"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen işkolu tespitine itiraz davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı ... Belka İnsan Kaynakları AŞ (Düzce Belka AŞ) vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığının 28.03.2018 tarih ve 30374 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2018/19 Karar No.lu işkolu tespiti kararında, Akçakoca Yolu Üzeri ... Mevkii Düzce Belediyesi Şantiyesi Düzce adresindeki 1024206.081 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil numaralı işyerinde yapılan ağırlıklı işin doğal taşların kesme makineleri ile ihtiyaca uygun olarak kesilerek plaka şekline getirilmesi, plaka şeklindeki taşların istiflenmesi, istiflenen taşların satışa hazır hâle getirilmesi işi olduğu gerekçesiyle yürütülen işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 03 sıra No.lu madencilik ve taş ocakları işkoluna, Çınardüzü Köyü Kuruluk Mevkii Merkez/Düzce adresindeki 1045993.081 SGK sicil numaralı işyerinde yapılan işin aynı adreste alt işveren olarak faaliyet gösteren Mikronize Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. işverenliğine verilen işin kontrol ve denetimi olduğu gerekçesiyle yürütülen işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve ... sanatlar işkoluna girdiğinin tespit edildiğini, davalı ... Bakanlığının dava konusu işkolu tespit kararlarının 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na (6356 sayılı Kanun), 5393 sayılı Belediye Kanunu'na (5393 sayılı Kanun), İşkolları Yönetmeliği'ne ve Yargıtay kararlarına uygun olmadığını, Düzce Belediye Başkanlığı iştiraki olan İntaş İnş. Mad. Nak. Tur. Taah. Tic. ve San. AŞ (İntaş AŞ) işyerinde yürütülen işlerin tamamının 5393 sayılı Kanun'da yer ... yasal düzenlemeler gereğince İşkolları Yönetmeliği’nin 20 No.lu genel işler işkoluna girdiğini, İntaş AŞ’nin Düzce Belediye Başkanlığı tarafından kurulduğunu, Şirketin yönetim ve denetim yetkisinin Düzce Belediye Başkanlığına ait olduğunu, yerleşik Yargıtay içtihatlarının, niteliği gereği belediye hizmeti niteliğinde olan işlerin, doğrudan belediyeler ve iştirakleri tarafından yapılması ya da bunların dışında üçüncü kişiler tarafından yapılması hâlinde de söz konusu işlerin belediye hizmeti niteliğinin değişmeyeceği ve İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numarasında bulunan genel işler işkoluna gireceği yönünde olduğunu ileri sürerek işkolu tespit kararının iptaline ve Düzce Belediye Başkanlığı Şirketi İntaş AŞ işyerinde yürütülen asıl ve yardımcı işlerin tamamının niteliği itibarıyla genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davanın kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasından sonra onbeş ... içinde açılması, süresi içinde açılmamış olması hâlinde usulden reddedilmesi gerektiğini, işkolu tespitinde yetkili Bakanlık tarafından görevlendirilen alanında uzman bir iş müfettişince bahse konu firmanın işyerinde her ne kadar büyük hissedarın Düzce Belediyesi olduğu tespit edilmişse de yapılan hizmetin Belediyenin ... olduğu zorunlu hizmetlerden olmadığı ve tamamen ... sektördeki firmalar gibi ... hizmet ürettikleri ve işyerinin verdikleri hizmete göre işkollarının tespit edilmesi gerektiği sonucuna varılarak işkolu tespiti yapıldığını, Bakanlığın verdiği davaya konu işkolu tespit kararının iş müfettişinin yerinde yapılan inceleme raporuna dayandığını ve davacının aksi beyanlarının kanıtlanması gerektiğini, Bakanlık işlemlerinin hukuka ve mevzuata uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Davalı İntaş AŞ vekili cevap dilekçesinde; açılan davanın haksız ve yersiz olduğunu, davacı tarafça Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 28.03.2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan işkolu tespit kararının mevzuata ve Yargıtay kararlarına aykırı olduğu ileri sürülerek itiraza konu işlerin tamamının genel işler işkoluna girdiğinin iddia olunduğunu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 28.03.2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan işkolu tespit kararının Kanun'a uygun olduğunu, davacı tarafın taleplerinin yersiz olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ... ... İşçileri Sendikası vekili cevap dilekçesinde; 10.06.2009 tarihli ve 2009/33 Karar No.lu İntaş AŞ’de ... tarafından yapılan incelemede yapılan işlerin madencilik işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, daha önce yapılan tespitlerde de açıkça ... işkolu tespit edildiğinden ve yapılan iş aynı olduğundan işkolunda değişikliğin söz konusu olmadığını, davacının iddialarının asılsız olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
4. Diğer davalılar cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 18.01.2021 tarihli ve 2018/115 Esas, 2021/37 Karar sayılı kararı ile davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesinin 22.09.2021 tarihli ve 2021/1064 Esas, 2021/1187 Karar sayılı kararı ile başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 27.01.2022 tarihli ve 2022/32 Esas, 2022/1338 Karar sayılı kararı ile; dosya kapsamı, iş müfettişinin mahallînde yapmış olduğu tespit ve bilirkişi raporuna göre (1045993) sicil numaralı işyerinde ... mühendisi ve kantar memuru olmak üzere iki işçinin çalıştığı, bu iki işçinin dava dışı alt işveren olarak faaliyet gösteren Mikronize Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. işverenliğine verilen işin kontrol ve denetimi görevini icra ettiği, söz konusu işçilerin kontrol ve denetim görevini belediyenin görev ve yetkisi kapsamında gerçekleştirdiğinden (1045993) sicil numaralı işyerinin genel işler işkolunda yer aldığı, bu itibarla, Mahkemece (1045993) sicil numaralı işyeri bakımından davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği; (1024206) sicil numaralı işyerinde imal edilen ürünlerin ne kadarının Düzce Belediyesi tarafından kullanıldığı dosya içeriğinden anlaşılamadığından, Mahkemece yapılan araştırmanın eksik ve hüküm kurmaya yeterli bulunmadığı, işkolu tespit tarihi olan 28.03.2018 tarihinden önceki dönemde (1024206) sicil numaralı işyerine ilişkin malî ve ticari kayıtların getirtilmesi, bu işyerinde imal edilen ürünlerin miktarı ile ürünlerin satıldığı ... ve tüzel kişilerin somut ve denetime elverişli şekilde belirlenmesi, ürünlerin hangi oranda Düzce Belediyesi tarafından kullanıldığının tespit edilmesi, belirtilen hususların tespiti için malî müşavir bilirkişi de dâhil edilerek daha önce rapor tanzim eden bilirkişi kurulundan ek rapor alınması ve oluşacak sonuca göre değerlendirme yapılması gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda (1024206) sicil numaralı işyerine müzekkere yazılarak 2018 tarihinden önceki döneme ilişkin malî ve ticari kayıtlar, defter ve belgeler ile bu işyerinde imal edilen ürünlerin miktarı ile ürünlerin satıldığı ... ve tüzel kişileri gösterir belgelerin de gönderilmesinin istenildiği, bilirkişiler tarafından düzenlenen ek rapor da "Şirketin 175.261,05 Ton Toplam Agrega üretiminin (Alüvyal Ve Bazalt Agrega) 1.025 Tonunu Düzce Belediyesine satmıştır. Yani Şirket Agrega üretiminin %0,58'lik kısmını Düzce Belediyesine yaptığı anlaşılmıştır. Şirketin Agrega dışında üretimleri de bulunmaktadır. Agrega üretimi dışında şirket Mermer Plaktaş ve Bordür, Beton Zemin Kaplama Taşı ve Hazır Beton da üretmektedir. Düzce Belediyesine bu ürünler 2017 yılında hiç satılmamıştır. Bu nedenlerle ürün bazında değil satış tutarının oranının hesap edilmesi isabetli olacaktır. Bu halde şirketin 2017 yılı 10.389.943,67 TL brüt satışının 54.310,00 TL (KDV Hariç) kısmını Düzce Belediyesine yapmıştır. Bu halde Şirket satışının yaklaşık % 0,52'lik kısmını Düzce Belediyesine yaptığı anlaşılmıştır." denildiği, bu doğrultuda, (1024206) sicil numaralı işyeri bakımından da satışın yarısından fazlasının Düzce Belediyesine yapılmış olmasının tespit edilmesi nedeni ile her iki işyeri açısından da davanın kabulü gerektiği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... Belka AŞ vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... Belka AŞ vekili; bilirkişi raporunda, üretilen ürün, malzeme ve hizmetin miktarı ile ne kadarlık kısmının Düzce Belediyesi için üretildiği, ne kadarlık kısmının Düzce Belediyesine satıldığı hususlarının sayısal verilerle tespit edildiğini, rapora göre agrega üretiminin %0,58'lik kısmının Düzce Belediyesi için olduğunu, agrega dışında kalan mermer plaktaş ve bordür, beton zemin kaplama taşı ve hazır beton gibi ürünlerin ise %0,52'lik kısmının Düzce Belediyesine satıldığını, hatta 2017 yılında Belediyeye hiç satış olmadığını, hükme esas alınan rapora göre davacının iddialarının yerinde olmadığını, %0,58 rakamı (yüzde sıfır virgül elli sekiz yani binde elli sekiz) ve %0,52 (yüzde sıfır virgül elli iki yani binde elli iki) rakamının nasıl olur da satışın yarısından fazlası olarak değerlendirildiğini anlayamadıklarını, zira bu rakamların %1'den bile daha az olduğunu, rakamlar bu kadar açık ve net bir şekilde ortadayken Mahkemenin ... olduğu kararın açıkça usul ve kanuna aykırı olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü ve 5 ... maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 ... maddeleri.
2. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”
3. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.”
5. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 ... maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş ... içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) ... bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
6. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 ... maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş ... içinde dava açabilir.”
7. Belediye şirketlerine ait işyerlerinin dâhil olduğu işkolunun açıklandığı Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 13.10.2022 tarihli ve 2022/12975 Esas, 2022/12276 Karar sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir:
"...
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 70 ... maddesi ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26 ncı maddesine göre belediye şirketleri, kendi görev ve hizmetlerini yerine getirmek amacıyla belediyeler ile büyükşehir belediyeleri tarafından kurulmaktadır. Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliği'ne göre de Belediye hizmetleri, 20 sıra numaralı Genel işler işkoluna dahildir. Açıklanan düzenlemeler karşısında belirtmek gerekir ki, belediyeler ile büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri kapsamında yer ... faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerlerinin gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin Genel işler işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir.
..."
3. Değerlendirme
1. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davalı vekilinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. İlk Derece Mahkemesince bozma ilâmı doğrultusunda (1024206) sicil numaralı işyerine ilişkin gerekli bilgi ve belgelerin getirtilmesi ve bilirkişi raporu alınması suretiyle davanın kabulüne karar verilmiş ise de verilen karar dosya içeriğine uygun düşmemektedir. Bilirkişi raporunda (1024206) sicil numaralı işyerinde 2017 yılı itibarıyla satış tutarına göre imal edilen ürünlerin sadece binde 52 oranındaki kısmının Düzce Belediyesine satıldığı tespit edilmiştir. Bu itibarla (1024206) sicil numaralı işyerinde belediye hizmetlerine yönelik faaliyet yürütülmediği anlaşıldığından, anılan işyeri bakımından davanın reddine karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi isabetsizdir.
3. Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun'un 5 ... maddesinin birinci fıkrası uyarınca hükümlerin bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. Davanın KISMEN KABULÜ ile ... tarafından 28.03.2018 tarihli
Resmî Gazete'de yayımlanan 2018/19 sayılı işkolu tespit kararının "1045993.081 SGK sicil no’lu işyerinde yapılan işin aynı adreste alt işveren olarak faaliyet gösteren Mikronize Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. işverenliğine verilen işin kontrol ve denetimi olduğu, bu nedenle yapılan işlerin işkolları yönetmeliği’ nin 10 sıra numaralı “Ticaret, büro, eğitim ve ... sanatlar” işkolunda" yer aldığına ilişkin kısmının İPTALİNE,
3. (1045993.081) SGK sicil No.lu işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığının TESPİTİNE, fazlaya dair istemin REDDİNE,
4. Karar tarihi itibarıyla alınması gerekli 179,90 TL harçtan, peşin alınan 35,90 TL harcın mahsubuyla bakiye 144,00 TL harcın davalı ... harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak hazineye gelir kaydına,
5. Davacının yatırmış olduğu 35,90 TL peşin harcın davalı ... harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
6. Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 9.200,00 TL vekâlet ücretinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine,
7. Davalılardan Türk ... İş Sendikası, ..., Düzce Belka AŞ ve ... vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 9.200,00 TL vekâlet ücretinin davacıdan alınıp ..., ..., Düzce Belka AŞ ve ... Büro İş Sendikasına verilmesine,
8. Davacı tarafından yapılan 10.091,10 TL yargılama giderinin kabul ve ret oranına göre belirlenen 5.045,55 TL'nin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine,
9. Davalı Bakanlığın yapmış olduğu yargılama giderinden kabul ve ret oranına göre belirlenen 4,12 TL'nin davacıdan alınarak davalı Bakanlığa verilmesine, Davalı ... Belka AŞ tarafından yapılan yargılama giderinden kabul ve ret oranına göre belirlenen 25,00 TL'nin davacıdan alınarak davalı ... Belka AŞ'ye verilmesine,
10. Davacının yatırmış olduğu 162,10 TL istinaf kanun yolu başvurma harcı ve 59,30 TL istinaf karar harcı (maktu) olmak üzere toplam 221,40 TL harcın davalı Bakanlık harçtan muaf olduğundan diğer davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
11. Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
04.05.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.