"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 9. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 4. ... Mahkemesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesinin 19.03.2013 tarihli ve 2015/758 Esas, 2019/111 Karar sayılı kararı ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 10.03.2021 tarihli ve 2019/1824 Esas, 2021/559 Karar sayılı kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (6) ncı alt bendi uyarınca kaldırılmasına ve dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince, Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı doğrultusunda yapılan yargılama sonucunda yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacı müvekkilinin 10.10.2003 tarihinde davalı işyerinde işe çalışmaya başladığını, ... sözleşmesinin 04.07.2014 tarihinde haksız ve bildirimsiz olarak feshedildiğini, davacının idari işler sorumlusu olduğunu, çalışma şekli ve çalışma alanının; finans, muhasebe, insan kaynakları, alım satım organizasyonu satın alma, müşteri irtibat işlemleri şeklinde geniş kapsamlı tutulduğunu, son ücretinin ... 3.000,00 TL olduğunu, yemeğin işverence karşılandığını, ancak Sosyal Güvenlik Kurumuna asgari ücret üzerinden bildirim yapıldığını, sigorta primlerinin gerçek ücreti üzerinden yapılmasını istemesi ve fazla çalışma ve yıllık izinlerin talep etmesi üzerine ... sözleşmesinin davalı işverence feshedildiğini ... sürerek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla çalışma ücreti, ... ... ve genel tatil ücreti ile yıllık izin ücreti alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; işyerinde 15.01.2005 tarihinde çalışmaya başlayan davacının ... sözleşmesinin haklı sebeplerle 04.07.2014 tarihinde sona erdirildiğini, müvekkili Şirketin muhasebe ... ve işlemlerini takip eden davacının en son ... 1.100,00 TL ücret ile çalıştığını, davacının satın almadan kaynaklı şirket ve şahıslara yapılacak ödemeler için dava dışı grup Şirket olan Dekasan Dönüştürülebilir Endüstriyel Katı Atık Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti.nin mevduat hesaplarından nakit ödeme talimatlarıyla toplam 495.000,00 TL aldığını ve aldığı tutarları nakit ödemeyle müşterilere ödenmiş gibi gösterdiğinin tespit edilmesi üzerine davacının işyerini terkettiğini, kendisine ulaşılamayan davacının daha sonra müvekkili Şirket yetkilisine elektronik posta göndererek paraları zimmetine geçirmek suretiyle suç işlediğini ikrar ettiğini ve özür dilediğini, müvekkili Şirketin ... 14. İcra Müdürlüğünün 2015/13396 Esas sayılı dosyası ile davacıdan alacağı bulunduğunu, dava konusu taleplerle ilgili bir alacağa hükmedilmesi hâlinde takas mahsup talebinde bulunduklarını, bu kapsamda davacının herhangi bir alacağının kalmayacağını ve davanın reddi gerektiğini, davacının fazla çalışma, dinî ve millî ... ve genel tatil ile yıllık izinlerinin ödenmiş olduğunu ve zamanaşımı def'inde bulunduklarını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı tarafından usulüne uygun şekilde cevap dilekçesi ile birlikte takas mahsup def'i ... sürüldüğü, davacının davalının işçisi olarak çalışırken Dekasan Dönüştürebilir Endüstriyel Katı Atık Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından davacıya bankalardan para çekebilmesi için verilen talimat örnekleri kullanılarak para çekildiği, 495.000,00 TL tutarındaki çekilen para nedeniyle senet imzalandığı, söz konusu senedin imzasına itiraz edilmediği ve menfi tespit talepli herhangi bir dava açılmadığı, davalı tarafından ... icra işlemlerine başvurulduğu, mali müşavir bilirkişinin raporunda davacı uhdesinde 495.000,00 TL tutarlı paranın bulunduğunun tespit edildiği, davacının ... sözleşmesinin bu sebeple haklı nedenle feshedildiği gerekçesiyle kıdem ve ihbar tazminatı taleplerinin reddine, fazla çalışma ücreti, ... ... genel tatil ücreti ve yıllık izin ücreti alacağı taleplerinin ise takas def'i doğrultusunda reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; Bölge Adliye Mahkemesinin takas mahsup def'ine itibar edilmemesi gerektiği yönündeki kararına rağmen İlk Derece Mahkemesince aksi yönde karar verilmesinin hatalı olduğunu, takasa konu edilen alacak kalemlerinin ve miktarlarının hüküm fıkrasında belirtilmesi gerektiğini, her durumda yargılama giderleri ve vekâlet ücretine hak kazandığını, takasa ve icra dosyasına konu edilen senedin ticari defterlere sonradan eklendiğini, yevmiye numarasının ve tarihinin bulunmadığını, söz konusu senedin davalı tarafından davacıdan 2006 yılında boş ve tarihsiz olarak imzalattırılıp alındığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 139 uncu maddesi uyarınca, iki kişi karşılıklı olarak bir miktar parayı veya özdeş diğer edimleri birbirine borçlu oldukları takdirde, her iki borç muaccel ise iki tarafın her birinin borcunu alacağı ile takas edebileceği, sonuçta her iki borcun da az olanı oranında sona ereceği, takastan bahsedilmek için her şeyden önce iki ayrı kimsenin karşılıklı olarak birbirlerinden alacaklı olmaları gerektiği, henüz doğmamış veya takas anında sona ermiş alacakların takasa konu olamayacağı takas edilecek alacakların aynı nitelikte, aynı türden olmaları gerektiği, takası ... süren tarafın alacağının tartışmalı olmasının takas ... sürülmesine engel olmadığı, alacağı tartışmasız olan tarafın bu takasa itirazla kendi alacağını dava edebileceği, takasın def'i olarak ... sürüldüğü davada, takas ve mahsup sonucu kalan ve hüküm altına alınan miktar üzerinden yargılama harcı alınarak takas ve mahsup defi nedeni ile reddedilen miktar üzerinden ... süren yararına vekâlet ücreti ve yargılama giderine karar verileceği, somut olayda ... 14. İcra Müdürlüğünün 2015/13369 Esas sayılı dosyasında davalı tarafa ait takibe konu alacağın kesinleştiği, bu duruma göre ... 4.004,00 TL fazla çalışma alacağı, ... 491,00 TL ... ... ve genel tatil alacağı, ... 3.160,00 TL yıllık izin ücreti alacaklarının ... 14. İcra Müdürlüğünün 2015/13369 Esas sayılı dosyasında takibe konu davalı alacağı ile takas ve mahsubu sonrasında, davacının dava konusu edilen alacaklarından bakiye alacağı kalmadığının anlaşıldığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi uyarınca esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesince eksik inceleme ve hatalı değerlendirme ile karar verildiğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, ... sözleşmesinin feshinin haklı nedene dayanıp dayanmadığı, davacı eylemleri nedeniyle davalı Şirketin zarara uğrayıp uğramadığı, davalı tarafından ... sürülen takas mahsup def'inin dikkate alınması gerekip gerekmediği konularındadır.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Kanun'un 297 nci maddesi, 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 6098 sayılı Kanun'un 139 uncu ve 143 üncü maddesi.
3. 4857 sayılı ... Kanunu'nun ilgili maddeleri.
3. Değerlendirme
1. 6098 sayılı Kanun’un 139 uncu maddesi uyarınca iki kişi, karşılıklı olarak bir miktar para veya özdeş diğer edimleri birbirine borçlu oldukları takdirde, her iki borç muaccel ise her biri alacağını borcuyla takas edebilir. Alacaklardan biri çekişmeli olsa bile takas ... sürülebilir.
2. Davalının, dava dayanağı olayı ve borcun varlığını inkar etmeden, borçlu bulunduğu edimi, özel bir sebebe dayanarak yerine getirmekten kaçınmasına imkân veren hakka, defi denir. Defiler, dava dilekçesine cevap verilirken ... sürülmelidir. Aksi hâlde, davalı savunmanın genişletilmesi yasağı ile karşılaşabilir. Def'iler, davada ... sürülmedikçe hâkim tarafından kendiliğinden dikkate alınmazlar. Takas bir def'idir. Bu itibarla, ... sürülmedikçe kendiliğinden dikkate alınamaz.
3. Takas, karşılık dava olarak ... sürülebileceği gibi def'i olarak da ... sürülebilir. Takasın def'i olarak ... sürüldüğü davada, takas ve mahsup sonucu kalan ve hüküm altına alınan miktar üzerinden yargılama harcı alınacak, takas ve mahsup def'i sebebi ile reddedilen miktar üzerinden ... süren yararına vekâlet ücreti ve yargılama giderine karar verilecektir.
4. Somut uyuşmazlıkta, davalı tarafından, davacının işvereni zarara uğrattığı ve bu nedenle icra takibi başlattığı gerekçesiyle işçilik alacaklarına karşılık cevap dilekçesinde yasal süresi içerisinde ... sürülen takas def'ine itibar edilmesinde isabetsizlik bulunmamaktadır. Ne var ki dosya kapsamına göre davacının ... sözleşmesinin feshine dayanak gösterilen davacı işçinin kusurunun belirlenmesi konusunda yapılan araştırmanın yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının, cevap dilekçesinde ... sürülen eylemleri ile işvereni zarara uğratıp uğratmadığı ve uğratmışsa zararın miktarı ile bu husustaki kusuru belirlenerek sorumluluğu tespit edilmeli; konusunda uzman mali müşavir bilirkişilerden oluşturulacak bilirkişi heyeti tarafından, gerektiğinde mahalline inceleme yetkisi verilmek suretiyle davalı Şirketin ticari defter ve kayıtları üzerinde kapsamlı biçimde yapılacak inceleme neticesi denetime elverişli ... tespitler içeren yeni bilirkişi raporu aldırılmalı ve tüm dosya kapsamı ile birlikte yeniden bir değerlendirmeye tabi tutularak oluşacak sonucuna göre karar verilmelidir. Anılan hususlar gözetilmeksizin, feshin işveren yönünden haklı olduğunun kabulü ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
5. Diğer yandan Mahkeme kararında yazılacak hususlar 6100 sayılı Kanun'un 297 nci maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre, hüküm sonucu kısmında gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, isteklerin her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların sıra numarası altında açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gerekir. Kanun'un aradığı anlamda oluşturulacak kısa ve gerekçeli kararın hüküm fıkralarının, açık, anlaşılır, çelişkisiz ve uygulanabilir olması gerekmekle birlikte kararın gerekçesinin de sonucu ile tam bir uyum içinde, o davaya konu maddi olguların mahkemece nasıl nitelendirildiğini, kurulan hükmün hangi sebeplere ve hukuksal düzenlemelere dayandırıldığını ortaya koyacak, kısaca maddi olgular ile hüküm arasındaki mantıksal bağlantıyı gösterecek nitelikte olması gerekir. Zira tarafların o dava yönünden, hukuk düzenince hangi sebeple haklı veya haksız görüldüklerini anlayıp değerlendirebilmeleri ve Yargıtayın hukuka uygunluk denetimini yapabilmesi için, ortada, usulüne uygun şekilde oluşturulmuş, hükmün hangi sebeple o içerik ve kapsamda verildiğini ayrıntılarıyla gösteren, ifadeleri özenle seçilmiş ve kuşkuya yer vermeyecek açıklıktaki bir gerekçe bölümünün ve buna uyumlu hüküm fıkralarının bulunması zorunludur. İlk Derece Mahkemesince bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden, davacının hak kazandığı kabul edilmekle birlikte takas mahsup def'i nedeniyle reddedilen alacak kalemlerinin, hangi tutarda olduğu belirtilmeyip bu hususta bir açıklamaya da yer verilmeden yazılı şekilde hüküm tesis edilmesi isabetli görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
13.12.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.