"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2020/276 E., 2023/491 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulü
Taraflar arasında görülen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın davalılardan ... Pazarlama ve Satış AŞ (... AŞ) yönünden reddine ve diğer davalı ... Meşrubat Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti. ( ... Ltd. Şti.) yönünden kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 01.03.2006-16.07.2010 tarihleri arasında davalı ... AŞ bünyesinde pazarlama temsilcisi olarak çalıştığını, alt işveren Şirketler üzerinden sigortalı gösterilmesine karşın gerçek işverenin davalı ... AŞ olduğunu, talimatların anılan işveren tarafından verildiğini, ... AŞ'nin kadrolu pazarlama elemanları ile aynı işi yaptığını, kadrolu işçilere verilen ücret ve sosyal hakların kendisine verilmediğini, ... AŞ ile diğer davalı Şirket arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunu iddia ederek kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin ücreti, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, ... bayram genel tatil ücreti, ayrımcılık tazminatı ve fark ücret alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; ... Ltd. Şti. ile müvekkili Şirket arasında bayilik (distribütörlük) ilişkisinin bulunduğunu, bayilik ilişkilerinde bayinin kendi nam ve hesabına hareket ettiğini, bayiler tarafından sözleşmeyle belirlenmiş bir coğrafi alanda satış ve dağıtım yapıldığını, işbu davanın müvekkili Şirkete yöneltilmesinin haksız ve mesnetsiz olduğunu, davacının hiç bir şekilde müvekkili Şirket çalışanı olmadığını, davacının iddia ettiği gibi ... AŞ ile distribütörler arasında en küçük bir muvazaa olgusunun bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde, davacının müvekkili Şirkette aylık brüt 2.613,60 TL ücret karşılığında 30.....2007 tarihinden ... sözleşmesinin sona erdirildiği 16.07.2010 tarihine kadar pazartesi günleri 12.00-14.00 saatleri arası, salı, çarşamba perşembe, cuma ve cumartesi günleri ise 12.00-21.00 saatleri arasında çalıştığını, davacının işverenine açıkça yalan beyanda bulunması, işverenin güvenini kötüye kullanması gibi doğruluk ve bağlılıkla örtüşmeyen davranışlarda bulunması üzerine 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 25 inci maddesinin (II) numaralı bendinin (e) alt bendi uyarınca ... sözleşmesinin haklı nedenle sona erdirildiğini, müvekkili Şirket ile diğer davalı Şirket arasında bayilik sözleşmesi imzalandığını, müvekkili Şirketin ... AŞ'nin alt işvereni olduğunu ve sadece işçi istihdam etmek üzere kurulu bir Şirket olduğunu, ... AŞ ile müvekkili Şirket arasında muvazaalı bir ilişki olduğu iddialarının kabulünün mümkün bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 20.01.2016 tarihli ve 2011/1139 Esas, 2016/10 Karar sayılı kararı ile; toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak, davalı ... AŞ hakkında açılan davanın davalılar arasında bayilik sözleşmesinin olduğu, asıl işveren alt işveren ilişkisi olmadığı gerekçesiyle reddine; davalı ... Ltd. Şti. hakkında açılan davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ile davalılardan ... Ltd. Şti. Vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Dairemizin 10.02.2020 tarihli ve 2016/12069 Esas, 2020/1678 Karar sayılı ilâmı ile; davalı Şirketler arasındaki hukuki ilişkinin nitelendirilmesi ve bu bağlamda davacının işvereninin belirlenmesi hususunda uyuşmazlık söz konusu olduğu, dosya kapsamına göre Mahkemece yapılan araştırmanın davalı Şirketlerin aralarındaki ve bu duruma bağlı olarak davacının davalı Şirketler karşısındaki durumu hakkında net bir sonuca varılmasını sağlayacak yeterlilikte olmadığı, bozma ilâmında detayları belirtilen araştırmaların yapılarak davalılar arasında organik bağ bulunup bulunmadığı, kanunun öngördüğü asıl işveren alt işveren ilişkisinden bahsedilip bahsedilemeyeceği, temelde ilişkinin muvazaaya dayanıp dayanmadığı, davalı ... Ltd. Şti.nin bayi olarak kabul edilip edilemeyeceği şüpheye yer vermeyecek şekilde tespit edilerek karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozma ilâmından sonra toplanan kanıtlar ve 29.12.2021 tarihli bilirkişi heyet raporuna dayanılarak, davalı ... AŞ hakkında açılan davanın davalılar arasında bayilik sözleşmesinin olduğu gerekçesiyle reddine; davalı ... Ltd. Şti. hakkında açılan davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; davacı ile aynı gerekçelerle işten çıkarılan ve davalısı aynı olan davalarda davalı ... AŞ ile distribütör Şirketler arasındaki muvazaanın ispat edildiğini, eldeki davada hazırlanan bilirkişi raporlarında maddi delillerin dikkate alınmadığını, davalı Şirketler arasındaki para akışını gösteren belgelerin sunulması istenilmiş ise de Mahkemeye ulaştırılmadığını, davalı ... AŞ kendi kadrosunda gösteremediği davacıyı ve aynı ekipteki sekiz elemanını işçi temin eden dava dışı İnter Şirketinden sigortalı gösterdiğini ve sonrasında bu firmanın batması üzerine bu işçileri bulundukları şehirlerdeki distribütörleri üzerinden sigortalı gösterdiğini, davalı Şirketlerle herhangi bir davası olmayan ekip şefi tanık E.Ö'nün ifadesinin dikkate alınmadığını, davalı ... AŞ tarafından aylık olarak basılan dergide ekip üyelerinin isimlerinin yer aldığını ve davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunu belirterek Mahkeme kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; davalı Şirketler arasındaki hukuki ilişkinin nitelendirilmesi ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı hususlarındadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 428 inci maddesi, 438 inci maddesinin yedi, sekiz ve dokuzuncu fıkraları ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrası.
2. 4857 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinin yedi ve sekinci fıkraları.
3. 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu’nun 19 uncu maddesi.
3. Dairemizin 24.12.2020 tarihli ve 2020/6892 Esas, 2020/20060 Karar sayılı; 05.10.2020 tarihli ve 2020/6562 Esas, 2020/10540 Karar sayılı ilâmları.
3. Değerlendirme
1. Temyizen incelenen Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Taraflar arasındaki temel uyuşmazlık, davalılar arasındaki hukuki ilişki ve bu ilişkinin davaya etkisi noktasındadır.
3. Somut uyuşmazlıkta öncelikle dava konusu ücret alacaklarının muvazaaya dayalı olarak eksik ödenmesinin dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep vb. sebeplere dayalı olduğunun iddia ve ispat edilemediğinin anlaşılması karşısında, ayrımcılık tazminatı talebinin reddine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmamaktadır. Ancak Mahkemece bozma sonrası alınan 29.12.2021 tarihli bilirkişi heyet raporuna itibar edilerek; davalı ... AŞ'nin sözleşmeyle belirlenen bölgelerdeki belirli müşteri gruplarına yönelik satış, dağıtım ve pazarlama faaliyetlerinden elini çektiği ve ... Ltd. Şti.ne bıraktığı, söz konusu distribütörlük/bayilik ilişkisinde ... Ltd. Şti.nin tamamen kendi nam ve hesabına hareket ettiği, ... Ltd. Şti. ile çalışanları arasındaki ... ilişkisinin başlangıçtan sona ermesine kadar tamamen diğer davalının dışında gelişen bir husus olduğu, davacının ... sözleşmesini diğer davalı ... Ltd. Şti. ile imzaladığı, yıllık izin taleplerini bu şirkete yönelttiği, yönetim hakkının davalı ... Ltd. Şti.nde olduğu gerekçesiyle davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olmadığı kabul edilmiş ise de varılan bu sonuç, dosya kapsamı ve benzer emsal dosyalar nazara alındığında yerinde değildir.
4. Şöyle ki; davalı ... AŞ tarafından çıkarılan dergide; aralarında davacının da bulunduğu işçilerin oluşturduğu ekibin, bir proje kapsamında 2005 yılından itibaren çalıştığının ifade edildiği, bu ekipte çalışan emsal işçiye ait dosyada kabul edilen muvazaaya ilişkin tespitin Dairemizce onandığı (05.10.2020 tarihli ve 2020/6562 Esas, 2020/10540 Karar sayılı ilâm), yine Dairemizce muvazaanın kabulüne ilişkin başka bir dosyada (24.12.2020 tarihli ve 2020/6892 Esas, 2020/20060 Karar sayılı ilâm) ... AŞ'de 13 yıl süre ile özel satış kanalı yöneticisi olarak çalışan ve davalılara karşı davası bulunmayan davacı tanığı E.Ö’nün; “davacının davalı ... Pazarlama ve Satış A.Ş’ye işçi temin eden dava dışı ... Dağıtım A.Ş.’de işe başladığı, davacıya tüm talimatların ... Pazarlama ve Satış A.Ş'nin yöneticilerince verildiği, dağıtım ve pazarlamada kullanılan aracın aynı şirket tarafından karşılandığı, aynı şekilde kişisel bilgisayarın ve kıyafetlerin ... Pazarlama ve Satış A.Ş’ne ait olduğu, otel paraları, araç paraları, kılık kıyafet bedelleri ve ücretlerin ... Pazarlama ve Satış A.Ş tarafından ödendiğini” beyan ettiği, işbu dosyada da talimatla alınan ifadesinde davacının çalışmasına özgü olarak sözü edilen beyanı ile örtüşür şekilde, "davacının ajans elemanı olduğunu, eleman sıkıntısı çekildiği zaman ajanstan eleman temin edildiğini, düşük fiyatlı ürünler için tahsis edilen ekip personeli olduğunu, ... şirketinin bu ajansa ödeme yaptığını ve onların da elemanlara ödeme yaptığını, departman kapatıldığı için tüm ajans elemanlarının işlerine son verildiğini, ... şirketinin ... şirketinden herhangi bir talepte bulunmadığı" yönünde açıklamada bulunduğu, davacının hizmet döküm cetveline göre davalı ... AŞ'ye işçi temin eden dava dışı İnter Doğrudan Dağıtım AŞ'de 29.03.2006-30.....2007 tarihleri arasında çalışmasının olduğu ve ara vermeksizin diğer davalı ... Ltd. Şti.nde 30.....2007-16.07.2010 tarihleri arasında çalıştığı, davacı tarafından dağıtım ve pazarlamada kullanılan ... plakalı aracın ... AŞ'ye ait olduğu, yine özellikle davacı tanık beyanları ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde davacının ... Pazarlama ve Satış AŞ'nin denetim ve direktifleri altında çalıştığı, bu Şirket personelinin kıyafetini giydiği, sigortalı olarak çalışmasının bildirildiği işverenden değil de ... AŞ yetkililerinden emir ve talimat aldığı anlaşılmakta olup davalılar arasındaki ilişkinin muvazaaya dayalı olduğunun kabulü ile sonuca gidilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup tekrar bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Mahkeme kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,
30.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.