"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2023/43 E., 2023/183 K.
KARAR : ... yönünden pasif husumet yokluğu sebebiyle davanın usulden reddi, diğer davalılar bakımından davanın esastan reddi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tespit davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; ... yönünden pasif husumet yokluğu sebebiyle davanın usulden reddine, diğer davalılar bakımından davanın esastan reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili ile ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Kurum tarafından kamu kurum ve kuruluşlarında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca ihale edilen işlerde ... alan alt işverenlerin ihale sözleşmesinin süresinin sona ermesi, işçilerin 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (696 sayılı KHK) kapsamında ... işyerine geçirildiğinden bahisle toplu ... sözleşmesi prosedürünün yürütülemeyeceği gerekçesiyle grev oylaması talebinin reddedildiğini, davalı Kurum işleminin mevzuat hükümlerine ve Yargıtay yerleşik içtihatlarına açıkça aykırı olduğunu, asıl işveren ... Üniversitesi İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı ile ... Tem. Bilg. İşl. Otom. Sağ. Hizm. İnş. San.ve Tic. AŞ (... AŞ) arasında imzalanan genel temizlik hizmet alım ihalesi ile yapılacak işin başlama ve bitiş tarihinin 01.01.2015-31.12.2017 şeklinde belirlendiğini, müvekkiline verilen yetki tespitine işveren tarafından itiraz edildiğini, yargılama devam ederken dava dışı alt işverenin ihale sözleşmesinin süresinin sona erdiğini, işçilerin ise 696 sayılı KHK kapsamında asıl işverenleri olan ... Üniversitesi İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı bünyesine geçirildiğini, ... AŞ tarafından müvekkili Sendikanın toplu ... sözleşmesi imzalamasını engellemek adına kötüniyetli olarak itirazda bulunulduğunu, nitekim dava tarihi 01.10.2015 ile 28.11.2019 kesinleşme tarihi itibari ile müvekkili Sendikanın toplu ... sözleşmesi imzalamasının engellendiğini, ihale süresinin sona ermesinin toplu ... sözleşmesinin imzalanmasına engel teşkil etmeyeceğini, Kanunda toplu ... sözleşmelerinin yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hüküm bulunmadığını, bu nedenle toplu ... sözleşmesinin yürürlük tarihinin ihale süresinin başlangıç tarihine kadar geriye götürülmek suretiyle imzalanmasının mümkün olduğunu, aksi hâlde alt işveren işçilerinin toplu ... sözleşmesi sürecine engel olunması ve Anayasal haklarının ihlal edilmesinin yolunun açılacağını, alt işveren işçilerinin 696 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrolarında istihdam edilmesinde işyeri devrinin söz konusu olduğunu, dava konusu işlemin uygulanması halinde müvekkili Sendika üyesi işçilerin Anayasa, ...'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve yasalar ile teminat altına alınan toplu ... sözleşmesi yapma hakkından yoksun bırakılmış olacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle toplu ... sözleşmesi prosedürünün yürütülemeyeceği gerekçesiyle grev oylaması talebinin reddedilmesine dair ... ... Çalışma ... Kurumu İl Müdürlüğünün 11.07.2019 tarihli ve 915-E.00002451086 sayılı işlemin hukuka aykırılığının tespiti ile iptaline ve toplu ... sözleşmesi prosedürünün grev aşamasından itibaren kaldığı yerden devamının gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; müvekkili yönünden husumet yokluğu sebebiyle davanın reddi gerektiğini, kadroya geçirilen işçilerin alt işveren şirketlerle olan sözleşmelerin sona erdiğini, dolayısıyla müvekkili İdare bünyesinde kadroya geçirilen işçiler adına, yetki belgesine konu işverenliğin alt işveren şirketler için ortadan kalktığını, dolayısıyla yetki belgesinin de hükmünün ortadan kalktığını, işyerinde grev oylaması talebinde bulunacak işçi olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; fiilen ve hukuken bitmiş bir süreç sebebiyle yeniden toplu ... sözleşmesi imzalanması mümkün olmadığı gibi yasal olarak toplu ... sözleşmesinin yürürlük tarihinin geriye götürülmesinin de mümkün olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davacı Sendikaya Bakanlık tarafından verilen yetki belgesinin, fiilen ilişkili olduğu işyerine bağlı bir yetki belgesi olduğunu ve söz konusu işyerinin sözleşmesinin 31.03.2018 tarihinde KHK gereği sonlandırıldığını, kadroya geçen işçilerin ... Üniversitesine bağlı bir işyerinde grev yapılıp yapılamayacağına karar verebilmelerinin mümkün olmadığını, her ne kadar davacı Sendikanın 01.04.2018 tarihine kadar toplu ... sözleşmesi yapması mümkün ise de söz konusu toplu ... sözleşmesi için grev oylaması sonucuna göre hareket edilmesi gerektiğini ancak grev oylaması için işyeri ve işyerinde çalışan işçi olması gerektiğini, grev oylaması tarihinde işyerinde çalışan oylama yapacak işçi bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
4. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; müvekkili Kurumun bu davada taraf sıfatı bulunmadığını, husumetin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yöneltilmesi gerektiğini, firma personelinin 696 sayılı KHK kapsamında ... Üniversitesi bünyesinde sürekli işçi kadrolarına geçirildiğini, hizmet alım sözleşmelerinin geçiş işleminin yapıldığı tarih itibarıyla feshedildiğini, yetki belgesine konu işverenliğin 30.04.2019 tarihli grev oylaması tarihinde işçilerle bağlantısının kalmadığını, ... AŞ işyeri için verilen yetki belgesinin bu manada hükümsüz kaldığını, dolayısıyla adı geçen işyerinde toplu ... sözleşmesi süreci kapsamında grev oylaması talebinde bulunabilecek çalışan işçi bulunmadığından toplu ... sözleşmesi sürecinin fiilen yürütülme imkânının bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 31.05.2022 tarihli ve 2021/440 Esas, 2022/201 Karar sayılı kararı ile davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 01.11.2022 tarihli ve 2022/3158 Esas, 2022/2961 Karar sayılı kararı ile başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 19.01.2023 tarihli ve 2022/18717 Esas, 2023/1109 Karar sayılı kararı ile; dava konusu işlem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını temsilen ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü tarafından tesis edildiğinden ... ... Kurumu Genel Müdürlüğünün pasif husumet ehliyeti bulunmadığı, bu hata kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 124 üncü maddesi gereğince davasını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yöneltmesi ve bu suretle taraf değişikliği için davacı vekiline kesin süre verilmesi ve daha sonra işin esası incelenmesi gerektiği, diğer taraftan davacı Sendikanın talebi dikkate alındığında, yargılama sonucunda verilecek karardan alt işveren ... AŞ ile asıl işveren ... Üniversitesi Rektörlüğünün hukuki menfaatinin etkileneceği açık olduğundan, İlk Derece Mahkemesince davayı alt işveren ... AŞ ile asıl işveren ... Üniversitesi Rektörlüğüne de yöneltmesi için davacı Sendikaya kesin süre verilmesi, ara kararın gereği yerine getirildiği takdirde alt işveren şirket ile asıl işveren Kuruma da cevap ve delil sunma imkânı tanınması, taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esasının incelenmesi gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esası incelenmiş ve alt işveren ... AŞ'nin sözleşmesinin 31.03.2018 tarihinde feshedildiği ve çalışanlarının 696 sayılı KHK kapsamında 01.04.2018 tarihinde ... Üniversitesi kadrosuna geçirildiği, alt işveren şirkete ait işçilerin kadroya alınması ile birlikte işçilerin hem statüsü, hem işvereni, hem tâbi olduğu işkolu hem de çalıştığı işyerinin niteliğinin değiştiği, 01.04.2018 tarihinde sonra grev oylaması talep edilen tarihte işyerinde çalışan işçi bulunmadığı, grevin yapılıp yapılmamasına karar verecek işçilerin fiilen başka bir işveren ... Üniversitesinde çalıştığı, kendine özgü düzenleme gereği çalışan işçiler artık asıl işverenin işçileri olduklarından alınan yetki kararının işyerinde işçi kalmaması nedeniyle uygulama alanı kalmadığı, bu nedenle toplu ... sözleşmesi prosedürünün uygulanmasının durdurulmasına ilişkin işlemin yasaya uygun olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ile ... vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; dava dilekçesinde belirttiği sebeplerle İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. ... vekili kendileri lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi gerektiği gerekçesiyle temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, devam eden toplu görüşme sürecinde davacı işçi sendikasının grev oylaması talebine karşı toplu ... sözleşmesi prosedürünü fiilen yürütme imkanı bulunmadığını bildiren ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırılığının tespiti ile iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki İtirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki Belgesi” başlıklı 44 üncü maddesi ise şöyledir:
“Tespit yazısına süresi içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı ... günü içinde; yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki belgesi verilir.”
5. 6356 sayılı Kanun'un “Grev oylaması” başlıklı 61 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden itibaren altı ... günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı ... günü içinde grev oylaması yapılır.”
6. 696 sayılı KHK'nın 127 nci maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye (375 sayılı KHK) eklenen geçici 23 üncü ve 24 üncü maddeler.
7. Uluslararası Çalışma Örgütünün 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’nin dördüncü maddesi ise şöyledir:
“Çalışma şartlarını kollektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usulünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde milli şartlara uygun tedbirler alınacaktır.”
8. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın “Toplu Pazarlık Hakkı” kenar başlıklı 6 ncı maddesi de şöyledir:
“Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla;
1- Çalışanlar ve işverenler arasındaki ortak görüşmeleri teşvik etmeyi;
2- Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla ücretlerin ve ... koşullarının düzenlenmesi amacıyla işverenlerin ya da işveren örgütlerinin çalışanların örgütleriyle isteğe bağlı görüşmelerini sağlayacak yolları teşvik etmeyi;
3- ... uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı hakemlik sisteminin kurulmasını ve işletilmesini teşvik etmeyi;
taahhüt eder ve
4- Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak koşuluyla grev hakkı dahil, toplu eylem hakkını tanır.”
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre ... ... Kurumunun tüm, davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Toplu ... ilişkisinin temelini teşkil eden sendika hakkı (özgürlüğü), toplu ... sözleşmesi hakkı ve buna bağlı olarak grev hakkı birbirinden ayrılmaz nitelikte olup toplu ... ilişkisinin varlığından, ancak bu üç müessesenin bir arada bulunması ile söz edilebilir (Ünal Narmanlıoğlu, ... Hukuku Toplu ... İlişkileri, ..., 2013, s.40). Bir başka anlatımla, bu haklardan birinin yokluğu diğerlerinin kullanımını ve etkinliğini ortadan kaldırır ya da önemli ölçüde azaltır (Fevzi Şahlanan, Toplu ... Sözleşmesi, ..., 1992, s.2).
3. 6356 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar olarak tanımlanan sendikaların amacı yine aynı maddede, üyelerinin ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak olarak ifade edilmiştir. Şüphesiz sendikaların belirtilen amacı gerçekleştirebilecekleri en iyi araç, serbest toplu pazarlık hakkı çerçevesinde bağıtlanacak bir toplu ... sözleşmesidir.
4. Toplu ... sözleşmesi özerkliği ise Anayasa’nın 53 üncü maddesi ile koruma altına alınmıştır. Toplu ... sözleşmesi özerkliği, işçi ve işveren taraflarının karşılıklı anlaşarak aralarındaki ilişkiyi düzenleyen kuralları serbestçe koyabilmelerini ifade eder (Fevzi Şahlanan, Toplu ... Hukuku, ..., 2020, s.307).
5. Dosya içeriğinden, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 15.....2015 tarihli yetki tespit kararı ile davacı işçi sendikasının dava dışı ... AŞ işverenine ait işyerinde toplu ... sözleşmesi yapabilmek için gereken çoğunluğu sağladığının tespit edildiği, tespit konusu işyerinin dava dışı ... AŞ işvereni tarafından hizmet alım sözleşmesi ile dava dışı ... işyerinde faaliyet yürütülen alt işveren işyeri olduğu, yetki belgesinin düzenlenmesi ile toplu görüşme sürecinin başladığı, arabulucu tarafından uyuşmazlık tutanağı düzenlendiği, Sendikanın 26.04.2019 tarihinde grev kararı aldığı ve grev kararının 29.04.2019 tarihinde ilan edildiği, aynı tarihte grev oylaması talep edildiği anlaşılmaktadır. ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğünün dava konusu işlemi ile de toplu görüşme süreci durdurulmuştur.
6. Yetki belgesi kapsamındaki alt işveren işyeri çalışanlarının, hizmet alım sözleşmesi kapsamında alt işveren işçisi olarak çalışmakta iken 01.04.2018 tarihi itibarıyla 375 sayılı KHK'nın geçici 23 üncü ve 24 üncü maddeleri kapsamında kamu bünyesinde sürekli işçi kadrosuna geçirildiği, bu geçiş sırasında ... sözleşmelerinin feshedilmediği ve alt işveren işçilerinin sürekli işçi kadrosuna geçmek suretiyle çalışmasının devam ettiği anlaşılmaktadır. Esasen 375 sayılı KHK uyarınca sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçiler bakımından alt işveren ile asıl işveren arasında kanun hükmüne dayalı bir devir işlemi bulunduğunun kabulü gerekir.
7. Belirtmek gerekir ki toplu görüşme süreci sonunda ihale süresini aşmamak kaydıyla geriye etkili şekilde toplu ... sözleşmesi imzalanabileceğinden, hizmet alım sözleşmesinin süresinin 31.12.2017 tarihi itibarıyla son bulmasının toplu görüşme sürecine bir etkisi bulunmamaktadır. Diğer taraftan somut olayda işyeri devri bulunduğunun kabul edilmesine göre toplu görüşme sürecinin son bulduğu söylenemeyeceği gibi sürecin devam ettirilmemesi Anayasal düzeyde koruma altına alınmış toplu ... sözleşmesi hakkının da ihlaline sebebiyet verecektir.
8. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü tarafından, 22.05.2015 tarihi itibarıyla alt işveren işçisi olup yetki tespitinde dikkate alınan ve hâlen asıl işveren yanında çalışmaya devam eden işçiler dikkate alınarak grev oylaması yapılması gerektiğinden, davanın kısmen kabulü ile dava konusu Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile toplu görüşme sürecinin devamına ve fazlaya dair istemin reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalıdır.
9. Son olarak belirtmek gerekir ki 6100 sayılı Kanun'un 124 üncü maddesi gereğince davanın tarafı olmaktan çıkan ... ... Kurumu Genel Müdürlüğünün davalı sıfatıyla gerekçeli karar başlığında belirtilmesi de isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde davacıya iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
19.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.