"İçtihat Metni"
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi tarafından verilen kararın, diğer Dairelerin "işçinin gerçek ücretinin tespiti" hususunda verdiği kararlar ile çeliştiğini, Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasında ortaya çıkan uyuşmazlığın giderilmesi için başvurularının Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunca değerlendirilerek, Yargıtaydan bu konuda bir karar vermesini istemek zaruretinin doğduğunu, yerleşik içtihatlarda; davacı işçinin kıdemi, mesleki ünvanı, fiilen yaptığı ..., işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate alındığında imzalı bordrolarda yer alan ücretin gerçeği yansıtmadığı şüphesi ortaya çıktığında, bu konuda tanık beyanları, işçinin meslekte geçirdiği süre, işyerinde çalıştığı tarihler, meslek ünvanı, fiilen yaptığı ... gözetilerek ve emsal ücret sonuçları değerlendirilerek bir sonuca varılması gerektiği belirtilmesine rağmen, ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi tarafından davacı işçinin gerçek ücretinin belirlenmesi için aranan kriterlerin ve toplanan delillerin hiçbiri değerlendirilmeden karar verildiğini, ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi kararının hakkaniyete aykırı olduğunu, işçinin gerçek ücretinin tespiti konusunda verilen kararın diğer bölge adliye mahkemesi kararları ile uyuşmadığını belirterek ... Bölge Adliye Mahkemesi 8, 40 ve 45. Hukuk Daireleri, ... Bölge Adliye Mahkemesi 3 ve 9. Hukuk Daireleri, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi, ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi kararları ile ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 22.09.2023 tarihli ve 2023/41 Esas sayılı kararında; talep dilekçesinde belirtilen kararların incelendiği, fesih tarihindeki ücretin miktarını ve işyerinde ücret ödemesinde kayıt dışılık bulunduğunu ispat yükünün davacı işçiye ait olduğu, davacının iki tanığının davalı işyerinde ücretin bankadan ödendiği ve elden ödeme bulunmadığına dair beyanda bulunduğu, davacının davalı işyerinde ücretin ödenmesinde kayıt dışılık bulunduğu hususunu ispat edemediği, bu nedenle uyuşmazlığın ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği değerlendirilerek Bölge Adliye Mahkemelerinin kesin nitelikteki kararları arasında uyuşmazlığın giderilmesi bakımından dosyanın Yargıtay 9. Hukuk Dairesine gönderilmesine karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesinin 17.05.2023 Tarihli ve 2023/534 Esas, 2023/618 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı tarafından, davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesinin talep edildiği, dava dilekçesinde net bir miktar belirtilmeksizin bordrodaki ücret dışında elden ödeme yapıldığı iddia edilerek emsal ücrete göre işe iadenin mali sonuçları hakkında karar verilmesinin istenildiği, ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesince 17.05.2023 tarihli kararda, davacının ücretinin ödenmesinde kayıt dışılık bulunduğunu ve bordrodaki ücretten daha fazla ücret aldığını ispat edemediği, bu nedenle İlk Derece Mahkemesince davacının kayıt dışı ücret aldığı kabulünün hatalı olduğundan bahisle işe iadenin mali sonuçlarına esas alınacak ücretin bordrodaki ücret olduğu gerekçe gösterilerek davalının istinaf başvurusunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen kararda feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar verilmiştir.
B. ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 03.12.2020 Tarihli ve 2019/2291 Esas, 2020/2165 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı işçinin, ... sözleşmesinin işverence haklı neden olmaksızın feshedildiğini beyanla feshe bağlı alacaklarla bir kısım işçilik alacaklarının tahsilini istediği, İlk Derece Mahkemesinin davanın kabulüne dair kararının davalı vekilince istinafa getirildiği, davalı istinafına göre davacının kabul edilen ücretinin tartışmalı olduğu, dosya kapsamına göre dinlenen tanık beyanları ile yapılan emsal ücret araştırması sonuçlarına göre İlk Derece Mahkemesinin ücrete ilişkin kabulünde isabetsizlik bulunmadığından bahisle davacının ücretine ilişkin istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
C. ... Bölge Adliye Mahkemesi 40. Hukuk Dairesinin 2020/2308, ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 2020/672, ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 2018/4723 ve 2018/4673, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 2019/236, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 2018/329, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 2018/3222 Esas Sayılı Kararları
Yukarıda esas numarası verilen Bölge Adliye Mahkemesi kararlarında; bordrolarda yer alan ücretin gerçeği yansıtmadığı şüphesine binaen tanık beyanları, işçinin meslekte geçirdiği süre, fiilen yaptığı ... ve emsal işçilere ödenen ücretler değerlendirilerek işçinin gerçek ücreti belirlenmiş ve bu ücrete göre istinaf başvuruları değerlendirilerek kesin olmak üzere karar verilmiştir.
D. ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 2021/902, ... Bölge Adliye Mahkemesi 40. Hukuk Dairesinin 2019/511, ... Bölge Adliye Mahkemesi 45. Hukuk Dairesinin 2020/385, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin 2016/12 ve 2016/2, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 2019/383, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 2020/114 Esas Kararları
Bölge Adliye Mahkemelerinin yukarıda esas sayısı belirtilen kararları ile; İlk Derece Mahkemelerince davanın esasıyla ilgili deliller toplanmadan ve delil değerlendirmesi yapılmadan karar verildiği belirtilerek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (6) ncı alt bendi gereğince İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine kesin olarak karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Uyuşmazlık, işçinin son aldığı aylık ücretin belirlenmesi noktasında Bölge Adliye Mahkemeleri kararları arasında 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesi bağlamında giderilmesi gereken bir uyuşmazlık bulunup bulunmadığına ilişkindir.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde yer alan düzenlemeye göre; “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrası ise şöyledir:
“(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4. 4857 sayılı ... Kanunu'nun 21 inci maddesi ile 32 nci maddesi.
C. Değerlendirme
1. Öncelikle uyuşmazlığın giderilmesi yoluna başvurulabilmesi için, bölge adliye mahkemesi kararlarının uyuşmazlığı nihai bir kararla sona erdiren kesin hükümle sonuçlanmış olması gerekmektedir. Bununla birlikte başvurucunun talebine konu ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 2021/902, ... Bölge Adliye Mahkemesi 40. Hukuk Dairesinin 2019/511, ... Bölge Adliye Mahkemesi 45. Hukuk Dairesinin 2020/385, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin 2016/12 ve 2016/2, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 2019/3831, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 2020/114 Esas sayılı kararı incelendiğinde; 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (6) ncı alt bendine göre İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırıldığı ve dosyanın yeniden yargılama yapılmak üzere İlk Derece Mahkemesine gönderildiği anlaşılmaktadır. Kesin hükümle sonuçlanmış dosyalar ile henüz derdest olan dosya arasında uyuşmazlığın giderilmesi imkânı bulunmamaktadır. Söz konusu kararların 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin üçüncü fıkrası bağlamında kesin karar olarak nitelendirilemeyeceği anlaşıldığından bu kararlar yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
3. Diğer yandan 5235 sayılı Kanun ile bu Kanun'da sayılan kişi ve kurumlara tanınan uyuşmazlığın giderilmesini talep etme hakkı, mutlak biçimde her uyuşmazlığın esasına yönelik ... geliştirilmesine imkân vermez. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi bir kanun yolu olmayıp böyle bir talebin varlığı hâlinde, Yargıtayca temyiz incelemesine benzer bir inceleme yapılması da mümkün değildir.
4. Uyuşmazlığın giderilmesi istemli başvuru dilekçesinde; istinaf incelemesi sonunda ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi tarafından işçinin gerçek ücretinin tespiti hususunda ücretin belirlenmesi için aranan kriterlerin ve toplanan delillerin hiçbiri değerlendirilmeksizin karar verildiğini bu nedenle dilekçede sayılan diğer Dairelerin kararları ile ... Bölge Adliye Mahkemesi 52. Hukuk Dairesi kararının uyuşmadığının ileri sürülmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemeleri Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunca, Daireler arasında uyuşmazlık bulunduğu belirtilerek istemin Dairemize gönderildiği görülmektedir.
5. Somut olayda uyuşmazlığın giderilmesi talebine konu davalarda, her bir dosyadaki iddia, savunma ve delil durumuna göre ücret miktarının ispatı hususu farklılık gösterebilir. Bu hâlde işçilerin kabul edilen ücreti yönünden kararlar birbiri ile çelişir gözükmekte ise de bu çelişki; dosya kapsamı, sunulan deliller ve dosyalardaki ispat durumu ile ilgilidir. İspat ise her bir dosya yönünden ayrı ayrı ele alınması gereken bir husustur. Taraflarca hazırlama ilkesinin uygulandığı davalarda, taraflarca dosyaya sunulan delillerin ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği gibi deliller çerçevesinde iddia ile savunmanın ispat edilip edilip edilemediği hususunun da ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği muhakkaktır. Bu bağlamda uyuşmazlığın giderilmesi istemine konu Bölge Adliye Mahkemeleri ve istinaf incelemesine esas İlk Derece Mahkemeleri kararları incelendiğinde; uyuşmazlığın giderilmesi istemine konu dosyalardaki delil ve ispat durumunun aynı olduğu ve buna rağmen farklı sonuca ulaşıldığı hususu belirlenememektedir. Bölge Adliye Mahkemelerince dosya kapsamında yer alan deliller ve somut olayın koşulları gözetilerek hüküm tesis edilmesi, bir diğer ifade ile somut olaya özgü nitelikte kararlar verilmesi durumunda, bölge adliye mahkemeleri kararları arasında giderilmesi gereken bir uyuşmazlığın bulunduğundan söz edilemez.
7. Açıklanan nedenlerle ... Bölge Adliye Mahkemesi 40 ve 52. Hukuk Daireleri, ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi, ... Bölge Adliye Mahkemesi 3 ve 9. Hukuk Daireleri, ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi kararları arasında 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi bağlamında giderilmesi gereken bir uyuşmazlık bulunmamaktadır.
V. KARAR
1. ... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 22.09.2023 tarihli ve 2023/41 Karar sayılı kararına istinaden iletilen mevcut talep yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığına,
2. Dosyanın ... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
27.11.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.