"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 03.07.2008-22...2015 tarihleri arasında davalılar nezdinde kaynakçı olarak çalıştığını, davalılardan ...'ın (CRK Şirketi) alt işveren, diğer davalı ... Denizcilik Gemi İnş.San.ve Tic. AŞ'nin (... Denizcilik AŞ) ise asıl işveren olduğunu, sigortasının başka işyerleri üzerinden eksik ... ile yatırıldığını, ... ücretinin Kurum kayıtlarına yansıtılmadığını, ... sözleşmesinin davalılar tarafından haksız olarak feshedildiğini, tazminat ve işçilik alacaklarının ödenmediğini ileri sürerek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Şirketi cevap dilekçesinde; zamanaşımı def’inde bulunduklarını, davacı işçinin müvekkili işverenlik nezdindeki çalışmasının kesintisiz olarak bir tam yılı doldurmadığından kıdem tazminatına hak kazanmadığını, iddia olunan hususların gerçeği yansıtmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Denizcilik AŞ vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def’inde bulunduklarını, öncelikle müvekkili işverenlik ile diğer davalı Şirket arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi ya da herhangi bir ... sözleşmesin mevcut olmadığını, talebe konu hak ve alacaklardan müvekkili Şirketin sorumlu tutulamayacağını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 27.07.2017 tarihli ve 2015/1104 Esas, 2017/825 Karar sayılı kararı ile; davalı işverenin feshin haklı nedenle yapıldığını iddia ve ispat edemediği, davacının kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alacaklarına hak kazanacağı, davacının hak ettiği ve karşılığı ücretinin de ödenmediği toplam 90 günlük yıllık izin alacağının olduğu, davacının fazla çalışma ücreti, hafta tatili ile ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının bulunduğunun tespit edildiği, alınan bilirkişi raporunun denetime ve hüküm kurmaya elverişli olduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı davalılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesinin 19.12.2019 tarihli ve 2017/3283 Esas, 2019/3166 Karar sayılı kararı ile; davacının ... sözleşmesinin davalı işverenler tarafından haklı olmayan nedenle feshedildiğinin anlaşıldığı, Mahkemece kıdem ve ihbar tazminatı alacağının hüküm altına alınmasında isabetsizlik bulunmadığı, davalı ... Şirketinin alt işveren, davalı ... Denizcilik AŞ'nin ise asıl işveren sıfatıyla davacı tarafından talep edilen alacak kalemlerinden müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları ve tanık beyanları nazara alındığında davacının davalılar nezdindeki hizmet süresinin kesintisiz olarak kabulünün yerinde olduğu, davalıların ücrete yönelik istinafının haklı olmadığı, Mahkemece tanıkların gerçeği söylemediklerine dair ciddi ve inandırıcı delil dosyaya sunulmadığından Mahkemece davacı tanıklarının beyanlarına itibar edilmesinde ve davacının fazla çalışma ücreti, ... ... ve genel tatil ücreti ve hafta tatili ücreti alacaklarının hüküm altına alınmasında isabetsizlik bulunmadığı, zamanaşımı def'inin de belirsiz alacak davasında ileri sürülemeyeceği, faiz türlerinin hatalı olarak belirlendiğine yönelik istinafın haklı olmadığı gerekçesiyle davalılar vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar vermiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Dairemizin 01.02.2021 tarihli ve 2020/660 Esas, 2021/2924 Karar sayılı ilâmı ile; Mahkemece davalılar arasında organik bağ olduğu kabul edilerek davacının davalılar nezdinde 03.07.2008-22...2015 tarihleri arasında çalıştığının kabul edildiği, ancak yargılama sırasında alınan bilirkişi raporunda davacının hizmet döküm cetveline göre davalılar ile arasında organik bağa rastlanmayan değişik işyerlerinde de çalışmasının olduğunun tespit edildiğinin anlaşılmasına göre davalılar arasındaki ilişkinin nevi tespit edilerek sonucuna göre karar verilmesi gerektiği, taraf tanık beyanları dikkate alınarak davacının 75,00 TL yevmiye aldığının kabulü ile sonuca gidilmesi gerekirken yazılı şekilde sonuca gidilmesinin hatalı olduğu, yıllık izin ücreti alacağı konusunda 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 31 ... maddesi gereğince davacının beyanı alınarak sonuca gidilmesi gerektiği, Mahkemece davacının 08.30-22.00 saatleri arasında haftalık 31,5 saat fazla çalışma yaptığının kabul edildiği, davacı tanıkları 17.30'dan sonra fazla çalışma yaptıklarında fazla çalışma ücretinin elden ödendiğini açıkladıklarından 6100 sayılı Kanun'un 31 ... maddesi gereğince davacının bu konudaki beyanı alınarak sonuca gidilmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozma sonrası davalılar arasındaki hukuki ilişkinin tespitine ilişkin tanıkların yeniden beyanlarının alındığı, davalı ... Şirketinin diğer davalı Şirketten ... aldığı, yapılan işin mahiyeti gereği davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğu ve davacının işçilik alacaklarından davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, davacının iddia ettiği hizmet dönemi içinde farklı tarihlerde davalı alt işveren CRK Şirketi dışında da dava dışı işverenliklerde sigortalı gösterildiği, dosya kapsamında dava dışı bu şirketlerin davalı Şirketlerle aralarındaki hukuki ilişkiye dair delil sunulamadığı, işçinin kıdeminin ... sözleşmesinin fasılalarla yeniden kurulmuş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin işyerinde veya değişik işyerlerinde çalıştığı toplam süreler göz önüne alınarak hesaplanacağı öngörüldüğünden işçinin söz konusu işyerlerinde değişik zamanlarda çalışmış olmasının da durumu değiştirmeyeceği, davacının daha önceki çalışmalarının da kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde sona erdiğinin ispatlanamadığı, davacının aynı işveren nezdinde geçen kayıtlardaki gibi olan çalışma sürelerinin toplandığı, toplam 4 yıl, 4 ay, 4 ... çalıştığının anlaşıldığı, davacının günlük yevmiyesinin 75,00 TL olduğu, bozma ilâmı doğrultusunda davacının isticvabında yıllık izin kullanmadığını ve ücretinin de ödenmediğini beyan ettiğinden resen hesaplama yapıldığı, bozma ilâmı doğrultusunda davacının isticvabında fazla çalışma ücretinin kendisine ödenmediğini beyan ettiği, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ile ... ... ve genel tatil ücreti alacakları yönünden de belirlenen hizmet süresi üzerinden resen hesaplama yapıldığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde; İlk Derece Mahkemesince, yeniden bilirkişi raporu alınmadan, resen hesaplama yapıldığı belirtilerek karar verildiğini, bilirkişiden rapor alınmayacaksa Mahkemece yapılan hesaplamanın taraflara sunulması ve itirazlar alındıktan sonra karar verilmesi gerektiğini, Mahkemece, hizmet süresi hesabında davacının 23.10.2010-11.11.2010 tarihleri arasında davalı işyerinde çalıştığı sürenin dâhil edilmediğini, hizmet süresinin kesintili ve eksik hesaplanmasının işçilik alacaklarının da eksik hesaplanmasına neden olduğunu, davacının günlük son net ücretinin 100,00 TL olduğunu, hafta tatili ücreti tablosunda yanlışların olduğunu, takdiri indirimin yüksek uygulandığını, davalı tanıklarının bile davalılar arasındaki kanuna aykırı organik bağı, muvazaalı alt işverenlik ilişkisini ortaya koyduklarını, davacı tanıklarının eksik ... bildirilerek sigorta priminin ödendiğini beyan ettiklerini, hizmet süresinin eksik belirlendiğini belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... Şirketi vekili temyiz dilekçesinde; davalılar arasında organik bağ olmadığının tespit edildiğini, davacının sigortalı hizmet cetvelinde müvekkili Şirket yanında görülen çalışmalarının birleştirilmesinin mümkün olmadığını, müvekkili CRK Şirketinin çeşitli tersanelerden veya gemilerden ... alıp belirli süreli olarak çalışma yürüttüğünü, dolayısıyla çalışma süresi boyunca yalnızca CRK Şirketinde çalışmadığının ... olduğunu, günlük yevmiye üzerinden çalışıldığından aylık 30 ... üzerinden hesap yapılmasının hatalı olduğunu, davacı işçinin başka bir ... bulduğu ve istifa ettiği için ... ilişkilerinin sona erdiğini, her dönemin ayrı ayrı yıllık izne hak doğurup doğurmadığının incelenmesi ve zamanaşımı def'inin dikkate alınması gerektiğini, günde 3 saatten fazla çalışmanın hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, davacı ile menfaat birliği içinde olan tanık beyanlarına itibar edilemeyeceğini, fazla çalışma olduğunda karşılığının ödendiğinin tanık beyanlarında belirtildiğini, saat ücretinin, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ve ... ... ve genel tatil ücretlerinin hatalı hesaplandığını belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.
3. Davalı ... Denizcilik AŞ vekili temyiz dilekçesinde; bozma ilâmına uyulmadan tanzim edilen 04.01.2022 tarihli bilirkişi ek raporuna karşı itiraz dilekçesi verildiğini, dosya ... bir bilirkişiye gönderilmeden, gerekçelendirilmeden Mahkemece resen yapılan hesaplamanın denetime elverişli olmadığını, müvekkili Şirket ile diğer davalı arasında asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunmadığını, davacı ve davalı tanıklarının davacının münhasıran müvekkili Şirket işyerinde çalışmadığını beyan ettiklerini, buna rağmen davacının CRK Şirketi nezdinde ve başka tersanelerde gerçekleştirdiği ... olan çalışmalarından müvekkili Şirketin diğer davalıyla müteselsilen sorumlu tutulmasının hukuka aykırı olduğunu, davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğu kabul edilse dahi başka işlerde de çalıştığı ispatlanmış olan davacı bakımından asıl işveren alt işveren ilişkisinin unsurlarının bulunmadığını, davacı asılın yıllık izin ve fazla çalışma ücretlerine ilişkin beyanının gerçeği yansıtmadığını, davacının 31,5 saat fazla çalışmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, hafta tatili ve ... ... ve genel tatillerde kaç ... çalıştığının gerekçelendirilmediğini belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın kapsamı ve mahiyetine göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; davacının hizmet süresi ve ücretinin tespiti ile davalılar arasındaki hukuki ilişkinin ve davacının alacaklarından davalıların sorumluluklarının belirlenmesine, yıllık izin ve fazla çalışma alacaklarının ispatı ve hesaplanmasına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ... maddesi.
2. 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 32, 41, 53, 57 ve 63 üncü maddeleri.
3. "Tanımlar" başlıklı 2 nci maddesinin yedinci fıkrası şöyledir:
"Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde ... ... ve bu ... için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile ... aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, ... sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden ... yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur."
4. Alt İşverenlik Yönetmeliğinin "Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulma şartları" başlıklı 4 üncü maddesi şöyledir;
" (1) Asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulabilmesi için;
a) Asıl işverenin işyerinde mal veya hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır.
b) Alt işverene verilen ..., işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen ... işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir ... olmalıdır.
c) Alt işveren, üstlendiği ... için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır.
ç) Alt işverene verilen ..., işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir ... olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl ... sürdüğü müddetçe devam eden bir ... olmalıdır.
d) Alt işveren, daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması,alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkiletmez."
3. Değerlendirme
1..Temyizen incelenen İlk Derece Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davacı vekili ve davalı ... Şirketi vekilinin tüm, davalı ... Denizcilik AŞ vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışındaki diğer temyiz itirazlarının reddine karar vermek gerekmiştir.
2. 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin yedinci fıkrası ve Alt İşverenlik Yönetmeliği'nin 4 üncü maddesine göre alt işveren, üstlendiği ... için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır. İşçiler sadece asıl işverene ait işyerinde değil de farklı işverenlere ait çeşitli işyerlerinde çalışıyorlarsa o işçiler açısından asıl işveren alt işveren ilişkisinden söz edilemez. Alt işveren asıl işveren arasındaki ilişki, niteliğine göre ..., taşıma, kira gibi sözleşmelere dayanır. Alt işveren üstlendiği işi sözleşme koşulları doğrultusunda, ama kendi adına ve bağımsız bir biçimde yürütür. Çalıştırdığı işçilerle kendi adına ... sözleşmesi yapar; gerekli talimatları verir; işçilere ücretlerini kendisi öder; ücret bordrolarını düzenler; Sosyal Güvenlik Kurumu primlerini yatırır. Alt işveren işçisi de olsa çalışma olgusunu, bu kapsamda münhasıran alt işveren işçisi olarak asıl işverene ait işte ve işyerinde çalıştığını, işçi kanıtlamalıdır. Çalışma olgusu her türlü delille kanıtlanabilir.
3. Davacının kayıtlarda işvereni olarak görünen davalı ... Şirketinin diğer davalı ... Denizcilik AŞ'ye ait işyerinde alt işveren olarak ... aldığı ve işçi çalıştırdığı sabittir. Ancak davalı Şirketlerin tanıklarının ve davacı tanıklarının beyanları birlikte değerlendirildiğinde; davacının, yevmiye usulü çalıştığı, ... bitiminde istirahatli olduğu dönemde CRK Şirketi dışında başka firmaların tersanelerinde de çalıştığı, CRK Şirketinin, davacının çalıştığı süre zarfında sadece ... Denizcilik AŞ'nin değil başka firmaların da işlerini aldığı ve davacının da bu firmaların tesanelerinde çalıştığı; bu nedenle hizmet süresi olarak kabul edilen dönemin tamamında emeğini münhasıran davalı ... Denizcilik AŞ'ye ait işyerine hasretmediği; davacı işçinin, asıl işveren işyerinde münhasıran alt işveren işçisi olarak çalıştığının tespit edilemediği anlaşılmıştır. Dosya kapsamına göre davalılar arasında organik bağ da bulunmamaktadır.
4. Şu hâlde, davacı açısından, davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisinden söz edilemeyeceğinden davalı ... Denizcilik AŞ'nin davacının alacaklarından asıl işveren olarak müştereken ve müselsilen sorumlu tutulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
07...2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.