"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Antalya 12. İş Mahkemesi
Taraflar arasındaki teftiş raporunun iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesinin 28.05.2019 tarihli kararı ile davanın taraf sıfatı yokluğundan reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin 21.11.2019 tarihli kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı üzerine, İlk Derece Mahkemesince yapılan yargılama sonucunda davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; ... İş Teftiş Kurulu Başkanlığı müfettişleri tarafından düzenlenen 03.12.2014 tarihli ve 7190-PRG-11, 9210-PRG-12 sayılı denetim raporunun usul ve kanuna aykırı olduğunu, rapora karşı itiraz merciinin ve süresinin belirtilmediğini, rapor içeriğinde yer alan yangın ilk müdahale ve gözetleme kulelerinde çalışan işçilerin kendilerine ödenenden daha fazla çalıştırıldıkları hâlde fazla çalışma ücretlerinin ödenmediğine ilişkin tespitin hatalı olduğunu, zira söz konusu işçilere işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre günlük 3 saat fazla çalışma ücreti alacağının ödendiğinin bordrolarla sabit olduğunu, imzalı puantajlar ile bordroların da uyumlu olduğunu, işçilerin daha fazla çalışma ücreti alacağına hak kazandıkları hususunu yazılı delil ile ispat etmeleri gerektiğini, yangın çıkış ve söndürülüş saatlerinin de yangın fişleri ile sabit olduğunu, söz konusu kayıtlara göre de yangın işçilerine fazla çalışma ücretlerinin eksiksiz şekilde ödendiğinin anlaşıldığını, bu sebeple Kurum aleyhine hükmedilen idari para cezasına da itiraz ettiklerini ileri sürerek 03.12.2014 tarihli ve 7190-PRG-11, 9210-PRG-12 sayılı denetim raporunun yangın ilk müdahale ve gözetleme kulelerinde çalışan işçilerin kendilerine ödenenden daha fazla çalıştırıldıkları hâlde fazla çalışma ücretlerinin ödenmediğine ilişkin kısmının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davanın 4857 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 92 nci maddesinde öngörülen 30 günlük hak düşürücü süre içerisinde açılmadığından usulden reddi gerektiğini, davanın konusu ödenmeyen işçilik alacağı olduğundan davalı Bakanlık yönünden davanın husumetten reddi gerektiğini, iptale konu raporun kanuni karine mahiyetinde olduğunu, aksini iddia eden davacı işverenin iddiasını ispatla yükümlü olduğunu, söz konusu rapordaki tespitlerin işletme şefi ... beyanları dikkate alınarak hazırlandığını, bu durumun S. Ş'nin kendi imzası ile de sabit olduğunu, davacı Kurum hakkında idari para cezasına da hükmedildiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; 30.03.2023 tarihli bilirkişi raporu içeriği, kesinleşen Bölge Adliye Mahkemesi kararları ile Yargıtay emsal kararları dikkate alındığında, yangın ilk müdahale ve gözetleme kulelerinde çalışan işçilerin 24 saat çalıştıkları günlerde o güne ait fazla çalışma saatinin 3 saat olduğunun kabulü gerektiği, işyerindeki puantajlar ve bordroların birlikte karşılaştırmalı olarak incelenmesi sonucunda bu günler bakımından işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesi uyarınca 3 saatlik fazla çalışma ücretlerinin tahakkuk ettirilerek ödendiği, kayıt olan dönemler yönünden tanık beyanlarına itibar edilmesinin mümkün olmadığı, davaya konu müfettiş raporunda söz konusu birimde çalışan 199 işçi için günlük 3 saati aşan fazla çalışma ücretleri olarak tespit edilen haftalık 14,5 saat bakiye fazla çalışma ücreti alacağına ilişkin tespitin yerinde olmadığı, sulh ceza yargılamasında da idari para cezasının iptal edildiği dikkate alındığında davaya konu 03.12.2014 tarihli ve 7190-PRG-11, 9210-PRG-12 sayılı denetim raporunun yangın ilk müdahale ve yangın gözetleme kulelerinde çalışan işçilerin kendilerine ödenenden fazla çalıştırıldığı hâlde fazla çalışma ücretlerinin ödenmediğine ilişkin kısmının iptaline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; dosyaya sunulan beyan ve itirazları dikkate alınmaksızın eksik inceleme ile karar verilmesinin hatalı olduğunu, işçilerin çalışma süreleri ve çalışma şekilleri konusunda iş müfettişlerince yapılan işyeri incelemesi neticesinde düzenlenen 11.07.2014 tarihli tutunak içeriğinde davacı Kurumun Antalya Orman İşletme şefi ... beyan ve ifadelerinin esas alındığını, söz konusu tutanağın bu kişi tarafından imzalandığını, raporun aksinin davacı Kurum tarafından ispat edilemediğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunun da yeterli olmadığını ileri sürerek davanın reddi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalı Bakanlık müfettişleri tarafından yangın gözetleme ve müdahale kulelerinde çalışan işçilerin haftalık 17,5 saat fazla çalışma yaptığı, ödenen 3 saat karşılığı düşüldükten sonra bakiye haftalık 14,5 saat fazla çalışma ücreti alacaklarının karşılığının toplu iş sözleşmesi gereği %75 zamlı olarak 199 işçiye ödenmesi gerektiği yönünde tespitte bulunulmuş ise de Daire ve Yargıtay uygulamaları, Antalya 4. Sulh Ceza Mahkemesinin idari para cezasının iptaline ilişkin kararı dâhil İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan hüküm kurmaya elverişli ve denetime açık bilirkişi raporu içeriği ve tüm dosya kapsamı dikkate alındığında, dava dışı işçilere ödenecek herhangi bir bakiye fazla çalışma ücreti alacağı bulunmadığı, davalı Bakanlık müfettişlerinin tespitlerinin gerçeği yansıtmadığı, dolayısıyla İlk Derece Mahkemesi değerlendirmesinin yerinde olduğu gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği gerekçelere dayanarak ve resen dikkate alınacak nedenlerle davanın reddine karar verilmek üzere Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalı Bakanlık iş müfettişleri tarafından hazırlanan 03.12.2014 tarihli ve 7190-PRG-11, 9210-PRG-12 sayılı denetim raporunun yangın ilk müdahale ve yangın gözetleme kulelerinde çalışan işçilerin kendilerine ödenenden fazla çalıştırıldığı hâlde fazla çalışma ücretlerinin ödenmediğine ilişkin kısmının iptaline ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4857 sayılı Kanun'un 41 ve 63 üncü maddesi ile 92 nci maddesinin üçüncü fıkrası.
3. 31.10.2012 tarihli ve 28543 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ... İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği'nin 43, 44, 45, 46 ve 47 nci maddeleri, İş Teftişi Hakkında Yönetmelik'in 5, 11 ve 12 nci maddeleri.
4. Dairemizin 23.09.2021 tarihli ve 2021/7546 Esas, 2021/12627 Karar sayılı kararının ilgili kısmı şu şekildedir:
"... Oysa, davacının üyesi olduğu sendika ile davalı arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 22/a maddesinde; haftada 45 saatten fazla yapılan her türlü çalışmaların fazla çalışma sayılacağı, fazla çalışma ücretlerinin saat ücretlerinin %75 fazlası üzerinden ödeneceği, fazla çalışmanın hesabında yarım saatten az sürelerin yarım saat, yarım saati aşan sürelerin bir saat olarak değerlendirileceği kabul edildikten başka (f) fıkrasında aynen '1 Haziran-31 Ekim tarihleri arasında günlük mesaiye tabi olmadan yangın gözetleme kulelerinde ve ilk müdahale ekiplerinde çalışan işçilerden idareye ait veya kiralık binalarda hizmete hazır halde bekletilenlere bu şekilde bekletilen her gün için günde üç saat fazla mesai ödeneceği, bunun dışındaki uygulanacak fazla çalışmalarda işverenin gerekli tedbirleri alacağı' kuralına yer verilmiştir.
Öte yandan; Dairemizin yerleşik hale gelen içtihatlarına göre; orman yangın işçileri ile gözetleme kulelerinde görev yapan işçilerin görevleri itibariyle yangın döneminde bütün günü mesaiye hasretmesi mümkün olmayıp yapılan işin niteliği gereği ara dinlenmeleri normal mesai sistemine göre daha fazladır. Nitekim, orman yangın işçileri ile gözetleme kulelerinde görev yapan işçilere toplu iş sözleşmesi gereği fazla çalışma yapılsın veya yapılmasın günde üç saatlik fazla çalışma ücreti ödenmektedir. İşçinin günde üç saatten daha fazla çalıştığının yazılı delille (görev emirleri, çizelgeler, puantaj kaydı vs) ispatı halinde fazlasının ödenmesi gerekir. Aksi halde salt tanık beyanlarına göre fazla çalışma yapıldığının ispatı kabul edilemez.
6831 sayılı Orman Kanunu’nun, 19.04.2018 tarih ve 7139 sayılı Kanun’un 15. maddesi ile değişik, 72. maddesi ile de; orman yangınlarını önleme ve söndürme işlerinde görevlendirilen işçilerin, orman yangın ekip bina ve yangın gözetleme kulelerinde bulunan sosyal tesisler ve lojmanlarda çalışma saatleri dışında geçirdiği sürelerin, 22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanununun 63. maddesinde düzenlenen çalışma süresinden sayılmayacağı açıkça düzenlenmiştir.
..."
5. Dairemizin 16.4.2024 tarihli ve 2024/2947 Esas, 2024/6831 Karar sayılı kararının ilgili kısmı ise şöyledir:
"...Dairemiz uygulamasına göre 92 nci madde kapsamındaki davalarda husumetin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yanında kimliği belirlenebilen şikâyetçi veya ihbar eden işçiye de yöneltilmesi gerekir (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 15.04.2024 tarihli, 2024/2742 Esas, 2024/6814 Karar sayılı kararı). Ancak şikâyetçi veya ihbar eden işçi konumunda olmadığı sürece, sırf tutanakta veya teftiş raporunda adı geçen işçilere husumet yöneltilmesi gerekli değildir. Dava konusu rapor ve tutanaklarda, şikâyetçi veya ihbar eden konumunda olmayan işçilerin işçilik alacaklarına ilişkin tespitlere yer verilmesi de bu sonucu değiştirmez. ..."
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
19.12.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.