"İçtihat Metni"
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen yetki tespitine itiraz davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; konusuz kalan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 28.05.2019 tarihli ve 10864794 - 103.02 - E.1376412 sayılı yetki tespit yazısının 31.05.2019’da tebliğ edildiğini, söz konusu tespit yazısında tespitin işyeri düzeyinde mi işletme düzeyinde mi yapıldığının net olarak belirtilmediğini, müvekkili Şirketin faaliyet alanının büyükbaş hayvan kesimi, et işlemesi ve sipariş ya da perakende yoluyla et satışı gerçekleştirmek olduğunu, ithalat yoluyla karkas et alınıp satılmadığını, karkas etlerin önce kemikten arındırıldığını, sonra da paketlendiğini, müvekkilinin yegâne işinin canlı hayvan kesimi yoluyla temin ettiği karkas etleri işleyip satmak olduğunu, müvekkili Şirketin tek bir ... organizasyonu içinde gıda işkolunda faaliyet gösteren tek bir işyeri olduğunu, ... Kanunu’nda işyerinin bir bütün olarak telakki edildiğini ve bu hususun işyerinde teklik ilkesi tabiri altında ifadesini bulduğunu, bunun için işyerine bağlı ünitelerde aynı teknik amaca yönelme ve yönetimde birliğin gerektiğini, işyeri tanımı kavramının ... organizasyonunun bütününü kapsadığını, Sendikanın yetki tespiti başvurusu tarihinde müvekkili Şirketin genel müdürlüğünün, asıl işin yapıldığı Suluova işyerinin ve 13 adet perakende satış mağazasının tek bir ... organizasyonu içerisinde yürütüldüğünü, Sendikanın gerekli çoğunluğu sağlayamadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 28.05.2019 tarihli ve 1376412 sayılı yetki tespit yazısının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, Bakanlıkça yapılan tespitin yerinde olduğunu, davacı tarafın dilekçesinde tek bir ... organizasyonu içinde gıda işkolunda faaliyet gösteren tek bir işyerinin mevcut olduğunu iddia ettiğini, ... organizasyonunda 416 çalışanın olduğunu ve Sendikanın çoğunluğu için 209 üyeye sahip olması gerektiğinin öne sürüldüğünü, yetkili sendikanın belirlenmesinde Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılan işçi bildirimlerinin esas alınacağını, 1228643.034 SGK sicil numaralı merkez işyerinin “Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar” işkolunda tescil ettirildiğini ve yetki tespiti hesabına katılmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... Gıda ve Şeker Sanayi İşçileri Sendikası vekili cevap dilekçesinde; işyerlerinde gerekli çoğunluğun sağlanması üzerine yetki tespitinde bulunulduğunu, çoğunluğun sağlandığının Bakanlık tarafından 28.05.2019 tarihli yazı ile bildirildiğini, yetki başvurularının 22.05.2019 tarihli olduğu ve bu tarih itibarıyla 342 işçinin 154’ünün sendikaya üye olduklarını, işletme değerlendirmesi sabit olduğu için % 40 üye sayısına göre hesap yapıldığını, işverenler tarafından yapılan bildirimler çerçevesinde işkollarının belirlendiğini, davacı tarafın hukuki dayanaktan yoksun biçimde itirazda bulunduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 10. ... Mahkemesinin 24.09.2020 tarihli ve 2019/234 Esas, 2020/199 Karar sayılı kararıyla; davanın kabulü ile yetki tespitinin iptaline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 23.12.2020 tarihli ve 2020/2566 Esas, 2020/1727 Karar sayılı kararıyla özetle “...Somut davada, davacı şirkete ait toplam 16 işyerinin tek bir işyeri olarak değerlendirilip, sözkonusu işyerlerinin tamamının işletme kavramı içerisinde değerlendirilmeyip- değerlendirilemeyeceği uyuşmazlık konusu olup, (02 nolu) Gıda Sanayi ... konulunda faaliyet gösteren (nace kodları 1011 olan) toplam 11 işyerinde toplam çalışan işçi sayısının yetki tespiti başvuru tarihi itibariyle 351 işçi olup, davalı sendikanın üye sayısı 154 olduğundan yasanın aradığı çoğunluğu sağladığı, yetki tespitinde çoğunluk tespitinde gözetilmeyen merkez işyeri ve diğer 4 işyerinin farklı işkollarına kayıtlı oldukları, yetki tespiti öncesi sözkonusu 5 işyerinin kayıtlı oldukları işkollarına yönelik itiraz ve tespit talebinde bulunulmadığı, bu nedenlerle sözkonusu davalı şirkete ait Gıda Sanayi işkolu dışındaki işkollarına kayıtlı 5 işyerindeki çalışan sayısının yetki tespitinde nazara alınamayacağı anlaşılmakla, bu yönlere ilişkin davalılar vekillerinin istinaf sebepleri yerinde olup, ilk derece mahkemesince davanın reddine karar verilmesi gerekirken, davanın kabulü ile davalı bakanlığın yapmış olduğu yetki tespitinin iptaline karar verilmesinin isabetli olmadığı anlaşılmıştır...” gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve davanın reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce özetle; “İnceleme konusu davada, ... tarafından 22/05/2019 başvuru tarihi itibariyle davacıya ait 9 birimin işletme teşkil ettiği, işletmede toplam 342 işçi çalıştığı ve 154 sendika üyesi bulunduğu gerekçesiyle davalı sendikanın toplu ... sözleşmesi yapabilmek gerekli çoğunluğu sağladığına dair 28/05/2019 tarih ve 1376412 sayılı olumlu yetki tespit kararı verilmiştir.
Somut uyuşmazlıkta davacı işveren tarafından, yetki tespitinde esas alınması gereken başkaca birimlerin de bulunduğu, bu birimlerin tamamının tek bir işyeri niteliğinde olduğu ve sendika tarafından yarıdan fazla çoğunluğun sağlanması gerektiği iddia edilmektedir.
Bölge Adliye Mahkemesince davanın reddine karar verilmiş ise de yapılan araştırma eksik ve hüküm kurmaya yeterli bulunmamaktadır.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, ayrıntıları Dairemizin 2020/7861 – 2020/17017 E.K. sayılı ilâmında açıklandığı üzere başvuru tarihi itibariyle yetki tespitine konu birimlerden farklı işkolunda yer alan bir işyerinin dikkate alınması gerektiğine dair itiraz, itiraz konusu işyeri bakımından işkolu itirazı niteliğinde olduğundan ve bu itiraz mevcut yetki uyuşmazlığında ileri sürülemeyeceğinden, itiraz konusu olan 1406598, 1403452 ve 1403451 sicil numaralı birimler dışındaki işyerleri yetki tespitinde dikkate alınamaz.
Daha önce “Gıda sanayii” işkolunda tescilli olup sonradan kayıtlı olduğu işkolunun değiştiği görülen 1406598, 1403452 ve 1403451 sicil numaralı birimler ise çalışan sayısı itibariyle sonuca etkili değildir.
Bu belirlemelerden sonra ifade etmek gerekir ki, dosya kapsamına göre aynı işkolunda yer alan tespite konu birimlerin tek bir işyeri niteliğinde olup olmadığı yahut işletme niteliğinde olup olmadığı hususunun duraksamaya yer vermeyecek şekilde tespiti gerekmektedir. Bu konuda ise bilirkişiler tarafından düzenlenen rapor yetersiz ve hükme esas alınabilecek nitelikte değildir.
....
Açıklanan bu maddi ve hukuki olgular karşısında, mahkemece aralarında hukuk fakültesi ... hukuku anabilim dalında görev yapan öğretim üyesi, gıda mühendisi ve insan kaynakları/işletme uzmanı bilirkişilerin yer aldığı bir bilirkişi kurulu teşkil edilmeli, şirket merkezi ile ...’da yer alan birimlerde ve Suluova/...’da bulunan (1026671) sicil numaralı üretim merkezinde keşif suretiyle bilirkişi incelemesi icra edilmeli, diğer illerde yer alan birimlerin işleyişine yönelik bilgi ve belgeler söz konusu birimlerden getirtilmeli, tespit konusu birimlerin bağımsız şekilde faaliyetinin bulunup bulunmadığı tespit edilmeli, tüm birimlerin merkezden yönetilip yönetilmediği ve yönetim birliği hususu belirlenmeli, bu hususlarda tarafların beyanı alınmalı, tespit konusu birimlerde yetki başvuru tarihi itibariyle çalışan işçileri ve sendika üyelerini gösterir Bakanlık kayıtları getirtilmeli, yukarıda belirtilen ilkeler ışığında tespit konusu birimlerin ... organizasyonu kapsamında tek bir işyeri niteliğinde bulunup bulunmadığı yahut bağımsız işyerleri niteliğinde bulunup bulunmadığı duraksamaya yer vermeyecek şekilde tespit edilmeli, gerekirse diğer birimlerde de keşif suretiyle bilirkişi incelemesi icra edilmeli ve oluşacak sonuca göre karar verilmelidir.” gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile uyulan bozma kararı sonrasında yapılan yargılama neticesinde özetle; “...Dairemizce Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin 10/.../2021 tarih, 2021/2712 Esas ve 2021/10078 Karar sayılı kararına uyulmuş ve yapılan yargılama sonucunda; davalı ... Gıda ve Şeker Sanayi İşçileri Sendikası vekili tarafından 15/02/2022 tarihli celsede bakanlığa başvuru yapılarak uzayan yargılama nedeniyle 25/01/2022 tarihinde başvuru talebini geri çekerek yetki tespiti talebini geri aldıklarını, bu nedenle konusuz kalan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına, yargılama gideri ve vekalet ücretinin sendika üzerinde bırakılmasına yönelik imzalı beyanda bulunulduğu, dava dosyası içerisine davalı vekili tarafından sunulan yazılı belgenin incelenmesinde ...'na 25/01/2022 tarihli müracaat edilerek 22/05/2019 tarihli davalı sendikanın yapmış olduğu yetki tespiti başvurusunun geri çekildiği hususunda yazılı talepte bulunulduğunun anlaşıldığı görülmüştür. Dava konusunun davalı TC ...'nın davalı sendika tarafından 22/05/2019 tarihli davacı işyerinde davalı sendikanın yetki tespiti hususunda verilen 28/05/2019 tarihli yetki tespitinin iptaline ilişkin olduğu, davalı vekilinin 15/02/2022 tarihli celsedeki imzalı beyanı, davalı vekili tarafından dosyaya sunulan 25/01/2022 tarihli TC ...'na yetki tespiti istemine ilişkinin başvurunun geri çekildiğine ilişkin yazılı belge içeriği birlikte değerlendirildiğinde; ... bu davanın konusuz kaldığı anlaşıldığından karar verilmesine yer olmadığına oy birliği ile karar vermek gerekmiş...” gerekçesiyle karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde işçi sendikasının yetki tespiti için başvurusu sonrası Bakanlığın müspet veya menfi yetki tespiti yapması ile birlikte başlatılan idari bir işlemin tamamlanmış olduğunu, tamamlanmış olan idari bir işlemin başvurucunun başvurusunu geri çekmesi ile ortadan kalkmayacağını, çünkü verilen kararla Bakanlığın kendisini, başvurucu sendika, işveren ve diğer ilgilileri yani o işkolundaki diğer sendikaları da bağladığını, mahkemenin de Bakanlık yerine geçip sendikanın başvurusu sonucu yapılan tespiti ortadan kaldıramayacağını, hâlen Bakanlığın yapmış olduğu tespitin hukuken muteber ve geçerli olduğunu, davalı Sendikanın başvurusunu geri çektiğini Bakanlığa bildirmesi durumunda Bakanlığın bu geri çekmeyi kabul etmesi gerekmediğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 41 inci ve devamı maddeleri kapsamında yetki tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki Tespiti İçin Başvuru” kenar başlıklı 42 nci maddesi ise şöyledir:
“(1) Toplu ... sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini ister. İşveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de Bakanlığa başvurarak yetkili işçi sendikasının tespitini isteyebilir.
(2) Bakanlık, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde, başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı ... günü içinde bildirir.
(3) İşçi sendikasının yetki şartlarına sahip olmadığının ya da işyerinde yetki şartlarına sahip bir işçi sendikasının bulunmadığının tespiti hâlinde, bu bilgiler sadece başvuruyu yapan tarafa bildirilir.
(4) Sigortalılığın başlangıcı ile sona ermesine ilişkin bildirimlerden yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmayanlar, yetkili işçi sendikasının tespitinde dikkate alınmaz.
(5) Yetki tespiti ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.”
Şeklindedir.
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki İtirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.
(2) İtiraz dilekçesi görevli makama kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin yüzde birinden daha az üyesi bulunan işçi sendikası, yetki itirazında bulunamaz.
(3) İtiraz dilekçesinde veya ekinde somut delillerin yer almaması hâlinde itiraz incelenmeksizin reddedilir. İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata ve süreye ilişkin itirazları mahkeme altı ... günü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak karara bağlar. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme, duruşma yaparak karar verir ve bu karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
(4) 42 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen işçi sendikası, altı ... günü içinde yetkili olup olmadığının tespiti için dava açabilir. Mahkeme açılan davayı o işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birini üye kaydeden işçi sendikaları ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene de bildirir. Mahkeme davayı iki ay içinde sonuçlandırır.
(5) İtiraz, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durdurur.”
3. Değerlendirme
1. İnceleme konusu davada, ... tarafından 22.05.2019 başvuru tarihi itibarıyla davacıya ait 9 birimin işletme teşkil ettiği, işletmede toplam 342 işçi çalıştığı ve 154 sendika üyesi bulunduğu gerekçesiyle davalı sendikanın toplu ... sözleşmesi yapabilmek gerekli çoğunluğu sağladığına dair 28.05.2019 tarihli ve 1376412 sayılı olumlu yetki tespit kararı verilmiştir.
2. Davalı işçi Sendikası 25.01.2022 tarihinde ... Çalışma Genel Müdürlüğüne vermiş olduğu dilekçe ile yukarıda ayrıntıları belirtilen yetki başvurusunu geri çektiğini bildirmiştir. Bu olgulara göre davalı Sendika yetki başvurusuna bağlı hukuki sonuçlardan yararlanamayacağından ve olumlu yetki tespit kararı kesinleşse dahi toplu görüşme sürecini sürdürme imkanı bulunmadığından, davanın konusuz kaldığı açıktır. Belirtmek gerekir ki dava konusu yetki tespit kararına ilişkin idari işlemi tesis eden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının, somut olaydaki gibi şartları bulunması durumunda bu idari işlemi geri alması da her zaman olanaklıdır.
3. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
4. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
15.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.