"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/47 E., 2023/226 K.
DAVA TARİHİ : 16.06.2020
KARAR : Davanın reddi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tespit davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Kurum tarafından kamu kurum ve kuruluşlarında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca ihale edilen işlerde iş alan alt işverenlerin ihale sözleşmesinin süresinin sona erdiği, işçilerin 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (696 sayılı KHK) kapsamında Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı işyerine geçirildiğinden bahisle toplu iş sözleşmesi prosedürünün yürütülemeyeceği gerekçesiyle grev oylaması talebinin reddedildiğini, davalı Kurum işleminin mevzuat hükümlerine ve Yargıtay yerleşik içtihatlarına açıkça aykırı olduğunu, asıl işveren Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı temizlik hizmet alım ihalesi ile 1123837.034 sicil numaralı işyerinde faaliyette bulunan alt işveren ... Sos. Hiz. ve Tem. Ltd. Şti.- Bilkar Tem. Hiz. Turz. İnş. Sağ. Gıda Otom. San. ve Tic. Ltd. Şti. İş Ortaklığında (...-Bilkar İş Ortaklığı) çalışan işçilerin müvekkili Sendikanın üyesi olduğunu, müvekkili Sendika tarafından dava dışı işveren ile toplu iş sözleşmesi prosedürü yürütüldüğünü, toplu iş sözleşmesi süreci tamamlanmadan 24.12.2017 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 696 sayılı KHK ile alt işveren işçisi olarak çalışan işçilerin, kamu kurum ve kuruluşlarına kadro geçiş işlemlerinin düzenlendiğini, ...-Bilkar İş Ortaklığında çalışan işçilerin 02.04.2018 tarihinde asıl işveren olan kamu kurum ve kuruluşunda daimi işçi kadrolarına geçirildiğini, davalı Kurumun bu gerekçeyle toplu iş sözleşmesi sürecine son verdiğini, ihale süresinin sona ermesinin toplu iş sözleşmesinin imzalanmasına engel teşkil etmeyeceğini, kanunda toplu iş sözleşmelerinin yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hüküm bulunmadığını, bu nedenle toplu iş sözleşmesinin yürürlük tarihinin ihale süresinin başlangıç tarihine kadar geriye götürülmek suretiyle imzalanmasının mümkün olduğunu, aksi hâlde alt işveren işçilerinin toplu iş sözleşmesi sürecine engel olunması ve anayasal haklarının ihlal edilmesinin yolunun açılacağını, dava dışı Şirketle genel temizlik hizmet alım ihalesinin 01.01.2016 ila 31.12.2018 tarihlerini kapsadığını, alt işveren işçilerinin 696 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrolarında istihdam edilmesinde işyeri devrinin söz konusu olduğunu, dava konusu işlemin uygulanması hâlinde müvekkili Sendika üyesi işçilerin 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Anayasa), Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve kanunlar ile teminat altına alınan toplu iş sözleşmesi yapma hakkından yoksun bırakılmış olacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle toplu iş sözleşmesi prosedürünün yürütülemeyeceği gerekçesiyle grev oylaması talebinin reddedilmesine dair ... İstanbul Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğünün 20.08.2019 tarihli ve 915-E.00002783523 sayılı işlemin hukuka aykırılığının tespiti ile iptaline ve toplu iş sözleşmesi prosedürünün grev aşamasından itibaren kaldığı yerden devamı gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı vekili; müvekkilinin taraf sıfatı bulunmadığını, dava konusu işlemde de belirtildiği üzere fiilî imkânsızlık durumunun söz konusu olduğunu, davacı yanın hüküm bulunmaması sebebiyle geriye dönük işlem yapılabileceği söyleminin açıkça ortada olan fîîli imkânsızlık durumunun görmezden gelinmesi anlamını taşıdığını, bu hususu düzenleyen bir hükmün olmadığını, somut olayda işyeri devri de bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Diğer davalılar, davaya cevap vermemişlerdir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 21.12.2021 tarihli ve 2020/180 Esas, 2021/465 Karar sayılı kararı ile; davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesinin 06.10.2022 tarihli ve 2022/615 Esas, 2022/1563 Karar sayılı kararı ile başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 27.12.2022 tarihli ve 2022/16493 Esas, 2022/17889 Karar sayılı ilâmı ile; dava konusu işlem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını temsilen Denizli Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından tesis edildiğinden Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün pasif husumet ehliyeti bulunmadığı, bu hata kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 124 üncü maddesi gereğince davasını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yöneltmesi ve bu suretle taraf değişikliği için davacı vekiline kesin süre verilmesi ve daha sonra işin esası incelenmesi gerektiği, diğer taraftan davacı Sendikanın talebi dikkate alındığında, yargılama sonucunda verilecek karardan alt işveren ... Sos. Hiz. ve Tem. Ltd. Şti. ve Bilkar Tem. Hiz. Turz. İnş. Sağ. Gıda Otom. San. ve Tic. Ltd. Şti. ile asıl işveren Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığının hukuki menfaatinin etkileneceği açık olduğundan, İlk Derece Mahkemesince davayı alt işveren ... Sos. Hiz. ve Tem. Ltd. Şti. ve Bilkar Tem. Hiz. Turz. İnş. Sağ. Gıda Otom. San. ve Tic. Ltd. Şti. ile asıl işveren Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığına da yöneltmesi için davacı Sendikaya kesin süre verilmesi, ara karar gereği yerine getirildiği takdirde alt işveren şirketler ile asıl işveren Kuruma da cevap ve delil sunma imkânı tanınması, taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esasının incelenmesi gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma ilâmı doğrultusunda işçilerin alt işveren ...-Bilkar İş Ortaklığında çalıştığı ve sonra sürekli işçi kadrosuna geçtiği, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığının kadrolu çalışanları oldukları, alt işveren işçilerinin kamu kurumu işçisi olması ile işyeri devrinin söz konusu olmadığı, çünkü işyerleri arasındaki bir sözleşme olmayıp işçi ile işveren arasında yapılan sözleşmeler olduğu ve toplu iş sözleşmesi prosedürün yürütülmesinin de fîilen imkânsız olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; dava dilekçesinde belirttiği sebeplerle İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, devam eden toplu görüşme sürecinde davacı işçi sendikasının grev oylaması talebine karşı toplu iş sözleşmesi prosedürünü fiilen yürütme imkânı bulunmadığını bildiren ... İstanbul Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırılığının tespiti ile iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa'nın “Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki İtirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde mahkemeye yapabilir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki Belgesi” başlıklı 44 üncü maddesi ise şöyledir:
“Tespit yazısına süresi içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı iş günü içinde; yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki belgesi verilir.”
5. 6356 sayılı Kanun'un “Grev oylaması” başlıklı 61 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden itibaren altı iş günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı iş günü içinde grev oylaması yapılır.”
6. 696 sayılı KHK'nın 127 nci maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye (375 sayılı KHK) eklenen geçici 23 üncü ve 24 üncü maddeler.
7. Uluslararası Çalışma Örgütünün 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’nin dördüncü maddesi ise şöyledir:
“Çalışma şartlarını kollektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usulünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde milli şartlara uygun tedbirler alınacaktır.”
8. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın “Toplu Pazarlık Hakkı” kenar başlıklı 6 ncı maddesi de şöyledir:
“Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla;
1- Çalışanlar ve işverenler arasındaki ortak görüşmeleri teşvik etmeyi;
2- Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla ücretlerin ve iş koşullarının düzenlenmesi amacıyla işverenlerin ya da işveren örgütlerinin çalışanların örgütleriyle isteğe bağlı görüşmelerini sağlayacak yolları teşvik etmeyi;
3- İş uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı hakemlik sisteminin kurulmasını ve işletilmesini teşvik etmeyi;
taahhüt eder ve
4- Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak koşuluyla grev hakkı dahil, toplu ... hakkını tanır.”
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Toplu iş ilişkisinin temelini teşkil eden sendika hakkı (özgürlüğü), toplu iş sözleşmesi hakkı ve buna bağlı olarak grev hakkı birbirinden ayrılmaz nitelikte olup toplu iş ilişkisinin varlığından, ancak bu üç müessesenin bir arada bulunması ile söz edilebilir (Ünal Narmanlıoğlu, İş Hukuku Toplu İş İlişkileri, İstanbul, 2013, s.40). Bir başka anlatımla, bu haklardan birinin yokluğu diğerlerinin kullanımını ve etkinliğini ortadan kaldırır ya da önemli ölçüde azaltır (Fevzi Şahlanan, Toplu İş Sözleşmesi, İstanbul, 1992, s.2).
3. 6356 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar olarak tanımlanan sendikaların amacı yine aynı maddede, üyelerinin ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak olarak ifade edilmiştir. Şüphesiz sendikaların belirtilen amacı gerçekleştirebilecekleri en iyi araç, serbest toplu pazarlık hakkı çerçevesinde bağıtlanacak bir toplu iş sözleşmesidir.
4. Toplu iş sözleşmesi özerkliği ise Anayasa’nın 53 üncü maddesi ile koruma altına alınmıştır. Toplu iş sözleşmesi özerkliği, işçi ve işveren taraflarının karşılıklı anlaşarak aralarındaki ilişkiyi düzenleyen kuralları serbestçe koyabilmelerini ifade eder (Fevzi Şahlanan, Toplu İş Hukuku, İstanbul, 2020, s.307).
5. Dosya içeriğinden, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 04.11.2016 tarihli yetki tespit kararı ile davacı işçi sendikasının davalı ... Ltd. Şti.-Bilkar Ltd. Şti. işverenlerine ait işyerinde toplu iş sözleşmesi yapabilmek için gereken çoğunluğu sağladığının tespit edildiği, tespit konusu işyerinin davalı ...-Bilkar İş Ortaklığı işverenleri tarafından hizmet alım sözleşmesi ile davalı ... Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı işyerinde faaliyet yürütülen alt işveren işyeri olduğu, yetki belgesinin düzenlenmesi ile toplu görüşme sürecinin başladığı, arabulucu tarafından uyuşmazlık tutanağı düzenlendiği, Sendikanın 02.08.2019 tarihinde grev kararı aldığı ve grev kararının 05.08.2019 tarihinde ilan edildiği, aynı tarihte grev oylaması talep edildiği anlaşılmaktadır.
6. İstanbul Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün dava konusu yazısında "... Kayıtlarınızın tetkikinde ... Sos. Hiz. ve Tem. Ltd. Şti.-Bilkar Tem. Hiz. Turz. İnş. Sağ. Gıda Otom. San. ve Tic. Ltd. Şti. İş Ortaklığı ünvanlı işyerinde çalışmadığınız 01.04.2018 tarihinde SGK'dan çıkışlarınızın yapıldığı, 02.04.2018 tarihi itibari ile Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı işyerine SGK girişlerinizin yapıldığı tespit edilmiştir. Bakanlığımız Çalışma Genel Müdürlüğünün bila tarih ve 1297146 yazılarında, 'bir işyeri veya işletmede bir sendikanın toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olup olmadığının belirlenmesinde başvuru tarihindeki mevcut durumun esas alınarak değerlendirme yapıldığından İl Müdürlüğünüzce fillen yürütme imkanı bulunması halinde toplu iş sözleşmesi prosedürünün yürütülmesi gerektiği düşünülmektedir.' Bu nedenle, Bakanlığımız Çalışma Genel Müdürlüğü'nün söz konusu yazısı gereği İl Müdürlüğümüzce toplu iş sözleşmesi prosedürünü fiilen yürütme imkanı bulunmadığından 09.08.2019 tarih ve 2737521 varide sayı ile kaydımıza giren 05.08.2019 tarihli grev oylaması yapılması talebiniz ile ilgili olarak yapılacak her hangi bir işlem bulunmadığı ..." belirtilmiştir.
7. Yetki belgesi kapsamındaki alt işveren işyeri çalışanlarının, hizmet alım sözleşmesi kapsamında alt işveren işçisi olarak çalışmakta iken Nisan 2018 dönemi itibarıyla 375 sayılı KHK'nın geçici 23 üncü ve 24 üncü maddeleri kapsamında kamu bünyesinde sürekli işçi kadrosuna geçirildiği, bu geçiş sırasında iş sözleşmelerinin feshedilmediği ve alt işveren işçilerinin sürekli işçi kadrosuna geçmek suretiyle çalışmalarının devam ettiği anlaşılmaktadır. Esasen 375 sayılı KHK uyarınca sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçiler bakımından alt işveren ile asıl işveren arasında kanun hükmüne dayalı bir devir işlemi bulunduğunun kabulü gerekir.
8. Belirtmek gerekir somut olayda işyeri devri bulunduğunun kabul edilmesine göre toplu görüşme sürecinin son bulduğu söylenemeyeceği gibi sürecin devam ettirilmemesi anayasal düzeyde koruma altına alınmış toplu iş sözleşmesi hakkının da ihlaline sebebiyet verecektir.
9. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından, yetki başvuru tarihi olan 31.10.2016 tarihi itibarıyla alt işveren işçisi olup yetki tespitinde dikkate alınan ve hâlen asıl işveren yanında çalışmaya devam eden işçiler dikkate alınarak grev oylaması yapılması gerektiğinden, davanın kısmen kabulü ile dava konusu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile toplu görüşme sürecinin devamına ve fazlaya dair istemin reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde davacıya iadesine,Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,21.12.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.