"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/1599 E., 2023/2049 K.
KARAR : İstinaf başvurularının esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 40. ... Mahkemesi
SAYISI : 2021/492 E., 2022/437 K.
Taraflar arasındaki istatistiklere itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... (Bakanlık) vekili ile ... Otel Lokanta Dinlenme Yerleri İşcileri Sendikası (TOLEYİS) vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı Bakanlık vekili ile TOLEYİS vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlık tarafından 30.07.2021 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu (6356 sayılı Kanun) gereğince İşkollarında İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye sayılarına İlişkin 2021 Temmuz Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ'de yayımlanan 2021 yılı ikinci dönem sendikal istatistiklerde işkolu yüzdesinin %0,81 ve üye sayısının 8.483 olarak gösterildiğini ancak gerçekte işkolu yüzdesi olarak %1 barajını aştıklarını, zira bir önceki 2020 yılı istatistiğinde işkolu yüzdesinin %1,28 ve üye sayısı 11.838 iken 2021 yılı Ocak ayı istatistiğinde üye sayısı 7.169, yüzde oranının ise %0,85 olarak gösterildiğini, bu konuda dava açıldığını, ... 7. ... Mahkemesinin 2021/79 Esas sayılı davasında verilen bilirkişi raporunda %1 barajını her hâlükarda aştıklarının tespit edildiğini, sendika üyeliğinden çekilen 432 üye düşüldüğünde ve yeni üye olan 1.246 kişi ilave edildiğinde müvekkili ... Sendikasının üye sayısının 16.560, üyelik yüzdesinin ise %1,95 olarak ortaya çıktığını, işkolunda çalışan işçi sayısının da hatalı ve yüksek gösterildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 30.07.2021 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 18 sıra No.lu konaklama ve eğlence işleri işkolu içinde ... Sendikasının 8.483 üyelik sayısı ile %0,81 olarak ilan edilen istatik oranına ilişkin itirazlarının kabulü ile ... Sendikası için yayımlanan istatistik bilgilerinin hatalı olduğunun tespiti ile yayımlanan sayı ve yüzde oranının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; 2021 yılı Ocak ayı istatistiğine ilişkin olarak ... 7. ... Mahkemesinde 2021/79 Esas sayı ile görülen davada, kesinleşmiş karar ile davacı Sendikanın üye sayısının 1.314 kişi artırılarak 8.744 üyeye ilave edilmesi sonucu 2021 Ocak İstatistiği'nde 10.058 üye üzerinden değerlendirme yapılması gerektiğine karar verildiğini, davacı Sendikanın üye sayısının 10.058 olarak kabulü hâlinde dahi bulunduğu işkolundaki işçi sayısının 1.048.270 olmasına göre yine %1 barajının altında kalacağını, üyelik işlemlerinin e-Devlet kapısı üzerinden yapıldığını, Bakanlığın Sosyal Güvenlik Kurumu verilerini yetki tespit otomasyon sistemi marifetiyle elektronik ortamda aldığını, sendika üyelerinin mevcut durumunun sendika otomasyon sistemi aracılığıyla alındığını, teknolojik gelişmeler nedeniyle tüm incelemelerin programlar üzerinden yapıldığını, bu nedenle Bakanlık kayıtları ile Mahkeme kararındaki rakamların uyuşmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; geçerlilik süresini yitirmiş bir istatistiğe ait üye sayılarının sonraki istatistiklerde dikkate alınmasının hukuken mümkün olmadığını, yayımlanan istatistikteki sayıların ilgililerin itirazı olmaksızın kesinleşmesi ile itiraz üzerine mahkeme tarafından kesinleştirilmesi arasında hiçbir fark bulunmadığını, davacı Sendikanın itiraz konusu istatistikte, hangi işyerlerindeki üye işçilerinin dikkate alınmadığını somut olarak açıklamak durumunda olduğunu, taraf teşkili sağlanmadan ve istinaf edilmeksizin kesinleşen ... 7. ... Mahkemesinin 2021/79 Esas, 2021/614 Karar sayılı kararının, hatalı tespitlere dayalı bilirkişi raporuna dayandığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
3. Diğer davalılar cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bilirkişi raporuna itibarla;
"Davalı bakanlık tarafından 30 Temmuz 2021 tarihli 31381 sayılı resmi gazetede yayımlanan 2021 Temmuz ayı istatistikleri hakkındaki tebliğin davacı sendika ile ilgili olan '... kolu yüzdesi ile üye sayısına' ilişkin kısmının hatalı olduğunun tespiti ile; Davacı sendikanın ... kolu yüzdesinin %0.81 ve üye sayısının 8483 olduğuna dair tespitin İPTALİNE; 18/04/2022 tarihli bilirkişi raporundaki tespit dikkate alınarak, Davacı sendikanın 2021 yılı Temmuz ayı istatistiğine esas olacak üye sayısının 16309 ... kolundaki temsil oranının ise %1.55 olduğunun tespitine" karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili, davalı Bakanlık vekili ile davalı ... vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı Bakanlık vekili ile davalı ... vekili; cevap dilekçelerinde belirttikleri sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmişlerdir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; ... 7. ... Mahkemesinin 2021/79 Esas, 2021/614 Karar sayılı kararı ile 2021 yılı Ocak Ayı istatistiği'nin iptaline karar verildiği, Mahkeme kararının 27.10.2021 tarihi itibarıyla kesinleştiği, bilirkişi raporunda 2021 Ocak dönemi istatistiğine ilişkin kesinleşen Mahkeme kararı ile belirlenen davacı Sendika üye sayısı esas alınarak 2021 Ocak-Temmuz ayı arasındaki davalı Bakanlık tarafından sunulan dokümanların incelenmesi ile yeni üye olan, sendika üyeliğinden çekilen, üyeliği düşürülen işçi sayılarının değerlendirilmesi ile davacı Sendikanın 16.309 üye sayısı ve işkolunda çalışan işçi sayısına oranının %1,55 olarak belirlenmesinde bir aykırılık görülmediği gerekçesiyle başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Bakanlık vekili ile davalı ... vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Bakanlık vekili ile davalı ... vekili; cevap ve istinaf dilekçelerinde belirttikleri sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuşlardır.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun’un 41 inci maddesinin beşinci ve altıncı fıkraları kapsamında ... tarafından yayımlanan bir işkolundaki işçi sayıları ile sendika üye sayılarına ilişkin istatistiklere itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 6356 sayılı Kanun’un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin ilgili kısımları şöyledir:
“(1) Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.
...
(5) Bir işkolunda çalışan işçilerin yüzde birinin tespitinde Bakanlıkça her yıl ocak ve temmuz aylarında yayımlanan istatistikler esas alınır. Bu istatistiklerde her bir işkolundaki toplam işçi sayısı ile işkollarındaki sendikaların üye sayıları yer alır. Yayımlanan istatistik, toplu ... sözleşmesi ve diğer işlemler için yeni istatistik yayımlanıncaya kadar geçerlidir. Yetki belgesi almak üzere başvuran veya yetki belgesi alan işçi sendikasının yetkisini daha sonra yayımlanacak istatistikler etkilemez.
(6) Yayımından itibaren on beş gün içinde itiraz edilmeyen istatistik kesinleşir. İstatistiğin gerçeğe uymadığı gerekçesiyle bu süre içinde ... ... Mahkemesine başvurulabilir. Mahkeme bu itirazı on beş gün içinde sonuçlandırır. (Değişik iki cümle: 12/10/2017-7036/33 md.) Mahkemece verilen karar hakkında, ilgililerce veya Bakanlıkça istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kararını verir. Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, temyiz talebini bir ay içinde kesin olarak karara bağlar...”
3. 6356 sayılı Kanun’un 41 inci maddesinin gerekçesi şöyledir:
“... Maddenin ilk fıkrasında işçi sendikasının toplu ... sözleşmesi yapabilmesi için ülke barajı ve işyeri barajı olarak adlandırılacak oran düzenlenmiştir. Buna göre işçi sendikasının yetkili olabilmesi için öncelikle kurulu bulunduğu veya toplu ... sözleşmesi yapılacak işyerinin girdiği işkolunda başvuru tarihinde çalışan toplam işçilerin en az yüzde üçünü üye kaydetmiş olması gerekir. Dolayısıyla toplu ... sözleşmesi yetkisi için ülke barajında “yüzde üç” gibi sembolik bir oran belirlenmiştir...Ülke barajını geçemeyen sendikaların o işyeri veya işyerlerindeki üye sayılarına bakılmaksızın toplu ... sözleşmesi yapma yetkisi yoktur. ...”
4. 11.10.2013 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Toplu ... Sözleşmesi Yetki Tespiti ile Grev Oylaması Hakkında Yönetmelik'in (Yönetmelik) "İşkolu istatistiklerinin düzenlenmesi ve yayımlanması" kenar başlıklı 5 inci maddesi şöyledir:
"(1) Bir işkolunda çalışan işçilerin (Değişik ibare:RG-14/6/2015-29386) yüzde birinin tespitinde, Bakanlıkça her yıl ocak ve temmuz aylarında Resmî Gazete’de yayımlanan işkolu istatistikleri esas alınır.
(2) Yayımlanan istatistiklerde her bir işkolundaki toplam işçi sayısı ile işkollarındaki sendikaların üye sayıları yer alır.
(3) Bakanlık, yetkili sendikanın belirlenmesinde ve istatistiklerin düzenlenmesinde kendisine gönderilen üyelik ve üyelikten çekilme bildirimleri ile Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan işçi bildirimlerini esas alır.
(4) Yayımlanan istatistik, toplu ... sözleşmesi ve diğer işlemler için yeni istatistik yayımlanıncaya kadar geçerlidir.
(5) Yetki belgesi almak üzere başvuran veya yetki belgesi alan işçi sendikasının yetkisini, daha sonra yayımlanacak istatistikler etkilemez."
5. Yönetmelik'in "İstatistiklere yapılan itirazlar" kenar başlıklı 6 ncı maddesi şöyledir:
"(1) Yayımlandığı tarihten itibaren on beş gün içinde itiraz edilmeyen istatistik kesinleşir.
(2) İstatistiğin gerçeğe uymadığı gerekçesiyle on beş gün içinde ... ... Mahkemesine başvurulabilir. Mahkeme itirazı on beş gün içinde sonuçlandırır.
(3) Mahkemece verilen karar, ilgililerce veya Bakanlıkça temyiz edilebilir. Yargıtay temyiz talebini on beş gün içinde kesin olarak karara bağlar."
6. 696 sayılı KHK ile alt işveren işçilerinin sürekli işçi kadrolarına geçişi bakımından geçiş sürecinin sona ermesinin hukuki sonuçlarının açıklandığı Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 03.11.2022 tarihli ve 2022/9452 Esas, 2022/14364 Karar sayılı ilâmının ilgili bölümü şöyledir:
"...
2. Dosya kapsamında mevcut bilgi ve belgelere göre tespit konusu işyerinin 696 sayılı KHK yürürlüğe girmeden önce alt işveren işyeri olduğu, alt işveren işyerinin asıl işveren işyerine göre farklı işkolunda kayıtlı olduğu, söz konusu KHK kapsamında sürekli işçi kadrosuna geçişi yapılan uyuşmazlık konusu alt işveren işyerinde çalışan işçilerin farklı işkolu olarak Savunma ve güvenlik işkolunda yeni tescil edilen işyerinde çalışmaya devam ettiği anlaşılmaktadır.
3. Buna göre 696 sayılı KHK ile öngörülen ve 30.....2020 tarihine kadar devam eden geçiş sürecinde tespit konusu işyeri yetki başvuru yasağı kapsamında yer almakla birlikte, 30.....2020 tarihi itibariyle farklı işkolunda yeni tescil edilen işyerinde çalışan işçiler de mevcut işyerlerinin kapsamına gireceklerdir. Bu anlamda olmak üzere esasen başlangıçtan itibaren asıl işverenin kayıtlı olduğu işkoluna dahil mevcut işyerlerinden bildirilmesi gereken ancak istisnai düzenleme sebebiyle geçişten önceki farklı işkolunda yeni tescil edilen işyeri, kendiliğinden asıl işverenin kayıtlı olduğu işkoluna dahil kabul edilecektir.
4. Nitekim 6356 sayılı Kanun’un 5 inci maddesi gereğince ilke olarak bir işyerinin tamamı aynı işkolunda yer alır ve yine aynı Kanun’un 4 üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
..."
3. Değerlendirme
1. İnceleme konusu dava işkolundaki işçi sayıları ile sendika üye sayılarına dair istatistiklere itiraz istemine ilişkindir. Yukarıda açıklanan kanuni düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere işkolu istatistiklerine itiraz, istatistiklerin gerçeği yansıtmadığı iddiası ile yapılmaktadır. Bir başka ifadeyle işkolu istatistiklerine itiraz, yayımlanan istatistiklerdeki işçi ve üye sayılarının hatalı olduğuna ilişkindir.
2. Bu dava bakımından, itiraz konusu yayımlanan istatistiklerin belirlenmesine esas teşkil eden işçi ve sendika üyelerine ilişkin kayıtlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından getirtilmeli, bu kayıtlara yönelik somut itirazlar çerçevesinde yapılacak araştırma ile sonuca gidilmelidir.
3. Somut uyuşmazlıkta ... tarafından 30.07.2021 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2021 Temmuz İstatistikleri Hakkında Tebliğ'e göre 18 No.lu konaklama ve eğlence işleri işkolunda yer alan davacı Sendikanın üye sayısı 8.483, üyelik yüzdesi 0,81 ve işkolundaki toplam işçi sayısı ise 1.048.270 olarak belirlenmiştir.
4. Öncelikle belirtmek gerekir ki her ne kadar 2021 Ocak ayı istatistiklerine ilişkin dava açıldığı ve yargılama sonucunda ... 7. ... Mahkemesinin 2021/79 Esas, 2021/614 Karar sayılı kararının kesinleştiği gerekçesiyle belirtilen dosyadaki bilirkişi raporunda tespit edilen işçi ve üye sayıları esas alınarak dava kabul edilmiş ise de söz konusu dava dosyasında taraf teşkili sağlanmaksızın hüküm kurulduğundan ve ayrıca anılan dosya Yargıtay denetiminden geçmediğinden, inceleme konusu dava bakımından hükme esas alınamaz.
5. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Mahkemece öncelikle 6100 sayılı Kanun'un 194 üncü maddesinde düzenlenen somutlaştırma yüküne uygun şekilde ispata elverişli şekilde hangi işçi ve sendika üyelikleri bakımından itirazı bulunduğuna dair iddiasını somutlaştırmak üzere davacı vekiline kesin süre verilmeli, istatistiğe yönelik somut itirazlar ve ibraz edilen deliller çerçevesinde gerekli inceleme yapılmalı, sendika üyeliğini sona erdiren durumlar dikkate alınmalı, yapılan tespitler ile Bakanlık kayıtları karşılaştırılarak, işçi isimlerini içeren somut, duraksamaya yer vermeyen ve denetime elverişli bilirkişi raporu alınmalı ve bu suretle oluşacak sonuca göre karar verilmelidir. Anılan hususlar gözetilmeksizin, eksik inceleme sonucunda İlk Derece Mahkemesince yazılı şekilde hüküm tesisi ve bu karara karşı yapılan istinaf başvurularının esastan reddi kararı hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ...'na iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
12.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.