"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
DAVA TARİHİ : 29.07.2016
KARAR : İstinaf başvurularının esastan reddi davalı ... ve Güvenlik Bakanlığı vekili
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 2. ... Mahkemesi
SAYISI : 2022/94 E., 2022/391 K.
BİRLEŞEN DAVA
MAHKEMESİ : ... 35. ... Mahkemesi
SAYISI : 2016/1491 E., 2017/804 K.
Taraflar arasındaki, inceleme raporlarında yer alan muvazaa tespitinin iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesinin 13.07.2021 tarihli ve 2016/745 Esas, 2021/656 Karar sayılı kararıyla asıl ve birleşen davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin 14.02.2022 tarihli ve 2021/3499 Esas, 2022/385 Karar sayılı kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve yeniden inceleme yapılarak bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Gönderme kararı üzerine İlk Derece Mahkemesince yapılan yargılama sonunda, asıl ve birleşen davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili ile dâhili davalı ... (...) vekili tarafından ayrı ayrı istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... ile dâhili davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı vekili asıl davaya ilişkin dava dilekçesinde; müvekkilinin ticari merkezinin ... Cumhuriyeti'nin başkenti Bakü'de bulunan ve ana iştigal mevzuu uluslararası alanda inşaat, taahhüt ve yapım işleri olan bir şirket olduğunu, ...'deki faaliyetlerini ... şubesi üzerinden ve Bakü'de bulunan merkeze bağlı şekilde yürütmekte olduğunu, hâlihazırda altı farklı ülkede faaliyetlerini sürdürdüğünü, müvekkil Şirketin dava konusu rapordaki teftişe ve tespitlere konu işyeri faaliyetlerini usulüne uygun olarak ilan edip açılan ve kamu ihale mevzuatına uygun şekilde sonuçlandırılan bir kamu ihalesi neticesinde üstlendiğini, yani eleştiriye konu edilen ve muvazaalı bulunduğu belirtilen ... ilişkisinin temelinin ... Cumhuriyeti'nin resmî bir kurumunun açtığı ve yine ilgili mevzuatı çerçevesinde sonuçlandırılan bir kamu ihalesi olduğunu, müvekkil Şirketin ... Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından açılan ve sonuçlandırılan bir kamu ihalesine iştirak ettiğini, mevzuata uygun ihale sürecinde ihalenin kendisinde kaldığını, yine ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak 28.01.2014 tarihli Ege Linyitleri İşletmesi Müessese Müdürlüğü Eynez 13 Panosu 19.000.000 m3 Dekapaj İşine Ait Sözleşme imzalandığını, tüm faaliyetlerin bu sözleşmeye göre yürütüldüğünü, müvekkili Şirket ile Kutay Taşımacılık Turizm İnşaat Gıda Tekstil Sanayi ve Ticaret AŞ arasında imzalanan alt yüklenicilik sözleşmesinin de yine aynı kamu mevzuatı uyarınca ilgili Kuruma sunularak Olur verilen bir sözleşme olduğunu, muvazaa yapıldığı şeklinde bir yaptırımla karşılaşılmasının hukuk güvenliği ilkesiyle bağdaşmadığını ileri sürerek ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü tarafından gönderilen 02.03.2016 tarihli ve (PRG) D.E. 20 - G.K.17 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaaya ilişkin tespitin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davacı vekili birleşen dava dilekçesinde; müvekkil Şirketin ... Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından açılan ve sonuçlandırılan bir kamu ihalesine iştirak ettiğini, mevzuata uygun ihale sürecinde ihalenin kendisinde kaldığını, mevzuat hükümlerine uygun olarak faaliyetlerini yürüttüğünü ileri sürerek ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğü tarafından gönderilen 25.12.2015 tarihli ve (PRG) D.E. 23 - G.K. 20 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaaya ilişkin tespitin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; husumetin ...'ye yöneltilmesi gerektiğini, ... ... müfettişleri tarafından yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 02.03.2016 tarihli ve (PRG) D.E. 20 - G.K.17 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaa tespitine ilişkin davacı tarafın iddialarının usul ve kanuna aykırı olduğunu, asıl işveren davacı Şirketin işyerinde yürütülen işin kömür tabakasının üzerindeki kum ve çakıl tabakasının alınması, kömür damarlarının ortaya çıkarılması ve kömürün çıkarılmaya hazır hâle getirilmesi olduğunu, bu işin yardımcı ... niteliğinde olmadığını, incelemeye konu asıl işveren alt işveren arasında yapılan hizmet alım sözleşmesinin muvazaalı işleme dayandığının tespit edildiğini, inceleme raporlarının usul ve kanuna uygun olduğunu savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
2. Dahili davalı ... vekili cevap dilekçesinde; ... ... müfettişleri tarafından yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 02.03.2016 tarihli ve (PRG) D.E. 20 - G.K.17 sayılı inceleme raporunda yer alan muvazaa tespitine ilişkin davacı tarafın iddialarının usul ve kanuna aykırı olduğunu, incelemeye konu asıl işveren alt işveren arasında yapılan hizmet alım sözleşmesinde muvazaalı ilişki bulunduğunun tespit edildiğini, inceleme raporlarının usul ve kanuna uygun olduğunu savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
3. Diğer dâhili davalılar, asıl ve birleşen davaya karşı cevap dilekçesi sunmamışlardır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile asıl ve birleşen davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili ile dâhili davalı ... vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; müvekkili aleyhine esastan hüküm kurulmasının usul ve kanuna aykırı olduğunu, husumet nedeniyle davanın reddi gerektiğini, dava konusu müfettiş raporlarını düzenleyenin ... olduğunu, bu nedenle davanın ...'ye yöneltilmesi gerektiğini, davanın esası yönünden de müvekkiline yüklenebilecek hukuka aykırılık bulunmadığını, müvekkili aleyhine yargılama gideri ve vekâlet ücretine hükmedilmemesi gerektiğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması ve davaların reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Dâhili davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; davaların süresinde açılmadığını, asıl işveren ve alt işverenler arasında muvazaa bulunduğunun müfettiş raporları ile sabit olduğunu, davanın haksız açıldığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması ve davaların reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; emsal Yargıtay içtihatları dikkate alınarak davanın kabulüne karar verilmesinde bir aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili ile dâhili davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde ileri sürülen gerekçeleri tekrar ederek ve resen dikkate alınacak nedenlerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
2. Dâhili davalı ... vekili temyiz dilekçesinde; müvekkili ile ayrı bir kamu tüzel kişiliğini haiz ... ... Kurumu Genel Müdürlüğünün davada ... bir tarafmış gibi karar başlığında gösterilerek hüküm kurulmasının usul ve kanuna açıkça aykırı olduğunu, mevzuat hükümleri çerçevesinde dosya kapsamı değerlendirildiğinde davaların esastan reddi gerektiğini, asıl işveren ve alt işverenler arasında muvazaa bulunduğunun müfettiş raporları ile sabit olduğunu, davanın haksız açıldığını belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; İlk Derece Mahkemesi kararının kanuna uygun gerekçe içerip içermediği ile davalı ... Müdürlüğünün davada taraf sıfatı bulunup bulunmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) 141 inci maddesinin üçüncü fıkrasında, “Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli yazılır.” hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm ile gerekçenin önemi Anayasa düzeyinde vurgulanmış olup gerekçe ve hüküm birbirine sıkı sıkıya bağlıdır.
3. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 297 nci maddesinde bir mahkeme hükmünün hangi hususları kapsaması gerektiği açıklanmıştır. Maddenin birinci fıkrasının (c) alt bendine göre hüküm; tarafların iddia ve savunmalarının özetini, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delilleri, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesini, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebepleri açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde içermelidir.
3. 07.....1976 tarihli ve 1976/3-4 Esas, 1976/3 Karar sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı’nın gerekçesinde de “Gerekçenin ilgili bilgi ve belgelerin isabetle takdir edildiğini gösterir biçimde geçerli ve yasal olması aranmalıdır. Gerekçenin bu niteliği yasa koyucunun amacına uygun olduğu gibi, kararı aydınlatmak, keyfiliği önlemek ve tarafları tatmin etmek niteliği de tartışma götürmez bir gerçektir.” şeklindeki açıklamaya yer verilmiştir.
2. Değerlendirme
1. Yukarıda belirtilen ilgili hukuk uyarınca bir mahkeme kararında; tarafların iddia ve savunmalarının özetlerinin, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususların, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delillerin, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesinin, sabit görülen vakıalarla, bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebeplerin şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir. Bu kısım, hükmün gerekçe bölümüdür.
2. “Gerekçe, hâkimin tespit etmiş olduğu (sabit gördüğü) maddî vakıalar ile hüküm fıkrası (sonucu) arasında bir köprü görevi yapar. Gerekçe bölümünde, sabit görülen vakıalardan çıkarılan sonuç ve hukukî sebep (veya sebepler), başka bir deyimle, hükmün dayandığı hukukî esaslar açıklanır. ...Hâkim, tarafların kendisine sundukları ve (tahkikat sonucunda) sabit gördüğü maddî vakıaların hukukî niteliğini (hukukî sebepleri) kendiliğinden (resen) araştırıp (m.33) bularak, hükmünü dayandırdığı hukuk kurallarını ve bunun nedenlerini gerekçede açıklar. Hâkim, gerekçe sayesinde verdiği hükmün doğru olup olmadığını, yani kendi kendini denetler. İstinaf mahkemesi ve Yargıtay da, bir hükmün hukuka uygun olup olmadığını ancak gerekçe sayesinde denetleyebilir. ...Bir hüküm, ne kadar haklı olursa olsun, gerekçesiz ise tarafları doyurmaz. ...Hukukî dinlenilme hakkı, mahkemenin, tarafların açıklamalarını dikkate alarak değerlendirmesini ve kararların somut ve açık olarak gerekçelendirilmesini de içerir.” (Baki Kuru, Medeni Usul Hukuku El Kitabı, C.I, ..., İkinci Baskı, 2021, s.890-892)
3. Kanunun aradığı anlamda oluşturulacak kararların hüküm fıkralarının açık, anlaşılır, çelişkisiz, uygulanabilir olmasının gerekliliği kadar; kararın gerekçesinin de sonucu ile tam bir uyum içinde o davaya konu maddi olguların Mahkemece nasıl nitelendirildiğini, kurulan hükmün hangi nedenlere ve hukuksal düzenlemelere dayandırıldığını ortaya koyacak; kısaca maddi olgular ile hüküm arasındaki mantıksal bağlantıyı gösterecek nitelikte olması gerekir.
4. Zira tarafların o dava yönünden, hukuk düzenince hangi nedenle haklı veya haksız görüldüklerini anlayıp değerlendirebilmeleri ve Yargıtayın hukuka uygunluk denetimini yapabilmesi için ortada usulüne uygun şekilde oluşturulmuş, hükmün hangi nedenle o içerik ve kapsamda verildiğini ayrıntılarıyla gösteren, ifadeleri özenle seçilmiş ve kuşkuya yer vermeyecek açıklıkta bir gerekçe bölümünün ve buna uyumlu hüküm fıkralarının bulunması zorunludur.
5. Mahkeme kararlarının taraflar, bazen de ilgili olabilecekleri başka hukuki ihtilaflar yönünden etkili ve bağlayıcı kabul edilebilmeleri, başka bir dava yönünden kesin hüküm, kesin veya güçlü delil oluşturup oluşturamayacağı gibi hukuksal değerlendirmeler de bu kararların yukarıda açıklanan nitelikte bir gerekçeyi içermesiyle mümkündür.
6. Gerekçeye ilişkin hükümler, kamu düzeni ile ilgili olup gözetilmesi kanun ile hâkime yükletilmiş bir ödevdir. Aksine düşünce ve uygulama, gerek yargı erki ile hâkimin gerek mahkeme kararlarının her türlü kuşkudan uzak, saygın ve güvenilir olması ilkesi ile de bağdaşmaz.
7. Somut olayda; İlk Derece Mahkemesince, Anayasa'nın ve 6100 sayılı Kanun’un aradığı anlamda herhangi bir gerekçe oluşturulmadan karar verildiği, kararın hangi sebep ya da sebeplerle verildiğine ilişkin dosyaya özgü açıklama ve gerekçe içermediği, davalı ... vekili ile dâhili davalı ... vekilinin istinaf başvurularını esastan reddeden Bölge Adliye Mahkemesince de Anayasa'nın ve 6100 sayılı Kanun’un aradığı anlamda herhangi bir gerekçe oluşturulmadan soyut şekilde emsal içtihatlardan söz edilerek karar verildiği, İlk Derece Mahkemesi kararının hangi sebep ya da sebeplerle yerinde görüldüğüne dair dosyaya özgü somut bir açıklama ve gerekçe içermediği görülmüştür.
8. Bu durumda İlk Derece Mahkemesince yapılacak ..., yukarıda açıklanan yasal düzenlemeler ve ilkeler gözetilerek anlaşılabilir ve denetlenebilir nitelikte gerekçe içeren bir karar vermek olmalıdır.
9. Kabule göre de dava konusu inceleme raporlarını hazırlayanlar davalı ... Müdürlüğünün çalışanı müfettişler değildir. Davalı taraf olarak gösterilerek husumet yöneltilen Kurum, raporları düzenleyen ... Teftiş Kurulunun bir organı olmayıp ... teşkilatı içerisinde yer alan tüzel kişiliği haiz, idari ve mali bakımdan özerk bir kamu kurumu olmakla, davalı ... hakkında husumet yönünden ret kararı verilmesi gerekirken sorumlu tutulacak şekilde aksi yönde hüküm kurulması hatalı olmuştur.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının usulden BOZULMASINA,
Bozma sebebine göre davalı ... vekili ile dâhili davalı ... vekilinin diğer temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
22.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi