"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : İŞKOLU TESPİTİNE İTİRAZ
Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili; T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 22/02/2014 tarih ve 2014/32 sayılı kararı ile merkezi ... Belediye Başkanlığı .../... adresinde bulunan ... Sulama Birliğinin ... köyünde bulunan şantiyesinde ... gölünden temin edilen suyun pompa yada su alma yöntemiyle sulama işlerinin yapılması için üyesi bulunan köylere dağıtımının yapıldığını, bu nedenle yapılan işlerin iş kolları yönetmeliğinin 01 sıra numaralı "avcılık, balıkçılık, tarım ve ormancılık" iş kolunda yer aldığına karar verildiğini, ancak davalı bakanlıkça alınan bu kararın hukuka aykırı olduğunu, iş kolları yönetmeliğinin 14 sıra numarası ile "enerji" iş kolunun düzenlendiğini, suyun toplanması, artırılması ve dağıtılması işlerinin enerji iş kolunda tespit edildiğini, iş kolları yönetmeliğinde bu şekilde düzenlenen iş yerinin başka bir iş kolunda yer almasının düşünülemeyeceğini, Türkiye çapında tüm sulama birliklerinde yıllardan beri davacı sendikanın örgütlü olup halen yürürlükte olan 132 farklı sulama birliğinde TİS yapıldığını ve yapılmaya devam edildiğini, Avcılık, Balıkçılık, Tarım ve Ormancılık iş kolunda örgütlü ... İş Sendikasının 1998 yılında ... ilinde buluna " ... Sulama Birliği" işyeri ile ilgili iş kolu tespiti talebinde bulunduğunu, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş yerinin "enerji" iş koluna girdiğine hükmettiğini ve ... İş Sendikasının bakanlık kararının iptali için dava açtığını, yerel mahkemenin davayı kabul ettiğini, davanın temyizi üzerine Yargıtay 9.H.D.'nin 1999/3411 esas ve 1999/3571 karar ile sulama birlikleri iş yerlerinde yapılan işin hangi iş koluna girdiğine dair açıklayıcı emsal nitelikte bir karar verdiğini, Yargıtay 9.H.1999/6442 esas ve 1999/7334 karar sayılı ilamın da aynı husus hakkında suluma birlikleri iş yerlerinin "enerji" işkolu kapsamında olduğuna hükmedildiğini, gerek Mülga 2821 sayılı Sendikalar Kanunu döneminde yürürlükte olan iş kolları tüzüğünde gerekse 2012 yılında yürürlüğe giren 6536 sayılı Sendikalar ve TİS kanunu çerçevesinde yayımlanan iş kolları yönetmeliğinde Uluslararası Normlar ve iş yerlerinin özellikleri de dikkate alınarak sulama birlikleri iş yerlerinin "enerji" iş kolunda tespit edildiğini, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 22/02/2014 gün ve 28921 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 22/02/2014 tarih ve 2014/12 karar nolu iş kolu tespitinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalılar Cevabının Özeti:
Davalı T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vekili; ... ... Belediye Başkanlığına bağlı ... Sulama Birliği avcılık, balıkçılık, tarım ve ormancılık iş kolu kapsamına girdiğini, bu nedenle açılan davanın reddine, davanın idari bir kararın uygulanması ile ilgili olduğundan idare mahkemelerinde açılması gerektiğini, davacının 2821 sayılı kararın 4.maddesinde belirtilen 15 günlük dava açma süresi geçtikten sonra dava açıldığından reddine, davalı idare tarafından verilen kararın usul ve yasaya uygun olduğunu, ... köyünde bulunan şantiyede ... gölünden temin edilen suyun pompa yada salma su yöntemiyle sulama işlerinin yapılması için üyesi bulunan köylere dağıtımın yapıldığını, yapılan işlerin iş kolları yönetmeliğinin 01 sıra numaralı avcılık, balıkçılık, tarım ve ormancılık iş kolunda yer aldığının tespit edildiğini, Teftiş kurulundan iş başmüfettişi raporu ve tespit tutanakları olduğunu beyan ederek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı ... Sendikası vekili; T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 22/02/2014 gün ve 28921 sayılı resmi gazetede yayımlanan 2014/12 karar nolu iş kolu tespit kararının yerinde bir karar olduğunu, sulama birlikleri 01 nolu iş kolunda olduğunu, sulama birliklerinin enerji nakil hatlarıyla alakasının bulunmadığını, sulama birliklerinin temelinde tarım arazilerinin sulanması ve yetiştirilmesi amacı ile bulunduğunu, enerji hatlarının taşınmasıyla ilgili bir durumun mevcut olmadığını, sulama birliklerinin temel işinin DSİ'nin su borularıyla tarım arazilerine su taşınması olduğunu, iş kolları yönetmeliğinde 01 nolu avcılık, balıkçılık, tarım ve orman iş kolunun altında tanımlı sınıflardan 01.61 nolu alt sınıf "bitkisel üretimi destekleyici faaliyetler" olarak belirlendiğini, bu faaliyetin temelinde de sulama birliklerinin yaptığı temel iş olan tarım arazilerine suyun taşınmasıyla ilgili her hangi bir ibare bulunmadığını, bu nedenlerle T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilen iş kolu tespit kararının yerinde olduğunu, sulama birliklerinde yapılan işin enerji hatlarıyla bir bağlantısının bulunmadığını ayrıca davacının dava dilekçesinde atıfta bulunan Yargıtay kararının 1999 tarihli olduğunu, eski yasa ve eski iş kolları tüzüğünün yürürlükte olduğu döneme ilişkin olduğunu, mevcut yasa ve kararların değiştiğini beyan ederek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
Mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.
Temyiz:
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
Gerekçe:
Dava, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
İşkolu, toplu iş hukukumuzun en önemli kavramlarındandır. 6356 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince, sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. Bu anlamda toplu iş hukukumuzda işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesinin kabul edildiği ve işkolu kavramı ile sendikaların hukuki olarak faaliyet sınırının belirlendiği ifade edilebilir.
6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, işkolları, Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre ise, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır. Yine aynı maddede, bir işkoluna giren işlerin neler olacağının, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak, yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
İşkolu tespiti ve bu tespite karşı dava açma hakkının düzenlendiği 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası “Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017- 7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.” şeklindedir.
İşkolu kavramı ile çalışma yaşamında benzer nitelikte olan faaliyet türleri gruplandırılmak suretiyle tasnif edilmektedir. Hukukumuzda, bu suretle oluşturulan işkolu sayısı yirmi olarak belirlenmiştir.
İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2 nci maddesinin gerekçesinde, işyeri, teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması halinde bunların tek işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda “amaçta birlik”, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile “yönetimde birlik”, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
İşyeri kavramının unsurları da nazara alındığında, teknik amaç doğrultusunda yapılan işin niteliğine göre işkolunun belirlenmesi gerektiği ifade edilebilir. Bununla birlikte, aynı işyerinde farklı nitelikte mal veya hizmet üretimlerinin söz konusu olması durumunda, birden fazla teknik amaç mevcut olabilir. Bu ihtimalde, işyerinde yürütülen faaliyet kapsamındaki ağırlıklı işin niteliğine göre işkolunun tespit edilmesi gerekmektedir (ŞAHLANAN, Fevzi: Toplu İş Hukuku, ... 2020, s.50; TUNCAY, A. Can/SAVAŞ KUTSAL, Burcu: Toplu İş Hukuku, ... 2019, s.50).
Bu genel açıklamalar ışığında temyiz itirazları değerlendirilmelidir.
Somut uyuşmazlıkta; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 22/02/2014 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre “... Sulama Birliğinde Bakanlığımızca yapılan incelemede; merkezi ... Belediye Başkanlığı .../... adresinde bulunan birliğin ... köyünde bulunan şantiyesinde ... gölünden temin edilen suyun, pompa ya da salma su yöntemiyle sulama işlerinin yapılması için üyesi bulunan köylere dağıtımının yapıldığı, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliğinin 01 sıra numaralı “Avcılık, balıkçılık, tarım ve ormancılık” işkolunda yer aldığı”na dair işkolu tespit kararı verilmiştir.
Tespit konusu işyeri, 6172 sayılı Sulama Birlikleri Kanunu kapsamında faaliyet yürüten tüzel kişiliği haiz ... Sulama Birliğine aittir.
6172 sayılı Kanun’un 1 inci maddesi;
“(1) Bu Kanunun amacı; ülkenin su varlık ve kaynaklarının rasyonel kullanımı maksadıyla umumi sulardan faydalanmak üzere Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından inşa edilmiş veya halen inşa edilmekte olan ya da inşa edilmesi planlanan sulama tesislerini gayelerine uygun şekilde kullanmak, işletmek, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün onayını almak suretiyle işlettirmek, bu tesislerin bakım, onarım ve yönetim sorumluluğunu yürütmek, tesisi geliştirmeye yönelik yeni projeler yapmak, yaptırmak veya tesisi yenilemekle görevli sulama birliklerinin kuruluşu, organlar ile görev ve yetkilerini düzenlemektir.
(2) Sulama birlikleri kamu tüzel kişiliğine sahip olup, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde özel hukuk hükümlerine tabidir.”
Şeklindedir.
Sulama birliklerinin çalışma konularını düzenleyen 6172 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin dördüncü fıkrası da;
“a) Görev alanı içerisinde yer alan tesislerin işletme, bakım, onarım, yönetim ve yenileme hizmetlerini usul ve esaslarına uygun olarak yapmak.
b) Katılım payını, su kullanım hizmet bedelini ve uygulanan cezaları tahsil etmek.
c) Devraldığı tesislerin yatırım bedellerini geri ödemek.
ç) Devraldığı tesisi DSİ’nin onayını almak suretiyle geliştirmek, bu tesis ile ilgili yeni projeler yapmak veya yaptırmak.
d) Görev alanı içerisinde su miktarına bağlı olarak ekilecek bitki desenini Tarım ve Köyişleri Bakanlığının ilgili birimleri ile işbirliği yaparak planlamak.
e) Görev alanı içerisinde öngörülen üretim hedeflerinin gerçekleşmesine katkıda bulunmak üzere gerekli tedbirleri almak.
f) Sulama ve diğer tarımsal konularda faaliyet gösteren kurumlarla işbirliği yaparak araştırma, geliştirme ve eğitim çalışmalarında bulunmak.
g) Amaç ve görevleri ile ilgili konularda ulusal ve uluslararası gelişmeleri takip etmek.
ğ) Ortak tesisler için DSİ’ce sarf olunan işletme ve bakım masraflarından kendi payına düşen miktarı ödemek.”
Şeklindedir.
6172 sayılı Kanun’un 18 inci maddesine göre de “Birliklerin denetimi DSİ veya Bakanlık tarafından yapılır.”
“Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum Ve Kuruluşlar İle Diğer Kurum Ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında” 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 121 inci maddesine göre de, sulama tesislerini kurmak ile sulama tesislerin çalıştırma, bakım ve onarım dâhil işletmelerini yürütmek hususları Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri arasında belirtilmiştir. 6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce Yürütülen Hizmetler Hakkında Kanun’un, işkolu tespit tarihinde yürürlükte olan 2 nci maddesi de aynı niteliktedir.
Diğer taraftan iş müfettişi tarafından mahallinde yapılan tespitlere göre, işyerinde yürütülen faaliyet “... Gölünden temin edilen suyun, pompa ya da salma su yöntemiyle sulama işlerinin yapılması için kullanıldığı, her yıl Mart ayında açık kanalların bakım onarım ve temizlik işlerinin işyerinde bulunan bakım onarım ve sulama işçileri tarafından yapılarak sulama faaliyetleri için hazırlandığı, bakım ve onarım işinin bitmesinden sonra 3 işçinin bakım ve onarım işlerine ayrıldığı, ... ilçesi, ... kasabası, ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ... ve ... köylerinden yıllık üretim faaliyetleri planlamasının alınmasından sonra üretim miktarına göre 8 sulama işçisinin bu bölgelere dağıtılarak sulama işini yaptıkları anlaşılmıştır.” şeklinde belirlenmiştir.
Mahallinde keşif suretiyle düzenlenen 27/11/2014 tarihli bilirkişi raporunda da, işyerinde (U) tipi sulama kanaletlerinin istiflendiği, (U) tipi açık beton kanal sistemiyle su taşınarak sulama icra edildiği, göletten pompalarla alınan suyun (U) tipi kanallara verildiği ve bu suretle tarım arazilerine su ulaştırıldığı belirtilmiştir.
İşkolları Yönetmeliğine ekli listeye göre ise “Devlet Su İşleri” ile “Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması” faaliyet konuları 14 sıra numaralı “Enerji” işkoluna dahildir.
Bu açıklamalar ışığında belirtmek gerekir ki, tespit konusu ... Sulama Birliği işverenine ait işyerinde yürütülen faaliyetin teknik amacı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından inşa edilmiş olan sulama tesisinin kullanılması ve işletilmesi, bu bağlamda da su kanalları aracılığı ile suyun dağıtılmasıdır. Yürütülen faaliyetin niteliğine göre de, işyerinin İşkolları Yönetmeliğinin 14 sıra numaralı “Enerji” işkolunda yer aldığı tartışmasızdır. Bu itibarla mahkemece davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme sonucunda İlk Derece Mahkemesince yazılı şekilde hüküm tesisi hatalıdır.
Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası gereğince hükmün bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davanın KABULÜ ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 22/02/2014 tarih ve 28921 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2014/12 sayılı işkolu tespit kararının İPTALİNE,
3-... Sulama Birliğine ait (1004764.015) sicil numaralı işyerinin İşkolları Yönetmeliğinin 14 sıra numaralı “Enerji” işkolunda yer aldığının TESPİTİNE,
4-Karar tarihi itibariyle alınması gerekli olan 59,30 TL karar ve ilam harcından, peşin alınan 25,20 TL harcın mahsubu ile bakiye 34,10 TL karar ve ilam harcının Bakanlık dışındaki davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile hazineye irad kaydına, davacı tarafından peşin yatırılan 34,10 harcın Bakanlık dışındaki davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
5-Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 4.080,00 TL vekâlet ücretinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine,
6-Davacı tarafından yapılan 6.084,53 TL yargılama giderinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, davalıların yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7-Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine, peşin alınan temyiz karar harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 27/10/2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.