikte olmadığı anlaşılmıştır.
2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 166. maddesine göre, aynı yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış davalar, aralarında bağlantı bulunması durumunda, davanın her aşamasında, talep üzerine veya kendiliğinden ilk davanın açıldığı mahkemede birleştirilebilir. Davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması durumunda, aralarında bağlantı var sayılır.
6100 sayılı Kanun’un 166. maddesinin ilk iki fıkrasının gerekçesi de; "'Davaların birleştirilmesi' başlığını taşıyan bu maddeye göre, ayrı ayrı açılmış davalar arasında ancak bu maddede gösterilen anlamda bir bağlantı bulunması hâlinde, davaların birleştirilmesi istenebilir. Davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması hâlinde, davaların birleştirilmesi usul ekonomisi açısından önem taşımaktadır.
Bu durumda aynı yargı çevresinde yer alan, aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış olan davalarda birleştirme kararı, talep üzerine veya kendiliğinden hüküm verilinceye kadar her zaman verilebilecektir. Aynı düzey ve aynı sıfattaki mahkemelerden anlaşılması gereken; her iki davanın da görüldüğü mahkemenin, asliye hukuk mahkemesi veya sulh hukuk mahkemesi yahut iş mahkemesi yahut aile mahkemesi olması gerekir. Birleştirme kararı ikinci davanın açıldığı mahkemece verilecek ve bu karar diğer mahkemeyi bağlayacaktır.
Ayrı yargı çevrelerinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılan davalarda birleştirme talepleri, her zaman ileri sürülebilecektir. Zira, 1086 sayılı Kanunda olduğu gibi ilk itiraz olarak muhafazası halinde çoğunlukla bu davalar birbiri yönünden bekletici mesele yapıldığından yargılamanın daha da uzamasına sebebiyet vermektedir. Ayrıca ilk itirazda bulunulmaması halinde, hâkim, irtibat unsurunu re’sen gözetip, davaları birleştiremeyeceği için aynı konuda çelişik kararların ortaya çıkması da muhtemeldir. Bunun önüne geçmek için sözü edilen halde de davaların birleştirilmesi ilk itiraz olmaktan çıkarılmıştır.” şeklindedir.
Dosya kapsamına