"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
TEMYİZ EDENLER : Taraf vekilleri
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının davalı Şirketin alt işvereni AB End. Tesis Yapı İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. bünyesinde, Bingöl-Bitlis Doğalgaz boru hattı işinde 29.03.2013-19.08.2015 tarihleri arasında şantiye şefi olarak çalıştığını, iş sözleşmesine işverence son verildiğini, davacının 15 yıllık inşaat mühendisi olduğunu, aylık 7.500,00 TL ücret aldığını, çalıştığı süre içerisinde ücretlerinin ödenmediğini, 06.00-19.00/20.00 saatleri arasında çalıştığını, günde üç öğün yemek verildiğini, davacının dinî bayramlarda çalışmadığını, ancak cumartesi pazar günleri ile ulusal bayram ve diğer genel tatillerde çalıştığını, yıllık izin kullanmadığını, barınma ve servis ihtiyacının da işverence karşılandığını ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ile ücret alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; Bingöl-Bitlis doğalgaz boru hattı yapım işi kapsamında, davalı Şirket ile dava dışı AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. arasında 11.03.2013-10.01.2014 tarihli sözleşme imzalandığını, davacıyla davalı firma arasında herhangi bir hukuki ilişki bulunmadığını, kaldı ki davalı ve dava dışı firma arasındaki sözleşmenin de 19.08.2015 tarihinde feshedildiğini, davanın AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. ne yöneltilmesi gerektiğini, davacının Şirketin yöneticisi ve yetkilisi konumunda olduğunu, AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. ile ilgili tüm ödemelerin Şirket yetkilisi sıfatı ile davacı tarafından gerçekleştirildiğini, işçilerin çalışma saatlerini, izinlerini düzenleyen, işçilerin alacaklarını ödeyen kişinin davacı olduğunu, davacının üst düzey yönetici konumunda olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
1. İlk Derece Mahkemesinin 26.12.2017 tarihli kararı ile; davacının 29.03.2013-19.08.2015 tarihleri arasında davalı yanında 2 yıl 4 ay 21 gün süre ile en son aylık brüt 5.144,46 TL ücretle şantiye şefi olarak çalıştığı, iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğinin, davacıya yıllık izin kullandırıldığının ve ücretinin ödendiğinin davalı yanca ispat edilemediği, davacının hafta tatili ve ulusal bayram ve genel tatillerde çalıştığının davacı tanıklarınca ispatlandığı, davacının şantiye şefi olarak üst düzey yönetici olması nedeniyle fazla çalışma alacağına hak kazanamadığı gerekçesiyle bilirkişi raporu doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
2. İlk Derece Mahkemesi kararına karşı taraf vekillerince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin 10.02.2020 tarihli kararı ile; dava dışı AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti.nin tüm tescil bilgilerinin bulunmadığı, emsal ücret araştırması yapıldığı, ilgili kurumlarca bildirilen ücretler arasında önemli farklılıklar olduğu, dosyada bordro ve banka kayıtları olmadığı, tanıkların sadece davacının şantiye şefi olarak çalıştığı yönünde beyanları olduğu, davacının yaptığı işin kapsamının, yetkilerinin detaylı bir biçimde ortaya konulması, gerekirse tanıkların tekrar dinlenmesi, davacının yaptığı iş tam olarak belirlendikten sonra ücret araştırmasının ona göre yapılması, gerekirse yeniden rapor alınarak davacının taleplerinin değerlendirilmesi gerektiği gerekçesiyle diğer istinaf sebepleri değerlendirilmeksizin İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
3. İlk Derece Mahkemesinin 08.04.2021 tarihli kararı ile; davacının 29.03.2013-19.08.2015 tarihleri arasında davalı yanında 2 yıl 4 ay 21 gün en son aylık net 7.500,00 TL ücretle şantiye şefi olarak çalıştığı gerekçesiyle ücret yönünden diğer alacaklar yeniden hesaplanarak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
4. İlk Derece Mahkemesi kararına karşı davacı ve davalı vekillerince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin 27.10.2021 tarihli kararı ile; davacının asıl işvereni davalı Şirket, alt işvereni ise AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. bünyesinde, Bingöl-Bitlis doğalgaz boru hattı işinde 29.03.2013-19.08.2015 tarihleri arasında şantiye şefi olarak çalıştığını iddia ettiği, SGK kayıtlarına göre davacının davalı ve dava dışı AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. nden hizmet bildirimi yapıldığı, bir kısım ticaret sicil kayıtlarının istendiği, ancak gelen belgelerin yeterli olmadığı, dava dışı AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. nin tüm ticaret sicil kayıtlarının Mahkemece dosyaya getirtilerek ortaklık yapısı ile ortaklık değişimleri ve faaliyet alanı tespit edilerek davacıya verilen ve ticaret siciline tescil edilen yetkilerin belirlenmesi, sonrasında davacının işçi statüsünde olup olmadığı, davacıya verilen vekâletnameler, hak ediş belgeleri, ... tarafından onaylanan organizasyon şeması, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları gibi delillerle birlikte değerlendirilmesi, davalı Şirket ile ... arasındaki sözleşmelerin dosyada olmadığı, bu sözleşmeler ve eklerinin getirtilerek ... ile davalı arasındaki ilişkinin tespit edilmesi, davalı Şirket ile dava dışı AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. arasındaki hukuki ilişkinin belirlenmesi davacı imzalı ibra belgelerinin ... 45. İş Mahkemesi 2016/1025 Esas sayılı dosyasında olduğunu beyan ettiğinden bu belgelerin ilgili Mahkemeden temini ile Mahkemece davacının işçi statüsünde olduğunun kabulüne göre; şantiye şefinin çalışma düzenini kendisinin belirlemesi, üzerinde çalışma koşullarını düzenleyen amirinin olmaması, projeyi sevk ve idare eden kişi olması nedeniyle fazla çalışma ücreti talep edemeyeceğinin Yargıtayın yerleşik uygulaması olduğu, Mahkemece bu doğrultuda tarafların beyanları alınıp tanıklar da yeniden dinlenerek, davacının üzerinde saha amiri olup olmadığı da netleştirilerek davacının çalışma saatlerini kendisinin belirleyip belirlemediği ve buna bağlı alacağa hak kazanıp kazanmadığı, davacının ücret alacağı olup olmadığı yönünden hangi aylara ilişkin ücretlerinin ödenmediği davacı tarafından somutlaştırılarak karar verilmesi, somutlaştırma yükümlülüğü yerine getirildiği takdirde davalı vekilince imzalı ödeme/ibra belgeleri olduğu iddia edilen belgelerin dosyaya sunulduğu anlaşılmakla bu belgeler hakkında davacı isticvap edilerek söz konusu belgeler ve imzalar davacıya gösterilerek sonrasında davacının ücret talebinin değerlendirilmesi gerektiği gerekçesiyle diğer istinaf gerekçeleri değerlendirilmeksizin İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
5. İlk Derece Mahkemesinin 08.11.2022 tarihli ve 2021/793 Esas, 2022/783 Karar sayılı kararı ile; ... 45. İş Mahkemesinin 2016/1025 Esas sayılı dosyası celp edilmiş, ... AŞ uhdesinde bulunan Bingöl Bitlis doğalgaz boru hattı yapım işine dair İdarenin ... olarak belirtildiği, işverenin ... AŞ, alt işvereni ise AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. olduğu, yüksek basınçlı doğalgaz çelik boru hattının sözleşmede belirtilen işlerinin yapımının ... AŞ tarafından AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti.ne verildiği, 12.03.2013 tarihinde ... AŞ’nin Bingöl Bitlis doğalgaz boru hattı yapım işi projesinde şantiye şefi olarak davacı İ. H. E'nin ismini ...'a bildirdiği, 13.03.2013 tarihinde ... AŞ’nin bu defa noter huzurunda, Bingöl Bitlis doğalgaz boru hattı yapım işi projesinde şantiye şefi olarak davacı ...E'yi çalıştıracağına dair "taahhütname" imzaladığı, tanıklar N.Ş. ve T.Y.A; davacının çalıştığı sahada davacının üzerinde saha amiri olduğunu, soy isimlerini hatırlayamasa da isimlerinin F. Bey ve O. Bey olduğunu, projeyi sevk ve idare edenlerin bunlar olduğunu, davacının çalışma saatlerini kendisinin belirlemediğini ve genellikle proje müdürlerinin belirlediğini beyan ettikleri, davalı tarafından ...'a sunulan işyeri organizasyon şemasında davacının üstünde "saha koordinatörü” bulunduğu ve isminin O.D. olduğu, yeniden alınan tanık beyanlarından davacının kendi mesaisini kendisinin belirlemediği ve bağlı bulunduğu amirleri tarafından yönetildiği, davacının 24.05.2022 tarihli celsede beyanında; davalının 17.03.2022 tarihli dilekçesi ekinde sunulan 13 adet fotokopi belgeyi ücretini almadığı hâlde hak edişleri alabilmek için imzaladığını beyan etmişse de ücret alacağı olduğuna dair personel başvurusu bulunmadığı, tutanak altına alan üç isimden biri şantiye şefi olan davacı iken kendisinin ücretlerinin hiç ödenmemiş olduğu yönündeki iddiası hayatın olağan akışına ve yaşam gerçeklerine uygun olmadığından davacının söz konusu müracaatı yapabilecek personelden biri olduğu dikkate alındığında en azından 30.06.2015 tarihine kadar olan ücretlerinin ödendiğinin kabulü gerektiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraflar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 20.03.2023 tarihli ve 2023/808 Esas, 2023/1049 Karar sayılı kararıyla; tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, İlk Derece Mahkemesi hâkiminin objektif, dosyadaki verilerle çelişmeyen tespitleri ile karar gerekçesine ve uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kurallarına göre, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 355 inci maddesi uyarınca istinaf sebepleriyle sınırlı olarak ve resen kamu düzeni yönünden yapılan inceleme sonucu; İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden kanuna aykırılık bulunmadığı anlaşılmakla davacı ve davalı tarafın yerinde görülmeyen istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Dairemizin 08.11.2023 tarihli ve 2023/10280 Esas, 2023/16953 Karar sayılı kararıyla; davacı vekilinin tüm, davalı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine karar verilerek davacının, davalıya ait işyerinde şantiye şefi olarak görev yaptığının anlaşıldığı, şantiye şefinin çalışma düzenini kendisinin belirlemesi ve dosya kapsamına göre çalıştığı şantiyede davacı işçi üzerinde çalışma koşullarını düzenleyen başka bir amirin olmaması, saha amiri olarak gözüken kişinin petrol mühendisi olup teknik işlerden sorumlu olması ayrıca davacıya dava dışı AB ... Tesis Yapı İnş. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından verilen ... 43. Noterliğinin 21.02.2013 tarihli ve 06920 sayılı vekâletname içeriğine göre; davacının özellikle işçi çalıştırmaya, işçi ve teknik elemanlarla sözleşmeler yapmaya ve feshetmeye, Sosyal Sigortalar bordro ve bildirgelerini işveren vekili sıfatıyla tanzim ve imzalamaya, ilgili makama takdime, ihale konusuyla ilgili olarak tahsis edilecek demir, çimento, kereste ve diğer inşaat malzemelerini bizzat veya yetkili kılacağı başkası vasıtasıyla almaya, hak ediş (istihkak) raporlarını hazırlamaya veya hazırlatmaya, ait olduğu makam ve mercilerden veya havale edilecek bankalardan tahakkuk etmiş veya edecek olan hak edişleri talep edip almaya, ahzu kabza, ibra etmeye, bu hususta gerekli evrak, fiş, makbuz, çek ve belgeleri imzalamaya, gereğinde hak edişlerin tamamını veya bir kısmını başkalarına devir ve temlik etmeye yetkili olması ve bu yetkileri hak ediş belgelerinin müteahhit kısmını şantiye şefi olarak imzalayarak kullanması hususları birlikte değerlendirildiğinde; davacının projeyi sevk ve idare eden kişi olması nedeniyle fazla çalışma ücreti talep edemeyeceğinin kabulü ile Dairemizin yerleşik uygulamasına göre fazla çalışma ücreti talebinin reddi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmesinin isabetsiz olduğu gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile bozma ilâmına uyulmasına karar verilerek davacının fazla çalışma ücreti talebinin reddiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; davacının işçi statüsünde olduğunun tespit edildiğini, Bölge Adliye Mahkemesi kararında sadece davalı tarafından sunulan ödeme/ibra belgelerinin kaldırmaya konu edildiğini, ilân ve duyurularla ilgili belirleme olmadığını, Mahkemenin kaldırma kararını aştığını, 14 adet "Duyuru" ve "İlan" Tutanağı'nın hiçbirinin altında müvekkilinin imzası bulunmadığını, bu belgelerde şantiye şefi imzası dışında yöneticilerinin de imzası bulunduğunu, ilân ve duyuruları da yaptıran işverenin kendisi olduğunu, ihale makamı ...'ın yasal düzenleme gereği ihaleyi alan davalı ... AŞ'ye hak ediş ödemek için işçilerden böyle bir tutanak alınmasını zorunlu kıldığını, şantiye şefinin "hayır ben bunu imzalamıyorum" demesinin hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, ücretin ödendiğinin ispat külfetinin işverene ait olduğunu, davalının belge sunmadığını, "...sonu itibariyle bir alacağım kalmamıştır..." ibaresi içeren 13 adet fotokopi belgenin tüm çalışanlar için düzenlendiğini, ibra niteliği taşımadığını, iş sözleşmesinin devamı sırasındaki ibra belgelerinin hükümsüz olduğunu, talebin 29.03.2013-19.08.2015 tarihleri arasındaki çalışmasına ilişkin olduğunu, ücret alacağından mahsup edilen hükümsüz belgelerin tarihinin ise 2013 ve 2014 olduğunu, mahsup edilemeyeceğini, ayrıca düzenlenen belgelerin ibraname niteliğinde olmadığını, bilirkişi raporunda hiç ödeme yapılmadığına ilişkin olarak yapılan hesaplamaya göre 257.852,29 TL ücret alacağına hükmedilmesi gerektiğini, iş sözleşmesinde davacının aylık ücretinin net 7.500,00 TL olduğunu, ayrıca davacının çalışma düzenini kendisinin belirlemediğini, üzerinde çalışma düzenini belirleyen amirlerin bulunduğunu, projeyi sevk ve idare etmediğini ileri sürerek hükmün bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı vekili; davacının AB ... Şirketinde ortak ve yetkili olduğunu, davacının kardeşi olan ve ... 45. İş Mahkemesi'nde görülen 2021/135 Esas, 2022/569 Karar sayılı dosyanın davacısı dava dışı A. B. E. olan davada da aynı taleplerin öne sürüldüğünü, ilgili şahısların AB Endrüstriyel Şirketinde ortak ve yetkili olduklarını, davacının, Şirketin yöneticisi ve yetkilisi konumunda olup vekâletnameye istinaden Şirkette çalışan işçilerin işe alınmaları ve iş sözleşmelerinin feshi ile işçilerin alacaklarının ödenmesi hususlarında yetkili olduğunu, Şirket ile ilgili tüm diğer ödemeleri ve işlemleri de kendisinin yaptığını, müvekkilinin doğal gaz boru hattı yapım işi kapsamında iş ile ilgili tüm görüşmelerini davacı ve dava dışı A. B. E. ile gerçekleştirdiğini, AB ... Şirketinin vekilliğinin de davacı vekili Av. M. R. İ. tarafından yürütüldüğünü, davacı tanıkları T. Y. A. ve N. Ş. tarafından gerekse müvekkili ... Şirketinin yönetim kurulu üyesi ve Şirket temsilcisi M. S. tarafından davacının yetkili olduğunun belirtildiğini, AB ... Şirketi ile müvekkil Şirket ... İnş. arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi bulunduğunu, davacının işçi olduğu kabul edilse bile üst düzey yönetici konumunda olduğunu, çalışma saatlerini kendi belirlediği için fazla çalışma ücreti talep edemeyeceğini, hükmedilen fazla çalışma ücretinin çok yüksek olduğunu, hafta tatilindeki çalışmalarına da kendisinin karar verdiğini, genel ve hafta tatil gününde çalışma ücreti, hafta tatili gününde çalışma ücreti hesaplamalarının yapılması davacının üst düzey yönetici konumunda olması sebebiyle isabetsiz olduğunu, davacının işçi olduğu bir an için düşünülse bile bu kıdemde bir inşaat mühendisi ve şantiye şefinin Türkiye'nin doğal gaz boru hatları yapım işlerini üstlenmiş olan ... nezdinde bu işleri alt işveren olarak yürüten firmalarda hiçbir ücret karşılığı olmaksızın çalışması akıl ve mantık çerçevesine sığmadığını, ücret alacağına hükmedilmesinin hatalı olduğunu ve resen dikkate alınacak sebepleri ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, davacının fazla çalışma alacağının reddi gerektiği yönündeki bozma ilâmına uygun karar verilip verilmediğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 41 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; taraflarca temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davacı ve davalı vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz edenlerden davalı tarafa yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
09.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.