"İçtihat Metni"
Taraflar arasındaki yetki tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü vekili ile ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü vekili ile ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının (Bakanlık), davalı ... ... Sendikasının ... işyeri için talep ettiği çoğunluk tespiti istemi üzerine Sosyal ... Sendikasının gerekli çoğunluğu sağladığına dair olumlu yetki tespiti kararı verdiğini, ... işyerinin ... Üniversitesi Rektörlüğü ve bağlı işyerleri kapsamında olup hâlen işletme düzeyinde toplu ... sözleşmesi uygulanan bir işyeri olduğunu, müvekkili Sendikanın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına 04.12.2017 tarihli başvurusunda ... Üniversitesi Rektörlüğü için yetkili sendika olduğunun tespitini talep ettiğini, Bakanlığın 15.01.2018 tarihli yazısı ile ... Üniversitesi Rektörlüğü ve bağlı işyerlerinde müvekkili Sendikanın işletme düzeyinde toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olduğunu gösterir yetki belgesi verildiğini, 10 No.lu işkolunda faaliyet gösteren ... işyerinin işletme kapsamından çıkarılması ve işyeri düzeyinde ayrı bir çoğunluk tespiti işlemi yapılmasının hukuken tamamen hatalı olduğunu, işletme toplu ... sözleşmesine ilişkin düzenlemenin kamu düzenine ilişkin ve emredici nitelikte olması nedeniyle yetkiye itiraz safhasında işletmeye dâhil olup olmadığı ve bu nitelikte bulunup bulunmadığının resen incelenmesi gerektiğini, işverenin aynı işkolunda yer alan birden fazla işyerini kapsayan bir işletmesi söz konusu ise bu işyerleri için ancak işletme toplu ... sözleşmesi olarak tek bir toplu ... sözleşmesi yapılabileceğini, üniversitelerde fakülteler dâhil hiçbir bağlı birimin tüzel kişiliğinin olmadığını, tüm fakülte, yüksek okul, enstitü, araştırma merkezi gibi birimlerin üniversite tüzel kişiliğinin organizasyon çatısı altında yürütülmekte olduğunu, ... Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığının üniversiteden bağımsız bir yönetime tabi olmaması, kuruluş amaçlarının üniversitelerin temel amacı olan eğitime yönelik olması, organizasyon, yönetim ve hesaplarının üniversite ile bir bütünlük teşkil etmesi gibi hususlar dikkate alındığında işletme kapsamında olduğunun çok açık olduğunu, davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü ile 10 No.lu işkolunda bulunan müvekkili Sendika arasında 01.01.2018-31.12.2020 yürürlük süreli işletme toplu ... sözleşmesinin varlığı karşısında ... işyerinin ayrı bir yetki işlemine konu yapılmasının mümkün olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ... işyerinde toplu ... sözleşmesi yapmak üzere Sosyal ... Sendikasının gerekli çoğunluğu sağladığına dair 12.....2018 tarihli ve 45546 sayılı olumlu yetki tespiti işleminin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; ... Sendikası tarafından 04.12.2017 tarihinde ... Üniversitesi Rektörlüğünde toplu ... sözleşmesi yapmak üzere yetki tespiti isteminde bulunulduğunu, 05.01.2018 tarihli ve 3662 sayılı yazı ile ... Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı iki işyeri olduğunu, toplam çalışan sayısının 10, sendikaya üye çalışan sayısının 9 olduğunun tespiti ile başvuruya olumlu cevap verildiğini, 01.01.2018-31.12.2020 yürürlük süreli toplu ... sözleşmesinin Tez-Koop ... Sendikası ile ... Üniversitesi Rektörlüğü arasında imzalandığını, ... işyeri ile ilgili olarak 25.05.2018 tarihinde ... tarafından yetki tespiti isteminde bulunulduğunu, 12.....2018 tarihli ve 45546 sayılı yazı ile ... Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı işyerinde 19 çalışan işçinin bulunduğunu, bunlardan da 12 tanesinin Sosyal ... Sendikasına üye olduğunun tespiti ile başvuruya olumlu cevap verildiğini, ... Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı ile ... Üniversitesi Rektörlüğü işyerinin vergi ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) numaralarının farklı olduğunu, işyerinde çalışan işçilerin ücretlerinin sosyal tesis gelirinden ödendiğini ve üniversitenin bütçesinden ayrı olduğunun ilgili daire başkanlığı tarafından bildirildiğini, bu sebeple ... Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığının ayrı bir işyeri olarak değerlendirildiğini, usul ve hukuka uygun olarak tesis edilen kurum işleminin iptalini gerektirecek bir husus bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü vekili cevap dilekçesinde; davanın hukuki dayanaktan yoksun olduğunu, kamu kurum ve kuruluşları nezdinde personelin yemek, misafirhane, kreş, spor gibi sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan ve işletilen sosyal tesis işletmelerinde çalışan personelin istihdam biçimi, bütçesi, organizasyonel yapısı itibari ile kurum tüzel kişiliği ile ilişkili ancak ayrı bir işletme niteliğinde olduğunu, bu nedenle sosyal işletme bünyesinde yer alan işyerlerinden ayrı işkolunda bulunanlar yönünden işletme düzeyinde toplu ... sözleşmesi yapılabileceğini, sosyal tesis işletmesi ile ilgili bulunduğu kurumu kapsayacak şekilde işletme düzeyinde toplu ... sözleşmesi yapılmasının mümkün olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile her ne kadar gelirleri üniversite bütçesi dışından olsa dahi ve yine statü olarak değişik statüde bulunmasına rağmen üniversitenin asli idari hizmet birimi olması ve organizasyon yapısı içinde kanun gereği üniversite idari teşkilatı içinde sayılması nedeniyle bağlı işyeri kavramına girdiğinden, bu işyeri için yürürlükte bulunan toplu ... sözleşmesi dışında bir sözleşme yapılmasının uygun olmayacağı gerekçesiyle davanın kabulü ile yetki tespitinin iptaline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü vekili ile ... vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü vekili istinaf dilekçesinde; sosyal tesis işletmesinin, kamu tüzel kişiliğini haiz Üniversite bünyesinde kreş, çocuk bakımevi, misafirhane, spor tesisleri ve benzeri sosyal ihtiyaçların karşılanması amacıyla Kurum bütçesinden ayrıca destek alınmadan kendi geliri ile giderlerinin karşılandığı birimlerden teşekkül ettiğini, sosyal tesis işletmesinde görev yapan personelin 4857 sayılı ... Kanunu çerçevesinde Üniversite teşkilatı içinde herhangi bir kadro ile ilişkilendirilmeden işçi statüsünde çalıştığını, Üniversite bünyesinde asli hizmet birimi olarak yer almayan, isteğe bağlı olarak kurulan, bütçesi ve organizasyon yapısı tamamen ayrı olan, Üniversite bütçesinden herhangi bir katkı yapılmayan sosyal tesis işletmesinin ayrı bir işletme olarak tescil edildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; Üniversite ile Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı işyerlerinin birbirlerinden ayrı olup mali özerkliği bulunan bu işyerinin yetki tespiti açısından ayrıca değerlendirilmesi gerektiğini, ... Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı ile ... Üniversitesi Rektörlüğü işyerlerinin vergi ve SGK numaralarının farklı olduğunu, işyerinde çalışan işçilerin ücretlerinin sosyal tesis gelirinden ödendiği ve Üniversitenin bütçesinden ayrı olduğunu, bu sebeplerle ... Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığının ayrı bir işyeri olarak değerlendirildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“... mahkemece tespit konusu birimlerin işleyişine yönelik bilgi ve belgeler söz konusu birimlerden getirtilmiş, tespit konusu birimlerin bağımsız şekilde faaliyetinin bulunup bulunmadığı incelenmiş, iki birimin de aynı merkezden yönetildiği ve yönetim birliği olduğunun belirlendiği , tespit konusu iki birimin ... organizasyonu kapsamında tek bir işyeri niteliğinde bulunduğu ...” gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... Üniversitesi Rektörlüğü vekili ile ... vekili tarafından temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalılar vekilleri, istinaf başvurusunda belirttikleri sebeplerle kararın bozulmasını talep etmişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 41 inci ve devamı maddeleri kapsamında yetki tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki Tespiti İçin Başvuru” kenar başlıklı 42 nci maddesi ise şöyledir:
“(1) Toplu ... sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini ister. İşveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de Bakanlığa başvurarak yetkili işçi sendikasının tespitini isteyebilir.
(2) Bakanlık, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde, başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı ... günü içinde bildirir.
(3) İşçi sendikasının yetki şartlarına sahip olmadığının ya da işyerinde yetki şartlarına sahip bir işçi sendikasının bulunmadığının tespiti hâlinde, bu bilgiler sadece başvuruyu yapan tarafa bildirilir.
(4) Sigortalılığın başlangıcı ile sona ermesine ilişkin bildirimlerden yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmayanlar, yetkili işçi sendikasının tespitinde dikkate alınmaz.
(5) Yetki tespiti ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.”
Şeklindedir.
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki İtirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.
(2) İtiraz dilekçesi görevli makama kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin yüzde birinden daha az üyesi bulunan işçi sendikası, yetki itirazında bulunamaz.
(3) İtiraz dilekçesinde veya ekinde somut delillerin yer almaması hâlinde itiraz incelenmeksizin reddedilir. İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata ve süreye ilişkin itirazları mahkeme altı ... günü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak karara bağlar. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme, duruşma yaparak karar verir ve bu karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
(4) 42 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen işçi sendikası, altı ... günü içinde yetkili olup olmadığının tespiti için dava açabilir. Mahkeme açılan davayı o işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birini üye kaydeden işçi sendikaları ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene de bildirir. Mahkeme davayı iki ay içinde sonuçlandırır.
(5) İtiraz, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durdurur.”
5. 6100 sayılı Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihâi kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
3. Son olarak belirtmek gerekir ki somut uyuşmazlık hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi gereken nitelikte olduğundan, 6100 sayılı Kanun’un 266 ncı maddesine aykırı olarak İlk Derece Mahkemesince bilirkişi raporu alınması hatalı ise de bu durum sonuca etkili görülmediğinden eleştiri ile yetinilmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalılar ... ve ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.