"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalılar vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, İlk Derece Mahkemesinin 12.04.2021 tarihli ek kararı ile davalı Şirketin istinaf başvurusunun istinaf harcının eksik yatırılması sebebiyle reddine karar verilmiştir.
Ek karar davalı Şirket vekili tarafından istinaf edilmiş olup ek karar ve asıl karara ilişkin yapılan istinaf incelemesi sonucunda Bölge Adliye Mahkemesince davalıların başvurularının ayrı ayrı esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı Bakanlık vekili tarafından temyiz edilmekle;kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 1995 yılından itibaren Sağlık Bakanlığına bağlı Numune Hastanesinde yemekhane personeli olarak görev yaptığını, ... sözleşmesine ihale bitimi nedeni ile davalı Şirket tarafından son verildiğini, davacının ücretinin kayıtlarda net 2.380,00 TL olmasına rağmen ek olarak her ay 500,00 TL elden ücret ödemesi yapıldığından net ücretinin 2.880,00 TL olduğunu, müvekkilinin mesai mefuhumu olmaksızın geceleri, hafta tatillerinde, bayramlarda, resmi tatillerde çalıştığını, kanundaki çalışma saatleri aşan çalışmaları bulunmasına rağmen söz konusu çalışmaları için ödeme yapılmadığını ileri sürerek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti alacağı, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, ... ve genel tatil ücreti, ... arama izni ücreti alacaklarının davalılardan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def’inde bulunduklarını, davacı ile davalı arasında ... sözleşmesi bulunmadığını, davalı Bakanlığın ihale makamı olması sebebiyle davanın husumetten reddi gerektiğini, davacının ihale sözleşmeleri kapsamında belirli süreli ... sözleşmeleri ile istihdam edilmesi sebebiyle kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanmayacağını, işyerinde elden ücret ödeme uygulamasının bulunmadığını, davacının fazla çalışmanın ne şekilde olduğu ve hangi döneme ilişkin olduğu hususunda açıklamada bulunmadığını, işe giriş çıkışı gösteren belgelerin aksinin yazılı delil ile ispat edilmesini gerektiğini, davacının tüm hafta tatilleri ile ... ... ve genel tatil günlerinde çalıştığı iddiasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, davacı tarafça istenen faiz oranına ve başlagınç tarihlerine de itiraz ettiklerini savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı Mendika Gıda ve Yemek Pazarlama İnşaat Sanayi ve Ticaret AŞ (Mendika AŞ) tarafından süresi içerisinde cevap dilekçesi ibraz edilmemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacının, davalı bakanlığa ait işyerinde alt işverneler nezdinde tasfiye edilen dönemler hariç olmak üzere 24.01.1995-30.05.1995 ve 01.01.2003-31.05.2019 tarihleri arasında 2 dönem fasılalı toplam 16 yıl 9 ay 7 çalıştığı, en son ücretinin brüt 3.436,89 TL olduğu, ... sözleşmesinin ihale bitimi nedeni ile sona erdirildiği, söz konusu sebebin haklı nedenle fesih sebebi teşkili etmeyeceği gerekçesi ile davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazandığı, davacı asılın yemin beyanı ile ... olduğu üzere davacının kıdem süresi boyunca hiç yıllık izin kullanmadan çalıştığının anlaşıldığı, davacı tanık beyanlarına göre davacının haftalık 18 saat fazla çalışma yaptığı, dini bayramların yarısı ile yılbaşı dışındaki diğer ... ... ve genel tatil günlerinde çalıştığı ancak söz konusu çalışmalarının karşılığının işveren tarafından ödendiğinin ispatlanmadığı; davacı her ne kadar hafta tatili ücreti talebinde bulunmuş ise de haftada bir ... tatil yapıldığı anlaşıldığından söz konusu talebin reddi gerektiği; ayrıca ... arama izni ücretine de hak kazanamadığı gerekçesi ile kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının kabulüne; fazla çlaışma ücreti alacağının kısmen kabulüne, hafta tatili ücreti ile ... ... arama izin ücreti alacaklarının reddine dair davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Bakanlık ve davalı Mendika AŞ vekili istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davalı Bakanlık vekili istinaf dilekçesinde; davalı Bakanlık ile yüklenici firmalar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığından davanın husumetten reddi gerektiğini, işyerinde elden para ödeme uygulaması buunmadığından tanık beyanlarına dayanılarak ücretin tespitinin ve bu tespite bağlı tazminat hesaplamalarının hatalı olduğunu, davacının fazla çalışma iddiasını resmî kayıtlarla ispatlaması gerektiğinden somut ispata dayanmayan fazla çalışma ücreti alacağının reddi gerektiğini, davacının 16 yıl boyunca hiç yıllık izin kullanmadan çalışmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, davacı tanığı M.K. beyanında milli ... ve genel tatillerde çalışma olmadığını beyan etmişken alacağın hüküm altına alınmasının hatalı olduğunu ileri sürerek davanın reddine karar verilmek üzere İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı Mendika AŞ vekili istinaf dilekçesinde; davacı taraf usulüne uygun ihbar bildirimi yaptığı kabulü ile ... arama izni talep etmiş olmasına rağmen bilirkişi tarafından talebin aşılarak ihbar tazminatı hesaplanmasının hatalı olduğunu, davacının müvekkil nezdindeki tüm yıllık izinleri kullandığından yıllık izin ücreti alacağının reddi gerektiğini, davacının bu denli ... çalışma dönme içerisinde hiç yıllık izin kullanmaması hayatın olağan akışına da aykırı olduğunu, salt tanık beyanlarına göre fazla çalışma ücreti ile ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının hüküm altına alınmasının hatalı olduğunu, işçilik alacaklarından davalı Bakanlığın sorumlu olduğunu ileri sürerek davanın reddine karar verilmek üzere İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı Bakanlığın asıl işveren, davalı şirketin ise devralan son alt işveren olarak davaya konu edilen alacak kalemlerinden sorumlu olduğu, davacının çalışma süresinin ve ücret miktarının davacının yaptığı ..., tanık beyanları ve dosya kapsamındaki Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kayıtlarına uygun olduğu, davacının ... sözleşmesinin ... gücü fazlalığı nedeniyle feshedilmesi karşısında kıdem ve ihbar tazminatına hak kazandığı, davacı tanıklarının anlatımları, davacının rektör koruması olarak çalışması bu bağlamda yaptığı işin niteliği ve davalı tarafça davacı tanıklarının anlatımlarının aksini ortaya koyacak delil sunulmaması karşısında davacının fazla çalışma ücreti ile ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarına hak kazandığı, davacının yemin beyanı dikkate alındığında yıllık izin ücreti kabulünün yerinde olduğu gerekçesiyle davalı vekillerinin istinaf başvurularının ayrı ayrı esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Bakanlık vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Bakanlık vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği gerekçelere ek olarak davacının 1 saat ara dinlenmesi kullandığı, 15’... dakikalık çay molalarının tenzil edilmesi ile davacının fazla çalışma yapmadığının anlaşılacağını, davacının çalışma dönemi içerisinde izinli ve raporlu olduğu günler ile çalışmadığı günlerin dikkate alınması gerektiğini, ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının ödendiğini, davalı Şirket tarafından yıllık izin ücreti alacağının ödendiğini de ileri sürerek davanın reddine karar verilmek üzere Bölge Adliye Mahkemesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının ortadan kaldırılması ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalı Bakanlığın işçilik alacaklarından sorumluluğunun bulunmadığı, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla çalışma ücreti, ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ... maddesi.
2. 4857 sayılı ... Kanunu'nun 2 nci maddesinin altıncı fıkrası, 17, 41, 44, 47, 53, 57 nci maddeleri ile 120 nci maddesi uyarınca hâlen yürürlükte bulunan mülga 1475 sayılı ... Kanunu'nun 14 üncü maddesi.
3. 6100 sayılı Kanun'un "Taraflarca getirilme ilkesi" başlıklı 25 nci maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir:
"Kanunda öngörülen istisnalar dışında, hâkim, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ve onları hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamaz.
..."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş ve işyerinden çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışma olup olmadığı araştırılmalıdır.
3. Fazla çalışmanın yazılı delil ya da tanıkla ispatı imkân dâhilindedir. İşyerinde çalışma düzenini bilmeyen ve bilmesi mümkün olmayan tanıkların anlatımlarına değer verilemez.
4. Aynı ispat kuralları hafta tatili ile ... ... ve genel tatil ücret alacakları için de geçerlidir.
5. Somut olayda, davacı vekili dava dilekçesinde davacının yemekhane personeli olarak çalıştığını, mesai mevhumu olmadan geceleri, hafta tatillerinde, bayramlarda ve genel tatillerde çalışmaya devam ettiğini, kanundaki çalışma saatlerinden fazla çalışmaları olduğunu beyan etmiştir. Ancak dinlenilen tanıklar, davacının başhekim kuruması olarak görev yaptığını belirterek çalışma şartlarına ilişkin beyanda bulunmuşlardır. İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan raporda, davacının başhekim koruması olarak çalıştığı kabul edilerek davacı tanıklarının beyanlarına göre haftalık 18 saat fazla çalışma yaptığı, dinî bayramların yarısında ve yılbaşı tatilinde izin kullandığı, diğer ... ... ve genel tatillerde çalışma yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti ile ... ... ve genel tatil ücreti alacağı hesaplanmıştır.
6. Ancak belirtmek gerekir ki, dosya içerisinde davacının başhekim koruması olarak görevlendirildiğine ilişkin herhangi bir belge bulunmadığı gibi davacı vekili dahi dava dilekçesinde davacının yemekhane personeli olarak çalıştığını ifade etmiştir. 6100 sayılı Kanun'un 25 nci maddesi uyarınca hakim iki taraftan birinin söylemediği vakıaları dikkate alamaz, onları hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamaz.
7. Dolayısıyla, taraflarca davacının başhekim koruması olarak çalıştığı hususu ileri sürülmediğinden maddi vakıayla bağlılık kuralı ihlal edilmek suretiyle tanık beyanları ile davacının başhekim koruması olarak görev yaptığı beyanlarına itibar edilerek fazla çalışma ücreti ile ... ... ve genel tatil ücreti alacağının hüküm altına alınması hatalı olmuştur. Davacı iddiası yemekhane personeli olduğu yönünde olup tanık beyanları ve tüm dosya kapsamı dikkate alındığında davacının yemekhane personeli olarak fazla çalışma yaptığına yahut ... ... ve genel tatillerde çalıştığına ilişkin delil bulunmadığından söz konusu alacakların reddi gerekirken kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
8. Diğer yandan, davacı tarafça dava dilekçesinde ücret bordrolarında belirtilen miktarlara ek olarak her ay elden 500,00 TL ücret ödemesi yapıldığı iddia edilmiş olup İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacı tanık beyanları ile ispatlandığı gerekçesi ile son dönem ücret bordrosundaki aylık brüt 2.737,49 TL'ye net 500 TL'nin brütü 699,40 TL eklenmek suretiyle davacının son dönem ücretinin tespit edildiği anlaşılmaktadır. Ancak işyeri kamu işyeri olup dosya kapsamında yer ... yemek hizmeti alım işi ihalelerine ilişkin teknik şartnamelerde, işçilerin yaptıkları ... dikkate alınmak suretiyle ücretlerinin tespit edildiği görüldüğünden davacının elden ödeme iddiasını salt tanık beyanları ile ispatladığının kabulü de hatalı olmuştur. Davacının teknik şartnamelerdeki ücretin kendisine ödenmediği yönünde bir iddiasının da bulunmadığı dikkate alındığında davacı ücretinin bordrolarda yazılı miktarlar dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir. Karar bu sebeple de hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
08.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.