"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
Taraflar arasında ... 40. ... Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozma ilâmına uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili ve davalılardan ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildi.
Davacı vekili ve davalı ... vekilinin temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılmasının istenilmesi üzerine, işin duruşmaya tâbi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 25.04.2023 Salı günü tayin edilerek taraflara tebligat gönderilmiştir.
Duruşma günü davacı vekili Avukat ... ... ... ile davalılar vekili Avukat ... geldiler.
Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verildi.
Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 05.12.2013 - 02.03.2016 tarihleri arasında davalı işverenin Rusya'da bulunan Yüksek Hızlı Batı Çevreyolu İnşaatı işinde yükleyici JCB operatörü olarak çalıştığını, davacının fazla çalışma ücretlerinin ödenmesini istemesi üzerine işi bırakmasının istendiğini, 02.03.2016 tarihli istifa dilekçesi yazdırılarak uçak bilet ücretleri ile bir miktar ücretinin ödendiğini, fazla çalışma ücretinin yanında hafta tatili ile ... ... ve genel tatil ücretlerinin de ödenmediğini, aylık 1.500,00 euro ücretinin bir kısmının Rusya'daki hesaptan bir kısmının da ...'deki banka aracılığı ile ödendiğini ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatları, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ile ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı IC İçtaş ... İnşaat AŞ vekili, davalı Şirket ile davacı arasında ... sözleşmesi bulunmadığını, San ... Hızlı Batı Çevreyolu İnşaatının davalı Şirket tarafından üstlenilmediğini savunarak davanın pasif husumet yokluğu sebebiyle reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 124 üncü maddenin (4) üncü bendine göre davaya dâhil edilen davalı ... ...- İçtaş ... İnşaat AŞ vekili; davalı Şirket hakkında arabuluculuğa başvurulmadığını, bu sebeple usulüne uygun olarak açılmış bir dava bulunmadığını, davanın öncelikle dava şartı yokluğu sebebiyle reddi gerektiğini, davalı ile diğer davalı arasında organik bağ, birlikte istihdam şeklinde bir ilişki bulunmadığını, davalı Şirketin sonradan davaya dâhil edilmesinin hatalı olduğunu, uyuşmazlığa ... hukukunun uygulanması ve davanın Rusya’da görülmesi gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 40. ... Mahkemesinin 25.....2020 tarihli ve 2019/333 Esas, 2020/243 Karar sayılı kararıyla; davacının 05.12.2013 - 02.03.2016 tarihleri arasında davalı Ic Içtaş ... AŞ'de yurt dışında kepçe operatörü olarak çalıştığı, fazla çalışma ve diğer ücretlerinin talep edilmesi neticesinde ödenmemesi üzerine ... sözleşmesini feshettiği, taraflar arasında yapılan sözleşmede ücretin 1.540,00 euro olarak kararlaştırıldığı, dinlenen tanık beyanlarından da davacının beyanını destekler şekilde 1.500,00 euro ile çalıştığının ... olduğu, davalı tarafça çalışılan ... ve saatleri gösterir hiçbir belgenin dosyaya ibraz edilmediği, fazla çalışma, hafta tatili , ... ... ve genel tatil ücreti alacakları yönünden tanık deliline dahi başvurulmadığı, bu nedenle davacı tarafça bu alacakların tanıklarla ispat edilebileceği, davacı tanığı İ.Ş'nin beyanlarından davacının fazla çalışma yaptığı, ayda iki hafta tatilinde çalıştığı ve ... ... ve genel tatil çalışması yaptığı, bu hususların tanık beyanı ile ispat edildiği, fazla çalışma, ... ... ve genel tatil ile hafta tatili alacaklarının ödenmemesi nedeniyle davacı tarafça ... sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiği, kıdem tazminatını hak ettiği, ancak ... sözleşmesini kendisinin feshetmesi nedeniyle ihbar tazminatı talep edemeyeceği, davacı tarafça kıdem tazminatının yabancı para birimi ile talep edildiği, kıdem tazminatının yabancı para birimi ile talep edilmesine yasal bir engel bulunmadığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 16.....2021 tarihli ve 2021/374 Esas, 2021/1731 Karar sayılı kararıyla; somut uyuşmazlıkta davacı tarafsız tanık İ.Ş'nin beyanı ile fazla çalışma yaptığını, ayda 2 hafta tatili ile ... ... ve genel tatil günlerinde çalışmaya devam ettiğini ispatladığı, davalı işveren tarafından, ilgili alacakların ödendiği işçinin itirazı kayıtsız imzasını içerir ödeme belgeleri veya banka kayıtları içeriği ile ispatlanamadığı, fesih tarihi itibari ile davacının ödenmeyen fazla çalışma, hafta tatili, ... ... ve genel tatil ücret alacakları bulunduğu anlaşıldığından, taraflar arasındaki ... sözleşmesinin haklı nedene dayalı feshedildiği yönündeki Mahkeme kabulünde hata bulunmadığı, önceki davalı IC İçtaş Havalimanı İnşaatları AŞ (Eski Unvanı: Ic İçtaş ... İnşaat AŞ) yönünden davada taraf olmaktan çıkarılmasına karar verilmemesi ve bu Şirket lehine vekâlet ücreti ile yargılama giderine hükmedilmemesinin hatalı olduğu gerekçesi ile davacı ve davalı ... ... İçtaş ... İnşaat AŞ vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddi ve davalı IC İçtaş ... İnşaat AŞ (... Unvanı: IC İçtaş Havalimanı İnşaatları AŞ) vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ile davalı ... ... İçtaş ... İnşaat AŞ vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 12.10.2021 tarihli ve 2021/9190 Esas, 2021/14139 Karar sayılı ilâmıyla; 5718 sayılı Milletlerarası ... Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 27 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamında taraflar arasında bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan uyuşmazlık hakkında Rusya hukukunun uygulanması gerektiği, Rusya hukukunun dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşıldığı üzere aynı zamanda mutad işyeri hukuku olduğu, hâl böyle olunca gerekirse Rusya hukukunda uzman bir bilirkişiden de rapor alınmak suretiyle dava konusu uyuşmazlık bakımından değerlendirme yapılması ve dosya kapsamındaki delil durumu birlikte değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiği, bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesinin hatalı olduğu gerekçesi ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; bozma ilâmına uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda, davacının davalı ... ... İçtaş ... İnşaat A.Ş işyerinde 05.12.2013-02.03.2016 tarihleri arasında olmak üzere 2 yıl, 2 ay süreyle çalıştığı, davacının Rusya hukukuna göre kıdem ve ihbar tazminatlarına hak kazandığı, davacının ödenmemiş yıllık izin, fazla çalışma, hafta tatili, ... ... ve genel tatil alacaklarının bulunduğunun dosya kapsamındaki bilirkişi raporu ile diğer bilgi ve belgelerden anlaşıldığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ile davalı ... ... İçtaş ... İnşaat AŞ vekili temyiz başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde; işçinin içeriğini anlayamayacağı belgelerin işçi bakımından bağlayıcı olamayacağını, uyuşmazlığa ... hukukunun uygulanması gerektiğini, davacının brüt ücretinin hatalı tespit edildiğini, fazla çalışma ücretinin bilirkişi raporunda eksik ve hatalı hesaplandığını, Rusya Federasyonu ... Kanunu kapsamında normal çalışmayı geçen ilk iki saatlik fazla çalışma karşılığının %50 fazlasıyla, iki saatten sonraki fazla çalışmanın ise en az 2 kat fazlasıyla hesaplanması gerektiği gözetilmeden karar verilmesinin hatalı olduğunu, hafta tatili ile ... ... ve genel tatil alacaklarının %100 zamlı olarak hesaplanması gerektiğini, Rusya hukukunda alacaklardan indirim yapılması gerektiğine dair herhangi bir içtihat bulunmadığından yapılan indirimin hakkaniyete aykırı olduğunu belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı vekili; zamanaşımı hususunda ... usul hukukunun uygulanmasının hatalı olduğunu, Rusya hukukuna göre zamanaşımı süresi 1 yıl olup dava tarihinde alacakların tamamının zamanaşımına uğradığını, davacının taraf değişikliği talebinin kabulünün usul ve kanuna aykırı olduğunu, dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesinin hatalı olduğunu, davacının istifa ederek işten ayrıldığını, davacının tüm alacaklarının ödendiğini ve herhangi bir alacağı bulunmadığını, davacı ile davacı tanıkları arasında menfaat birliği bulunduğunu, beyanlarının hükme esas alınmaması gerektiğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; Rusya hukukunun doğru uygulanıp uygulanmadığı, zamanaşımı, hizmet süresi ve ücretin tespiti, ... sözleşmesinin feshi ile davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanıp kazanmadığı, fazla çalışma, hafta tatili, ... ... ve genel tatil ücreti alacaklarının ispatı ve hesabı ile anılan alacaklardan yapılan indirim oranı noktalarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ... maddesi.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları şöyledir:
"(1) Hâkim, ... kanunlar ihtilâfı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re’sen uygular. Hâkim, yetkili yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını isteyebilir.
(2) Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerinin tüm araştırmalara rağmen tespit edilememesi hâlinde, ... hukuku uygulanır.
"
3. 5718 sayılı Kanun'un 8 ... maddesi şöyledir:
"Zamanaşımı, hukukî işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir."
4. 5718 sayılı Kanun'un 27 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
" ... sözleşmeleri, işçinin mutad işyeri hukukunun emredici hükümleri uyarınca sahip olacağı asgarî koruma saklı kalmak kaydıyla, tarafların seçtikleri hukuka tâbidir."
5. 26.08.1975 tarihli ve 15338 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi.
6. Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünün 01.03.2008 tarihli ve 67/1 sayılı "Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesinin Uygulanması" konulu Genelgesi.
3. Değerlendirme
1. Yetkili yabancı hukukun içeriğinin doğru ve denetime elverişli şekilde tespit edilmesi, uyuşmazlığın ... şekilde maddi çözüme kavuşturulmasının ön şartını oluşturmaktadır.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2 nci maddesi ile uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak yürürlükte bulunan yabancı hukukun içeriğinin tespiti konusunda çeşitli yollardan yararlanılmasına imkân tanınmış, hâkime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Bu noktada yürürlükteki yetkili yabancı hukukun, doğru ve özellikle ait olduğu ülkedeki anlam ve kapsamıyla temin edilerek uyuşmazlığa uygulanması önem arz etmektedir.
3. Öte yandan, maddi hukukun bir müessesesi olan zamanaşımı, 5718 sayılı Kanun'un 8 ... maddesi uyarınca hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir. Hakkın özüyle bağlantılı olması nedeniyle hak düşürücü sürelerin de hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tâbi olduğu kabul edilmelidir (Vahit ..., Milletlerarası ... Hukuk, ..., 2022, s.315; Gülin ..., ... Milletlerarası ... Hukuku, ..., 2021, s.127).
4. Somut olayda, bozma ilâmı sonrasında Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun tercüme edilmiş metninin dosyaya sunulduğu, ayrıca bilirkişi tarafından hesap raporunda kendisinde bulunduğunu belirttiği Rusya mevzuatı hükümleri ile değerlendirme yapıldığı görülmektedir. Her iki ... incelendiğinde; uyuşmazlık konusu alacaklara ilişkin Kanun maddelerinin ve özellikle ihtilaflar için mahkemeye başvurma sürelerinin düzenlendiği 392 nci maddenin içeriğinde farklılıklar bulunduğu, maddelerde yer ... paragrafların sayısı, anlamı ve kapsamlarının uyumlu olmadığı anlaşılmaktadır. Bölge Adliye Mahkemesince, sözü edilen çelişkiler giderilmeden ... hukukundaki zamanaşımı süresi olaya uygulanıp uyuşmazlık konusu alacakların hüküm altına alınması hatalıdır. ... sözleşmesinden ... taleplerde, talebin tâbi olduğu hukukun (esasa uygulanan hukuk) zamanaşımı ve hak düşürücü süre bakımından da yetkili olduğu dikkate alındığında Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun bu konudaki hükümlerinin uyuşmazlıkta uygulanması, 5718 sayılı Kanun'un 2 ve 8 ... maddelerinin bir gereğidir.
5. Yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgulara göre Bölge Adliye Mahkemesince, Rusya hukuk sisteminde bulunan uyuşmazlık konusuna ilişkin tercüme edilmiş kanun maddelerini, ilgili bilgi ve belgeler ile olayın çözümü için gerekli olan tüm dokümanları sunmaları için taraflara süre ve imkân tanınması, gerekirse Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden de yararlanılması, bundan ayrı Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünden Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun davacının çalışma dönemindeki değişiklikleri de içerecek şekilde tüm Kanun maddeleri ile bilgi ve belgelerin gönderilmesinin istenmesi, bu konuda yöntemine uygun bir biçimde yazı yazılması, gerekli bilgi ve belgeler ile Rusya Federasyonu ... Kanunu maddelerinin Türkçe tercümeleri sağlandıktan sonra İlgili Hukuk başlığında yer verilen 5718 sayılı Kanun maddeleri olayın çözümünde göz önünde tutularak somut uyuşmazlık hakkında değerlendirme yapılması, ardından olayın çözümüne ve tarafların seçmiş olduğu hukuka uygun, gerekçeli, tarafların ve Yargıtayın denetimine açık bilirkişi raporu alınması, ondan sonra oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Bozma sebebine göre tarafların diğer temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına,
Davalı ... yararına takdir edilen 8.400,00 TL duruşma vekâlet ücretinin davacıya, davacı yararına takdir edilen 8.400,00 TL duruşma vekâlet ücretinin davalı ...'ye yükletilmesine,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.