"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 7. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK - TESPİT
İLK DERECE
MAHKEMESİ : Akçaabat 1. Asliye Hukuk (...) Mahkemesi
Taraflar arasındaki tespit ve alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesinin 30.03.2018 tarihli ve 2016/333 Esas, 2018/165 Karar sayılı kararıyla davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin 28.....2019 tarihli ve 2018/2779 Esas, 2019/1438 Karar sayılı kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince yapılan yargılama sonunda davalı ... ile alt işverenler arasındaki hukuki ilişkinin muvazaalı olduğunun ve davacının ilk işe giriş tarihinden itibaren davalı ... işçisi olduğunun tespitine, ücret farkı talebinin feragat nedeniyle reddine karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili, dâhili davalı ... Uluslararası Mühendislik Müşavirlik ve Tic. Ltd. Şti. (... Şirketi) vekili ve dâhili davalı ... Yemekhane Temizlik Nakliyat İnşaat Taahhüt Turizm Yazılım Servis Hizmetleri ve Tic. Ltd. Şti. (... Şirketi) vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin Karayolları Genel Müdürlüğüne ait asıl işverenin yanında uzun yıllardan beri alt işveren firmaların işçisi olarak çalıştığını, müvekkilinin yaptığı ... asıl işverenin işçisinin yaptığı işlerin aynısı ise de asıl işveren işçisi ile aynı haklara sahip olamadığını, davalının asli görevinin yerine getirilmesi için gerekli olan işgücünün çeşitli firmalardan hizmet alımı altında işçi temin edilerek sağlandığını, ihaleyle kurulan ilişkinin hizmet alımı olarak adlandırılmakla birlikte bu adlandırmanın muvazaalı olup gerçeği yansıtmadığını ... sürerek ilk işe giriş tarihinden itibaren davalının işçisi olduğunu tespiti ile sendika üyeliğinin işveren tarafından davalıya bildirildiği tarihten itibaren toplu ... sözleşmesinden ... her türlü ücret alacakları ile müvekkiline ödenen ücretler arasındaki fark alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı vekili cevap dilekçesinde; süre ve husumet yönünden itirazda bulunarak yüklenici firmalar arasındaki hukuki ilişkilerin muvazaalı olduğunun ... sürülmesi karşısında davacının hangi yüklenici firmada çalıştığını ortaya koyması gerektiğini, davacı ile müvekkili İdare arasında ... sözleşmesi bulunmadığını, yüklenici firmalarla yapılan sözleşmelerin İdarenin asıl işi kapsamında olmayıp yardımcı işi kapsamında olduğunu, İdarenin yalnızca ihale makamı olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Dâhili davalı ... Şirketi vekili cevap dilekçesinde; dava dilekçesinde yer alan iddiaların soyut, dayanaksız ve hukuki temelden yoksun olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Dahili davalı ... Temizlik Yemekhane Servis ve Personel Hizmetleri A.Ş. vekili cevap dilekçesinde; davacının taleplerinin zamanaşımına uğradığını, taleplerin belirsiz alacak davasına konu edilemeyeceğini, davanın haksız ve hukuki dayanaktan yoksun olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
4. Diğer dâhili davalılar, davaya karşı yasal süresi içinde cevap dilekçesi sunmamışlardır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
"...
Açıklamalar Mahkememizce, davalı kurumdan davacı asilin çalışmış olduğu şirketler ile imzalanan hizmet alım sözleşmeleri ve teknik şartnameler dosya arasına alınmış olup, dosya ... hukuku alanında uzman bilirkişiye yerinde tespit yetkisi verilerek tevdii edilmiş 09/11/2020 tarihinde rapor dosya arasına alınmıştır. Dosya kapsamında dinlenen tanık beyanları, kazandırılan belgeler hep birlikte değerlendirildiğinde davacının kurum ile özel şirketler arasında yapılan sözleşmenin aksine davalı kurumun hizmet binasında, işin icrası için gerekli malzemeler kurum tarafından sağlanarak, kurumun kadrolu personeli ile aynı işi icra ederek büro personeli olarak çalıştığı anlaşılmış olup davacının icra ettiği işin 4 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde ve 6001 sayılı Kanun ile ...'nün görev ve sorumlulukları arasında belirtilen işlerden olduğu tespit edilmiş, yapılan işin yardımcı ... olmadığı ..." gerekçesiyle davalı ... ile alt işverenler arasındaki hukuki ilişkinin muvazaalı olduğunun ve davacının ilk işe giriş tarihinden itibaren davalı ... işçisi olduğunun tespitine, ücret farkı alacağı talebinin feragat nedeniyle reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili, dâhili davalı ... Şirketi vekili ve dâhili davalı ... Şirketi vekili istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; davacının İdarenin işçisi olmadığını, işçi ile İdare arasında yapılmış ... sözleşmesi bulunmadığını, davanın husumet yönünden reddi gerektiğini, yüklenici firma ile imzalanan hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı olmadığını ... sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Dâhili davalı ... Şirketi vekili istinaf dilekçesinde; davalı Şirkete yönelik usulüne uygun şekilde açılmış bir dava bulunmadığını, müvekkili Şirketin davaya dâhil edilmek suretiyle taraf sıfatı kazanmamış olduğu hâlde aleyhine hüküm kurulmasının usul ve kanuna aykırı olduğunu, müvekkili tarafından hukuka uygun olarak üstlenilen işte tamamen mevcut yasal düzenlemeye uygun şekilde işçi çalıştırıldığını ... sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını ve davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
3. Dâhili davalı ... Şirketi vekili istinaf dilekçesinde; müvekkili Şirkete husumet yöneltilemeyeceğini, muvazaa iddiasının ispatlanamadığını, davalı İdareden alınan ihale ile başlayıp ihale süresinin bitmesi ile davacının ... ilişkisinin sona erdiğini, davacının ihale alan diğer şirketlerde çalışmaya devam ettiğini ... sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını ve davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
"...
Eldeki davada; davacı dava dilekçesinde muvazaa tespiti ile fark alacak talebinde bulunmuş ise de, yargılama sırasında fark alacaklara ilişkin talebinden feragat ettiği anlaşıldığından davacının alacağa ilişkin bir talebinin bulunmadığı görülmektedir.
Davanın özü ... davası olup her ... davası aynı zamanda içinde tespit talebini de barındırmaktadır. Esasen, açılacak ... davası sonucunda verilecek karar ile de, bu davada iddia edilen tespit hüküm altına alınacaktır. Bu halde, feragat nedeniyle davanın reddine karar vermek gerekirken ücret farkı talebinin reddine, muvazaa tespitinin ise kabulüne karar verilmesi isabetli olmamıştır.
..." gerekçesiyle davalı ve dâhili davalılar vekillerinin istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; feragat içeren dilekçede davada talep edilen hakların tümünden feragat edildiğine dair bir beyanda bulunulmadığını, kararın usul ve kanuna aykırı olduğunu ... sürerek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, alacak davası devam ederken alacak talebinden feragat eden davacının davaya tespit davası olarak devam edilmesini talep edip edemeyeceği hususundadır.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 105, 106 ve 307 nci maddeleri, 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri, 4857 sayılı ... Kanunu'nun 2 nci maddesi, 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun 19 uncu maddesi, 6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğünün Hizmetleri Hakkında Kanun'un mülga 4 üncü maddesi ile 15.07.2018 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 211 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacı vekilince temyiz dilekçesinde ... sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
21.12.2022 tarihinde oy çokluğuyla karar verildi.
K A R Ş I O Y
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle dava dışı firmaların davalıya işçi temin ettiğini, gerçek işverenin ... olduğunu, ihaleyle kurulan hizmet alım ilişkisinin muvaazalı olduğunu iddia ederek davacının alt işveren işçisi adıyla çalıştığı süre boyunca baştan beri Karoyolları Genel Müdürlüğü işçisi olduğunun tespitiyle Karayolları Genel Müdürlüğünün taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden yararlanmak suretiyle fark ücret alacaklarının tahsilini talep etmiş; ancak yargılama aşamasında alacak taleplerinden vazgeçerek sadece tespit hükmü kurulmasını istemiştir.
İlk Derece Mahkemesi, alacak talepleri hakkında feragat nedeniyle reddine ve davalı ... ile davacının çalıştığı alt işveren şirketler arasındaki hizmet alım sözleşmesinin muvaazalı olduğunun tespitine karar vermiştir. Kararın davalı tarafça istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesi, davalılar vekillerinin istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak feragat nedeniyle davanın reddine karar vermiştir.
Uyuşmazlık konusu, davacının tespit talebiyle birlikte ... talebini de içerir şekilde açtığı davanın yargılaması sırasında ... taleplerinden vazgeçmesi nedeniyle tespit talebi bakımından yargılamaya devam edilip edilmeyeceği, davacının davaya tespit talebi olarak devam etmesinde güncel hukuki yararının bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.
6100 sayılı Kanun'un 106 ncı maddesinde tespit davası açanın kanunlarda belirtilen istisna durumlar dışında bu davayı açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararı bulunması gerektiği düzenlenmiştir.
Tespit davası ... davasının öncüsü niteliğindedir. Bu nedenle tespit davasında elde edilen hüküm daha sonra açılan ... davasında (konusuyla sınırlı olarak) kesin delil oluşturur.
... davası sonunda elde edilen hükmün tespite ilişkin bölümünün kapsamı, tespit davasında elde edilecek tespit hükmünden daha dar ise o zaman ... davası açılması mümkün olmasına rağmen, ... davasından bağımsız olarak ayrıca tespit davası açılmasında güncel hukuki yarar vardır.
Davacının açtığı tespit davası sonucuna göre davacı dava tarihinde hâlen çalışmaya devam ettiği için dava tarihinden sonrasına ilişkin olmak üzere yeni dönem ücretinin etkileneceği ve bundan sonraki ücretinin bu tespit hükmüyle tespit edilen mevcut durum göz önüne alınarak belirleneceği dikkate alındığında, davacının davasına tespit davası olarak devamında güncel hukuki yararı mevcuttur. Davacı, dava tarihinden önceki dönem yönünden hak kazandığı alacaklarından vazgeçerek hâlen çalışmaya devam ettiği için dava tarihinden sonraki çalışmalarına esas olmak üzere tespit talebinde bulunmasında hukuki yarar olmadığı düşünülemez. Zira dava tarihinden sonrası için alacağı bir tespit hükmüyle artık davalı ... işçisi olacak ve işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmesinden faydalanmak suretiyle sosyal haklardan, eksik ödenen ücretlerden ve fesih hâlinde de tespit edilen yeni duruma göre feshe bağlı haklardan faydalanabilecektir. Bunun için mutlaka ... davası açmasına da gerek yoktur. Dava tarihi itibarıyla henüz doğmamış olan dava tarihinden sonraki hak kazanacağı alacakları yönünden ... davası açarak tahsil talebinde bulunması da mümkün değildir. Davacının muvaazalı çalıştırılıp çalıştırılmadığının tespitine göre davalı ... Müdürlüğünün tarafı olduğu toplu ... sözleşmesinden yararlanma imkânının doğabileceği, taraf sendikaya üye ise ... sözleşmesinin devamı sırasında yıllık ücretli izin süresinin belirlenmesi ve kullandırılmayan yıllık ücretli izin alacağı konusunda ... davası açma imkânı bulunmayan davacının 6100 sayılı Kanun'un 106 ncı maddesi çerçevesinde bu tür bir dava açmakta güncel hukuki yararının mevcut olduğunun kabulü gerekir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2014/29027 E., 2014/36594 K. sayılı 02.12.2014 sayılı ilâmında;
"...
Davacı işçilerin işyerinde çalışmaya devam ettikleri açıktır. T.C.Sağlık Bakanlığı işyerinde ihale ile alt işverene bırakılan ... kapsamında çalışmakta olan davacıların hangi işverene bağlı çalıştıklarının tespitine dair davada hukuki yarar şartı mevcuttur. Davacının işverenin gerçek anlamda kim olduğunun belirlenmesi, işçinin hangi işverene karşı ... görme borcu ve sadakat yükümünü ifa edeceğinin tespiti bakımından önemli olduğu gibi, işverenin de işçiyi gözetme borcunun yerine getirilmesi noktasında da gereklidir. İşçinin ücretinin ve eklerinin yasalar gereği ödenmesi, eşit davranma borcunun gözetilmesi, ... sözleşmesi veya ücret hesap pusulası düzenlenmesi, çalışma sürelerinin belirlenmesi, Anayasal dinlenme haklarının kullandırılması noktalarında işçinin gerçek işvereninin kim olduğunu bilmesinde hukuki menfaati bulunmaktadır. İşverenin yasal yükümlülüklere aykırılığı halinde uygulanacak hukuki ve idari yaptırımların muhatabının belirlenmesi açısından gerçek işverenin tespiti önemlidir.
İşçinin en temel ... olan ücretin tespiti de gerçek işverenin belirlenmesine bağlıdır. Zira işverenin eşit davranma borcu nedeniyle aynı işi yapan kendi işçilerine ödediği ücreti, muvazaalı alt işverenlik ilişkisi kapsamında çalıştırdığı işçilerine de ödemesi gerekir. Bu itibarla işçinin ... davası açma ... bir yana, ... ilişkisinin devamı sırasında işveren yükümlülüklerinin saptanması açısından da tespit isteğinde hukuki menfaati bulunmaktadır.
Öte yandan işçinin çalıştığı sırada gerçek işverenin tespitinin, Anayasal sendikal haklarının kullanılması açsından da büyük önemi bulunmaktadır. İşçinin gerçek işverenin kim olduğunun saptanması ile işkolu buna göre belirlenecek, sendika üyeliği buna göre gerçekleşebilecek ve toplu ... hukukuna dayanan haklar bu şekilde kullanılabilecektir.
İşçinin çalıştığı sırada açabileceği davada alt işverenlik ilişkisinin muvazaaya dayandığının tespitini istemesi, vazgeçilmesi mümkün olmayan sosyal güvenlik haklarını da ilgilendirir. Yapılacak tespite göre gerçek işveren tarafından işçinin sosyal güvenlik primlerinin ödenmesi gerekir ve bu konuda yaptırımların muhatabı gerçek işverendir.
Buradaki temel koşul, davacı işçilerin ... sözleşmelerinin sona ermemiş oluşu ve işyerinde çalışmaya devam etmeleridir. ... ilişkisinin sona ermesinin ardından açılacak tespit davasında hukuki menfaatin bulunmadığı ve ... davası açılması gerektiği sonucuna ulaşılması mümkündür. Ancak çalışan alt işveren işçisinin alt işverenlik sözleşmesinin muvazaaya dayandığını ... sürmesi ve bu yönde bir tespit isteğinde bulunması korunmaya değer çok önemli hukuki menfaatler içermektedir..." şeklindeki gerekçeyle davacının hâlen çalışmaya devam ettiği için tespit davası açmakta hukuk yararı bulunduğuna karar verilmiştir.
İlk Derce Mahkemesince davacının davasına tespit davası olarak devam etmesinde güncel hukuki yararının bulunduğunun kabulü ile davanın esası hakkında hüküm kurulmuş olup Bölge Adliye Mahkemesi kararının temyizi üzerine Dairemizce, yukarıda açıkladığımız nedenlerle davanın esası hakkında verilen kararlar yönünden inceleme yapılması gerekirken davacının davasına tespit davası olarak devamında hukuki yararı bulunmadığı gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesinin feragat nedeniyle davanın reddine ilişkin kararın onanması kararına katılmamaktayız. 21.12.2022