"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk (...) Mahkemesi
SAYISI : 2022/411 E., 2023/370 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulü
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı Şirkete ait feribotlarda yaklaşık 19 yıldır gemiadamı olarak çalıştırıldığını, emekliliğe hak kazanması, fazla çalışma ile ... bayram ve genel tatil ücretlerinin ödenmemesi nedeniyle .... Noterliğinin 12.09.2017 tarihli ve ... yevmiye No.lu ihtarnamesi ile ... sözleşmesini haklı nedenle feshettiğini davalı işverene bildirdiğini, son ücretinin 3.000,00 TL olduğunu, 2017 yılı Şubat ayına kadar 2.450,00 TL net ücret ile çalıştığını, bu ücretin 2.300,00 TL'sinin banka hesabına yatırıldığını, diğer 150,00 TL'sinin ise elden ödendiğini, 2017 yılı başlarında Çardak-Gelibolu arasında taşımacılık yapan diğer şirketlere ceza kesilmesi nedeniyle işverence ücret bordrolarında 2017 Şubat ayından itibaren fazla çalışma ücreti gösterilmeye başlandığını, müvekkilinin işe başladığı tarihten itibaren 2014 yılına kadar 24/24 esasına göre olan çalışma düzeninin 2014 yılından itibaren 12 saat çalışma 24 saat dinlenme şeklinde değiştirildiğini ve müvekkilinin çalışmasının ... sözleşmesini haklı nedenle feshedinceye kadar bu şekilde devam ettiğini, fazla çalışma ile ... bayram ve genel tatil ücretlerinin ödenmediğini, müvekkilinin haklı fesih nedeni ile kıdem tazminatına hak kazandığını, davacı zorlu şartlarda uzun yıllar çalışmasına rağmen yıllık izinlerini kullanmasına izin verilmediğini, ... sözleşmesi feshedildikten sonra da yıllık izin ücretlerinin ödenmediğini ileri sürerek kıdem tazminatı, yıllık izin, fazla çalışma ile ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; dava konusu alacaklar belirsiz alacak davasına konu edilemeyeceklerinden hukuki yarar yokluğu nedeni ile davanın reddi gerektiğini, davacının kıdem tazminatı alacağının olmadığını, davacının kendi kabulüne, ... sözleşmesine ve yaptığı işin mahiyetine göre 854 sayılı Deniz ... Kanunu (854 sayılı Kanun) kapsamında çalışan olduğunu, bu nedenle davacının haklı feshe dayandığından söz edilemeyeceğini, davacının fazla çalıştığı ve ücretlerinin ödenmediği yönündeki iddiasının da yersiz ve dayanaksız olduğunu, bu konuda da zamanaşımı def'i ileri sürdüklerini, ayrıca davacının kesinlikle fazla çalıştırılmadığını, müvekkiline ait Şirkette yeteri kadar personelin vardiya hâlinde çalıştığını, 854 sayılı Kanun'un 28 inci maddesinde haftalık 48 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödeneceğinin belirtildiğini, davacının 12 saat çalışıp 24 saat dinlendiğini, bu durumda haftalık 48 saat çalışmadan dahi söz edilemeyeceğini; müvekkili ile davacı arasında yapılan 01.01.2014 tarihli sözleşmenin 4 üncü maddesi gereğince fazla çalışma ile ... bayram ve genel tatil alacaklarının davacının aldığı aylık ücrete dâhil olduğunun kararlaştırıldığını, yıllık izin alacağının da davacıya 16.086,17 TL olarak ödendiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 20.11.2019 tarihli ve 2017/473 Esas, 2019/543 Karar sayılı kararıyla; davacının fazla çalışma ile ... bayram ve genel tatil alacaklarının ödenmediği yargılama sırasında tespit edilmekle, 854 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi kapsamında ... sözleşmesini haklı nedenle feshettiği ve aynı Kanun'un 20 nci maddesi gereğince kıdem tazminatına hak kazandığı, yıllık izin alacağı yönünden 12 gün dışında yıllık izin kullandığının işverence ispat edilemediği, yapılan ödemenin mahsubuyla yıllık izin ücreti alacağının bulunduğu, fazla çalışma ile ... bayram ve genel tatil alacakları yönünden ise 01.01.2014 tarihli sözleşmede bu ücretlerin aylık ödenen ücrete dâhil olduğuna yönelik sözleşme hükmü nedeniyle haftalık 72 saati aşan fazla çalışma olmadığı, 2014 yılı öncesinde ise 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme esasına göre çalışıldığı iddiası tanık beyanlarıyla ispat edildiğinden aylık 90 saat fazla çalışma yaptığının kabulü ile bilirkişi raporunda belirtildiği üzere 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) yürürlük tarihi (01.07.2012) itibarıyla %50 zamlı ücrete göre hesaplama yapılmak suretiyle, ayrıca ... bayram ve genel tatillerin yarısında çalışıldığı benimsenerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 24.03.2022 tarihli ve 2020/586 Esas, 2022/629 Karar sayılı kararıyla; Mahkeme kararının dosya kapsamına, usul ve kanuna uygun olduğu gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 31.05.2022 tarihli ve 2022/6018 Esas, 2022/6890 Karar sayılı ilâmı ile; kıdem tazminatına yönelik kabulün isabetli olduğu belirtildikten sonra fazla çalışma ücreti alacağı yönünden 854 sayılı Kanun'un 28 inci maddesinde yer alan açık düzenleme karşısında fazla çalışma ücretinin %25 zamlı ücretten hesaplanması gerektiği, sonradan yürürlüğe giren 6098 sayılı Kanun'un 402 nci maddesinin 854 sayılı Kanun'a tâbi çalışanlar açısından uygulanamayacağı, gemi adamının fazla çalışma ücretinin %25 zamlı olarak hesaplanarak hüküm altına alınması, %50 hesaplama nedeniyle redden dolayı davalı yararına avukatlık ücreti ve yargılama giderine hükmedilmemesi gerektiği, diğer taraftan davacının çalışma süresinin uzunluğu nedeniyle sadece 12 gün yıllık izin kullandırılması hayatın olağan akışına uygun olmadığı gibi işverence dosyaya sunulan, izin kullanım tarihleri belirtilerek davacı tarafça "İznimi kullandım." yazılarak imzalanan yıllık izin defterinin, davacı tarafça imzaya itiraz edilmediği hâlde neden değerlendirilmeye alınmadığının gerekçelendirilmediği, yıllık izin defterinde davalı işverence bazı dönemler jurnal kayıt olarak belirtilerek davacının yıllık izin kullandığının gösterildiği, aynı zamanda işverence sunulan ücret bordrolarında davacıya 2013 yılının 5.ve 6. ayında toplam 30 gün, 2014 yılının 5. ve 6. ayında toplam 42 gün izin kullandırıldığı belirtildiğinden Mahkemece davacının davayı somutlaştırma yükü, hâkimin de davayı aydınlatma yükümlülüğü bulunduğu göz önüne alınarak izin defteri, bordrolar ile jurnal kayıtlarında belirtilen ve davacının çalışıyor görünmediği tarihlere ilişkin diğer kayıtlar davacıya gösterilerek davacının beyanı alındıktan sonra tüm deliller birlikte değerlendirilip sonucuna göre karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozma ilâmına uyularak işverence sunulan yıllık izin ile ilgili belgelere karşı davacının beyanı alındıktan sonra bilirkişinden aldırılan ek rapor doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz başvuru dilekçesinde; davacının yaş dışında emeklilik nedeniyle ... sözleşmesini feshettiğini, fesih sebebini değiştiremeyeceğini, deniz ... hukukunda bu sebebin kıdem tazminatına hak kazandırmadığını, davacının aylık net ücreti 2.675,00 TL iken 3.000,00 TL kabul edilmesinin hatalı olduğunu, yıllık izin alacağının ödendiğini, fazla çalışma alacağı bulunmadığını, davacıyla birkaç kez sözleşme yapıldığını, son sözleşmenin 01.01.2014 tarihli olduğunu, vardiyalar hâlinde yeterli personel çalıştırıldığını, 48 saati aşan çalışma bulunmadığını, 12/24 hesabının hatalı olduğunu, gemi jurnallerinin dikkate alınmamasının hatalı olduğunu, genel tatil talep edemeyeceğini; kaldı ki ücretin ödendiğini, yıllık izin defteri sunulduğu hâlde değerlendirilmemesinin hatalı olduğunu, iaşe bedeli zaten ücret içinde olmasına rağmen giydirilmesinin de hatalı olduğunu ve resen dikkate alınacak sebepleri ileri sürerek hükmü temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, davacının fazla çalışma alacağının hesabı ile yıllık ücretli izin alacağının ispatı ve hesabına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri, 854 sayılı Kanun'un 28, 29 ve 40 ıncı maddeleri.
2. Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 09.05.1960 tarihli ve 1960/21 Esas, 1960/9 Karar sayılı kararına göre Mahkemenin, Yargıtayın bozma kararına uyması ile bozma kararı lehine olan taraf yararına bir usuli kazanılmış hak doğabileceği gibi bazı konuların bozma kararı kapsamı dışında kalması yolu ile de usuli kazanılmış hak gerçekleşebilir.
3. Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 04.02.1959 tarihli ve 1959/13 Esas, 1959/5 Karar sayılı kararına göre ise hükmün bir kısmının bozma kapsamı dışında bırakılmasının amacı bu kısımların doğru olduğunu belirlemek, bozmanın sınırlarını çizmek ve bu şekilde usulü kazanılmış hakları oluşturup korumaktır.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz edene yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
20.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.