"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
KARAR : Asıl ve birleşen davaların kabulü
TEMYİZ EDENLER : Davalılar vekili
2. İŞKUR Genel Müdürlüğü vekilleri Avukat ...
Taraflar arasındaki teftiş raporunun iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince asıl ve birleşen davaların reddine karar verilmiştir.
Kararın asıl ve birleşen davada davacılar vekillerince istinaf edilmesi üzerine İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesince davacılar vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi kararının asıl ve birleşen davada davacılar vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine Dairece hükmü bozulmasına karar verilmiş, İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yapılan yargılama sonucunda asıl ve birleşen davaların reddine karar verilmiştir.
Kararın, asıl ve birleşen davada davacılar vekillerince temyizi üzerine, Dairece ikinci kez bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince ikinci bozmaya karşı direnme kararı verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesinin direnme kararının taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine Hukuk Genel Kurulunun 07.02.2024 tarihli ve 2023/9-311 Esas, 2024/69 Karar sayılı kararı ile asıl ve birleşen davalarda davacılar vekillerinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının bozulmasına ve bozma nedenine göre davalılar vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince Hukuk Genel Kurulunun bozma kararı doğrultusunda yeniden yapılan yargılama sonucunda asıl ve birleşen davaların kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalılar vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Asıl davada davacı .... (... AŞ) vekili asıl dava dilekçesinde; davalı ... müfettişlerince müvekkilinin faaliyet gösterdiği işyerinde yapılan denetleme ve inceleme sonucunda müvekkili ile yardımcı faaliyetler alanında alt işveren olarak faaliyet gösteren ... Bakım Onarım ... Tahliye Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. (... Tic. Ltd. Şti.) arasındaki asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığı yönünde tespit yapıldığını, ancak alt işverene yardımcı işlerin verildiğini, bu nedenle iş müfettişi raporunun gerçeği yansıtmadığını ileri sürerek 07.09.2016 tarihli ve 76020743-667-37942 sayılı yazı ile müvekkiline tebliğ edilen muvazaa tespitine ilişkin müfettiş raporunun iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
2. Birleşen davada davacı ... Tic. Ltd. Şti. vekili dava dilekçesinde; müvekkili Şirketin muvazaa tespiti yapılan işyerinde tahmil, tahliye, bakım ve onarım işlerini yaptığını, demir, çelik ve mamullerinin üretiminin yapıldığı işyerinde üretime dâhil olmayan makine bakım, onarım işleri ile üretilmiş mamullerin tahmil ve tahliye işlerini bir başka deyişle yardımcı işlerin müvekkili Şirket işçileri tarafından yapıldığını, müvekkili Şirketin ayrı ve bağımsız bir ticari işletme olarak faaliyet gösterdiğini, müfettiş raporunda çalışanların hangi haklarının kısıtlandığı ya da ortadan kaldırıldığının, hangi işin asıl iş, hangi işin yardımcı iş olduğunun belirtilmediğini, müvekkili şirket işçilerinin yardımcı işlerde çalıştığını ileri sürerek 07.09.2016 tarihli ve 76020743-667-37942 sayılı yazı ile müvekkiline tebliğ edilen muvazaanın tespitine ilişkin müfettiş raporunun iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1 Davalılar vekili asıl davaya cevap dilekçesinde; müfettiş raporundaki tespitlerin doğru olduğunu, muvazaalı yapılan sözleşmelerin işyeri uygulaması hâline geldiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalılar vekili birleşen davaya cevap dilekçesinde; asıl davadaki cevaplarını tekrar ederek birleşen davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİNİN BİRİNCİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 18.06.2019 tarihli ve 2016/648 Esas, 2019/305 Karar sayılı kararı ile; dosya kapsamına göre alt işverenin asıl işverenden bağımsız kendi organizasyonunun bulunmadığı, alt işveren işçilerine emir ve talimatların asıl işveren yetkilileri tarafından verildiği, asıl işveren ve alt işveren işçilerinin aynı alanda ve aynı iş tanımı ile çalıştığı, alt işveren işçilerinden nitelikli olanların ihale dönemi bitiminde asıl işveren bünyesinde işe alındığı hususları dikkate alındığında asıl ve birleşen davada davacılar arasındaki ilişkinin muvazaaya dayandığı gerekçesiyle asıl ve birleşen davaların reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl ve birleşen davada davacılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 02.07.2020 tarihli ve 2019/2357 Esas, 2020/618 Karar sayılı kararı ile; İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki değerlendirmesi bakımından usul ve yasaya aykırı bir durum bulunmadığı gerekçesiyle asıl ve birleşen davada davacılar vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl ve birleşen davada davacılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 23.11.2020 tarihli ve 2020/6466 Esas, 2020/16298 Karar sayılı bozma ilâmı ile; asıl ve birleşen davada davacılar vekillerinin diğer temyiz itirazlarının reddine karar verildikten sonra, somut olayda, öncelikle alt işverene verilen işin asıl-yardımcı iş olup olmadığı konusunda bir tespit yapılmadan, alt işveren işçilerinin asıl işveren işçileri ile aynı ortamda çalıştığından bahisle asıl işveren alt işveren ilişkisinin geçerli kurulmadığı ya da muvazaaya dayandığının kabulünün doğru görülmediği, zira verilen işin yardımcı iş olması hâlinde asıl işveren ve alt işveren işçilerinin aynı ortamda çalışmasına yasal bir engel bulunmadığı, eksik inceleme ile karar verilmesinin hatalı olduğu gerekçesiyle temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Birinci Bozma Kararına Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 23.12.2021 tarihli ve 2021/9 Esas, 2021/506 Karar sayılı kararı ile; bozma kararına uyulmasına karar verildikten sonra ilk karardaki gerekçeye ilaveten davacı ... Tic. Ltd. Şti. işçilerinin yaptıkları işlerin üretim akışında yer alması ve asıl iş niteliğinde olması, ... Tic. Ltd. Şti. işçilerinin yaptığı işler olmadan üretimin devam etmesinin mümkün olmaması karşısında davacılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğu gerekçesiyle asıl ve birleşen davaların reddine karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararı süresi içinde asıl ve birleşen davada davacılar vekilleri tarafından temyiz edilmiştir.
2. Dairemizin 13.04.2022 tarihli ve 2022/3235 Esas, 2022/4452 Karar sayılı bozma ilâmı ile; ... iş müfettişlerinin raporunda yer alan tespitler, bilirkişi heyet raporu ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacı ... AŞ'nin ... Üretim Tesisinde yürütülen ana faaliyet konusunun hurda demir çelik malzemelerin yüksek ısıdaki hadde fırınlarında eritilerek işlenmesi suretiyle inşaat demiri, çubuk, tel, sac gibi çeşitli mamüllerin üretilmesi olduğu, davacı ... AŞ ile birleşen dosya davacısı ... Tic. Ltd. Şti. arasında 01.01.2016-31.12.2016 dönemini kapsayan ... AŞ’nin ... Tesislerine ilişkin hizmet alım sözleşmesinin konusunun ise “yükleme, boşaltma, istifleme, paketleme ve ilgili işler, bakım onarım işleri, montaj, demontaj ve temizlik işleri, ayrıca verilecek ek işler” olarak gösterildiği, ... Ltd. Şti.nin 23.06.2016 olan teftiş tarihi itibarıyla hizmet alım sözleşmesi kapsamında 48 işçisinin çalıştığı, işçilerin yaptığı “istifleme, paketleme ve yükleme” niteliğinde olduğu anlaşılan işlerin, işyerinin ana faaliyet konusu olan “demir çelik mamulleri üretimi” kapsamında yer almadığı, yardımcı işlerden olduğu, bu işlerin hizmet alımı suretiyle alt işverene yaptırılmasında ise yasaya aykırı bir durum bulunmadığının anlaşılmasına göre aksi yöndeki hatalı değerlendirme ile davanın kabulü yerine reddine karar verilmesinin isabetli bulunmadığı gerekçesiyle temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
D. İlk Derece Mahkemesince Verilen Direnme Kararı
İlk Derece Mahkemesinin 22.12.2022 tarihli ve 2022/226 Esas, 2022/479 Karar sayılı kararı ile; önceki gerekçeye ilaveten müfettiş raporunda ve bilirkişi raporlarında alt işveren işçileri tarafından fiilen yapıldığı tespit edilen işlerin yanı sıra "istif düzeltimi, kısa çubukların ayrılması, bozuk kısımların kesilmesi, kalite işaretli amaçlı boyama, etiketleme yapılması" gibi işler yapılmadan üretilen malın satışa sunulması ya da üretimde istenilen kalitenin sağlanması mümkün olmadığından alt işveren işçilerinin yaptıkları işlerin üretim aşamasında yer alan işlerden olduğu ve alt işverenlik sözleşmesine konu edilemeyeceği gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.
E. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz istemlerinde bulunmuşlardır.
2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 373 üncü maddesinin beşinci fıkrası gereğince Dairemizce yapılan incelemede, Daire kararının yerinde olduğu belirtilerek temyiz incelemesi yapılmak üzere dosyanın Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna gönderilmesine karar verilmiştir.
3. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 07.02.2024 tarihli ve 2023/9-311 Esas, 2024/69 Karar sayılı kararı ile; iş müfettişi tarafından yapılan muvazaanın tespitine ilişkin raporun iptali istemiyle açılan eldeki davada 4857 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Yargıtay Özel Dairesi tarafından verilen karar kesin olduğundan kesin nitelikteki bozma kararına direnilmesine yasal olarak olanak bulunmadığı ve uyulması gerektiği hâlde mahkemece önceki kararda direnilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğu gerekçesiyle asıl ve birleşen davalarda davacılar vekillerinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının bozulmasına ve bozma nedenine göre davalılar vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
F. İlk Derece Mahkemesince Hukuk Genel Kurulu Kararı Üzerine Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; tüm dosya kapsamı, muvazaa tespitine ilişkin raporun iptali istemi ile açılan davada 4857 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Yargıtay Özel Dairesi tarafından verilen kararların kesin olması ve kesin nitelikteki bozma kararına direnilemeyeceğine ilişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 07.02.2024 tarihli ve 2023/9-311 Esas, 2024/69 Karar sayılı kararı ve Dairemizin 13.04.2022 tarihli ve 2022/3235 Esas, 2022/4452 Karar sayılı bozma ilâmındaki gerekçeye göre asıl dava ve birleşen davanın kabulü ile İş Teftiş Kurumunun 23.06.2016 tarihli ve 2377/İNC-22, 9674/İNC-28 sayılı raporunun iptaline karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekili tarafından temyiz isteminde bulunulmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalılar vekili; yapılan inceleme ile muvazaanın varlığının açıkça tespit edildiğini, işyerinde alt işverenlik sözleşmesi ile yapılan asıl işin alt işverene devredildiğini, koordinasyon ve denetim görevinin asıl işverenin işçileri tarafından yapıldığını, alt işverenin yürüttüğü işlerin bağımsız yönetimini üstlenmediğini, asıl işveren ile alt işveren arasında muvazaa anlaşması bulunduğunu, muvazaalı alt işverenlik sözleşmesinim davacı ... AŞ'de bir işyeri uygulaması hâline geldiğini, dava dosyasındaki tanık ifadeleri, keşif ve bilirkişi incelemesi muvazaayı ispat ettiğini, bu maddi gerçekler dikkate alındığında davaların reddi yerine kabulüne karar verilmesinin hatalı olduğunu belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, müfettiş raporunda yer alan muvazaa tespitinin yerinde olduğu gerekçesiyle teftiş raporunun iptaline yönelik davaların reddi gerektiği yönündeki bozma ilâmına uygun karar verilip verilmediğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4857 sayılı Kanun'un 91, 92 ve 93 üncü maddeleri.
3. 31.10.2012 tarihli ve 28543 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ... İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği'nin 43, 44, 45, 46 ve 47 nci maddeleri.
4. 19.04.2022 tarihli ve 31814 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Teftişi Hakkında Yönetmelik hükümleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalılar vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Davalılar ... ile İŞKUR Genel Müdürlüğü harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
15.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.