"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 31. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1512 E., 2023/584 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun kabulü ile davanın reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... Anadolu 10. ... Mahkemesi
SAYISI : 2019/234 E., 2020/134 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilin davalı işverene ait işyerinde makinist-gemiadamı olarak görev yaptığını, fazla çalışma ücretlerinin %25 zamlı şekilde ödendiğini, ne var ki 854 sayılı Deniz ... Kanunu'nun (854 sayılı Kanun) 28 inci maddesinde fazla çalışma ücreti için ödenecek ücretin %25 artırılması suretiyle ödenmesi gerektiği belirtilmiş olmasına karşın, aynı Kanun'un 48 inci maddesinde ilgili Kanun hükümlerinin gemiadamlarına daha elverişli hak ve menfaatler getirecek kanun, toplu ... sözleşmesi, ... sözleşmesi, örf ve adetlerden doğan haklara hâlel getirmeyeceği hükmünün bulunduğunu, 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 402 nci maddesi gereğince, fazla çalışma ücreti belirlenirken %50'lik artış oranı uygulanması gerektiğini, dolayısıyla davacının fazla çalışmalarına ilişkin ücretlerinin, 6098 sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden itibaren %50 artırılması suretiyle ödenmesi gerektiğini ileri sürerek fark fazla çalışma alacağı ücretinin hüküm altına alınmasını talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; talep konusu alacakların zamanaşımına uğradığını, müvekkili Kurumda fazla çalışma ücretleri belirlenirken işçi lehine olan uygulamaya göre hesaplama yapıldığını, davacının fazla çalışmaların %25 yerine %50 oranında artırımlı ödenmesi talebinin, fazla çalışma ücret hesabının dayanağını oluşturan 6098 sayılı Kanun'daki hükümle belirlenenden de fazla bir talep sonucunu doğuracağını, kaldı ki 854 sayılı Kanun'da, fazla çalışma ücretinin %25 oranda zamlı ödeneceğine ilişkin açık hüküm bulunup konu ile ilgili boşluk bulunmadığını, bu durumda genel kanun olan 6098 sayılı Kanun hükümlerinin özel kanun olan 854 sayılı Kanun hükümlerini değiştirmeyeceğini, Yargıtayın konuya ilişkin içtihatlarında da, gemiadamlarına ödenecek fazla çalışma ücreti için geçerli zam oranını yalnızca Kanun değişikliği, özel/genel kanun bağlamında değil toplu ... sözleşmesi kapsamında değerlendirildiğini, bu bağlamda müvekkili Kurumun tarafı olduğu ve yetkili Sendika ile bağıtlananarak 01.01.2015 tarihinde yürürlüğe giren toplu ... sözleşmesine göre gemiadamlarının fazla çalışma ücretleri hesaplanırken %25'lik oranın uygulanacağının açıkça hükme bağlandığını, talep edilen faiz yönünden itirazlarının bulunduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı işçinin özlük dosyası ve Sosyal Güvenlik Kurumu hizmet cetvelinin celbedildiği, hesap bilirkişisinden rapor ve ek rapor alındığı, davacı vekili tarafından ıslah talebinde bulunulduğu, tüm bu delillerin birlikte değerlendirilmesi sonucunda davacının 2013 yılında çalışmaya başlayıp dava tarihine kadar gemiadamı sıfatıyla çalıştığı, davalının zamanaşımı savunmasının gözetildiği, fazla çalışma ücretinin davacının ücret ve fazla çalışma saatlerini gösterir bordroları incelenerek %50 oranında yeniden hesaplandığı, davacı işçinin tâbi olduğu 854 sayılı Kanun'un 28 inci maddesinin dördüncü fıkrasına göre fazla çalışma ücretinin %25 oranında artırılarak ödendiği, ancak 6098 Kanun'un 402 nci maddesinin birinci fıkrasına göre %50 oranında ödenmesi gerektiği, işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmesinin tarafı olan Sendikanın başvurusu üzerine, Kamu Denetçiliği Kurumunun 29.12.2014 tarihli kararıyla da fazla çalışma ücretinin %50 oranında fazla ödenmesi gerektiğinin belirtildiğini, ayrıca davalı Kurumun tarafı olduğu sekizinci dönem toplu ... sözleşmesinde de, fazla ücretinin %50 oranında ödeneceğinin kararlaştırıldığı, davacıya daha önce %25 oranında fazla çalışma ücreti ödemesi yapıldığı, yapılan bu ödemelerin %50 oranında artırılması hâlinde ulaşılacak rakamın bilirkişi tarafından hesaplandığı, raporun dosya kapsamına uygun olduğu belirtilerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf başvurusunda; karar gerekçesinde atıf yapılan 8. Dönem Toplu ... Sözleşmesinde öngörülen %50 zamlı ödemenin kara personeli için geçerli olduğunu ve davacı gibi gemiadamı olarak çalışan personeli kapsamadığını, davacının fazla çalışma ödemelerinin müvekkili tarafından %25 zamlı hesaplanarak ödendiğini, davacının taleplerinin hukuki dayanağının bulunmadığını, 854 sayılı Kanun'un konuluş amaçları irdelendiğinde davacı taleplerinin haksız ve mesnetsiz olduğunun anlaşılacağını, davaya konu olay açısından 6098 sayılı Kanun'da yapılan değişikliklerin, yürürlük tarihi daha önce olan 854 sayılı Kanun'da yer alan "saklı hak", "saklı hüküm" kavramı kapsamında değerlendirilmesinin kanunlar sistematiğine aykırı olduğunu, toplu ... sözleşmesi dikkate alınacaksa dahi, davacıya tüm haklarının zaten ödendiğini, davacının talep ettiği fazla çalışma alacağı hesaplanmasında 1/240 oranının kullanılması gerektiği, İlk Derece Mahkemesi kararıyla müvekkilinin 1/208 üzerinden fazla çalışma ücreti ödediği için mükerrer ödeme yapmak zorunda bırakıldığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; 8. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin 111 inci maddesinin (a) bendinde fazla çalışma ücretinin %50 oranında zamlı ödeneceği belirtilmiş ise de madde başlığında bu imkandan kimlerin yararlanacağının görevleri belirtilmek suretiyle tahdidi olarak sayıldığı, sayılan görevlerin 4857 sayılı ... Kanunu (4857 sayılı Kanun) kapsamında olduğu, gemiadamına yer verilmediğinin belirlendiği, 9 ve 10. Dönem Toplu ... Sözleşmelerinin 111 inci maddesinin (a) bendinde açıkça 4857 sayılı Kanun kapsamında kalan çalışanlara fazla çalışma ücretinin % 50 oranında zamlı ödeneceğinin, 854 sayılı Kanun kapsamında kalan çalışanlara % 25 oranında zamlı ödeme yapılacağının belirtildiği, davacının gemiadamı olarak çalışması karşısında talebinin toplu ... sözleşmesinden kaynaklandığına dair iddiasının yerinde görülmediği, 6098 sayılı Kanun'un daha sonra yürürlüğe girmesi sebebiyle öncelikle uygulanması gerektiği yönündeki iddianın da yerinde olmadığı gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz başvurusunda; davalıya karşı seri nitelikte açılan işbu kabul kararını veren ... Anadolu 10 ... Mahkemesinde ve başkaca mahkemelerde açılan davalarda dava emsal karar doğrultusunda davanın kabulüne karar verildiğini, ancak daha sonra içtihat değişikliği yapıldığını, Bölge Adliye Mahkemesi karar gerekçesinde atıfta bulunulan Yargıtay ilâmı ve aynı davalıya karşı açılmış başkaca tüm Yargıtay ilâmlarında, davalı lehine vekâlet ücreti ile yargılama giderine hükmedilmemesi gerektiğine karar verildiğini ve bu bağlamda davalı taraf lehine avukatlık ücretine hükmedilmemesi gerektiğini, fazla çalışma ücretinin 854 sayılı Kanun’da, 4857 sayılı Kanun ve 5953 sayılı Basın ... Kanunu'nda (5953 sayılı Kanun) olduğu gibi %50 yerine %25 zamlı olmasının işçiler arasında adaletsizliğe sebebiyet verdiğini, Yargıtayın ... dairelerinin birleşmesi öncesi 9. Hukuk Dairesinin yeni tarihli içtihatlarında, fazla çalışma ücretinin %50 zamlı hesaplanması gerektiğinin kabul edildiğini, kararların bu bu yönde istikrar kazandığını, davalının toplu ... sözleşmesi hükümlerinin uygulanması gerektiğine ilişkin savunmalarına katılmadıklarını, zira Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere %50 oranının alt sınır olduğu, ... sözleşmesi veya toplu ... sözleşmesi ile bu orandan daha yüksek şekilde belirleme yapılabileceğini, yargı kararlarına güvenerek dava açan kişilerin bu güvenlerinin boşa çıkartılmasının, hukuk devletine olan güveni azaltacağını, ayrıca kanunlar arasındaki farklılığın Anayasa'da yer alan hukuk devleti ve eşitlik ilkesine aykırı olduğunu, 6098 sayılı Kanun’un 402 nci maddesi ile bu oranın %50’den az olamayacağının düzenlendiğini, genel kanun olan 6098 sayılı Kanun'daki bu hükmün gemiadamları lehine olduğundan, 854 sayılı Kanun’un 48 nci maddesi ile beraber dikkate alındığında fazla çalışma ücretinin asgari %50 oranında artırılarak ödenmesine engel bir durum olmadığını ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının fazla çalışma ücretlerinin 6098 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesinden sonra %25 zamlı ücret yerine % 50 zamlı ücretle ödenmesi gerekip gerekmediğine ve davalı tarafça fazla çalışma ücretinin eksik ödenip ödenmediği konularına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 26 ncı maddesi, 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 854 sayılı Kanun'un "Fazla saatlerle çalışma" kenar başlıklı 28 inci maddesinin ilgili bölümü şöyledir:
" Bu kanuna göre tespit edilmiş bulunan ... sürelerinin aşılması suretiyle yapılan çalışmalar, fazla saatlerde çalışma sayılır.
Yapılacak fazla çalışmanın her saatine ödenecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarı %25 oranında artırılmak suretiyle bulunacak miktardan az olamaz."
3. 6098 sayılı Kanun’un 402 inci maddesinin birinci fıkrası.
4. Dairemizin 11.10.2021 tarihli ve 2021/9484 Esas, 2021/14004 Karar sayılı kararının ilgili kısmı şu şekildedir:
"...
Açıklanan sebeplerle; somut uyuşmazlık bakımından, Deniz ... Kanunu’nun 28. maddesinde yer alan açık düzenleme karşısında fazla çalışma ücretinin % 25 zamlı ücretten hesaplanması gerektiği, sonradan yürürlüğe giren ... Borçlar Kanunu’nun 402. maddesinin Deniz ... Kanununa tabi çalışanlar açısından uygulanamayacağı gemi adamının fazla çalışma ücretinin % 25 zamlı olarak hesaplanarak hüküm altına alınması gerektiği anlaşıldığından fazla çalışma ücretlerine dair fark taleplerin reddi gerekirken, yazılı şekilde kabule dair hüküm kurulması hatalıdır.
Diğer yandan; dava, Dairemizin önceki tarihli kararı doğrultusunda karara bağlanmış olsa da; Yargıtay 22. Hukuk Dairesi'nin kapatılması üzerinde yeniden oluşan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin Eylül 2020 tarihinde aldığı ilke kararı doğrultusunda Deniz ... Kanunu’na tabi işçiler bakımından fazla çalışma ücreti alacağının % 50 zamlı hesaplanması talebinin reddi gerekeceğinden sözü edilen redden dolayı davalı yararına avukatlık ücreti ve yargılama giderine hükmedilmemesi gerektiği de gözetilmelidir."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Somut uyuşmazlıkta; davacı, Dairemizin önceki tarihli kararlarına güvenerek o dönemdeki emsal kararlar doğrultusunda dava açmıştır. Bölge Adliye Mahkemesince dava, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin kapatılması üzerinde yeniden oluşan Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin, Eylül 2020 tarihinde aldığı ilke kararı doğrultusunda 854 sayılı Kanun’a tâbi işçiler bakımından fazla çalışma ücreti alacağının %50 zamlı hesaplanması talebinin reddi gerektiği yönünde sonuçlandırılmış ise de davacının önceki Daire uygulamasına güvenerek dava açtığı açık olup değişen Daire uygulaması uyarınca reddedilen bu miktar bakımından davalı yararına avukatlık ücretine ve yargılama giderine hükmedilmemelidir.
Ne var ki yanılgının giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Bölge Adliye Mahkemesi kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı tarafın diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı tarafın Bölge Adliye Mahkemesi kararına yönelik temyiz itirazının kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının yargılama giderlerine ilişkin (5) numaralı bendi ile davalı yararına hükmedilen vekâlet ücretine ilişkin (6) numaralı bentlerinin tamamen çıkartılarak yerlerine “5-Davalı tarafından mahkeme ve istinaf aşamasında yapılan toplam 66,50 TL yargılama giderinin kendi üzerinde bırakılmasına" ve "6-Davalı yararına vekâlet ücretine hükmedilmesine yer olmadığına,” bentlerinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
İstek hâlinde peşin alınan temyiz harcının ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
04.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.