"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak verilen karar davacı ve davalı ... Makina ve Güç Sistemleri Sanayi ve Ticaret AŞ (... Makine Şirketi) ile davalı ... (... Gayrimenkul Şirketi) vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
Davacı vekilince temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması istenilmiş ise de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369/2 hükmü gereğince duruşma isteğinin miktardan reddine karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalılardan ... ... Proje ... Mühendislik İnşaat Turizm Gıda Sanayi Ticaret Limited Şirketinin (... ... Şirketi) 19.09.2016 tarihinde proje müdürü olarak çalışmaya başladığını, çalışma sürecinde davalının farklı projelerinde çalıştığını, üst işverenin ... Makine Şirketinin olduğu Cezayir'de yer alan projede alt işveren ... ... Şirketinde proje müdürü olarak görev yaptığını, diğer davalı ... Şirketinin çalışma izni sayesinde Cezayir'deki projede görev yaptığını, Cezayir’e 2017 Nisan ayında gittiğini, ... ... ve ... ... projelerinde proje müdürü olarak çalıştığını, aylık 6.000,00 USD ücret aldığını, davacının 2018 yılı Nisan ayında Türkiye’ye döndüğünü, davacının bu dönem çalışmasında Kasım 2017-Nisan 2018 dönemi arasındaki 5,5 aylık ücret alacağının olduğunu, 19.04.2019 tarihinde üst işverenin ... Şirketinin olduğu ... AŞ’ye ait ... projesinde çalışmaya başladığı, aylık 9.000,00 TL ücret ödendiğini, Eylül 2018 ve Ekim 2018 aylarına ait 2 aylık ücretinin ödenmediğini belirterek ücret alacağının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; davacının müvekkilinin personeli olmadığını, davanın husumetten reddi gerektiğini, davacı ve ... Şirketi ile bir sözleşmelerinin bulunmadığını, ... Şirketi ile satın alma sözleşmesi imzalandığını, asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığını, müvekkili Bankanın ücret alacağı konusunda herhangi bir sorumluluğunun bulunmadığını, ücret alacağı talebinin zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Gayrimenkul Şirketi vekili cevap dilekçesinde; davacının ... ... Şirketinin çalışanı olduğunu ikrar ettiğini, davalı ile müvekkil Şirketi arasında işçi-işveren ilişkisinin bulunmadığını, Cezayir hukukunun uygulanması gerektiğini, davalı Şirketin ücret alacağı konusunda herhangi bir sorumluluğunun bulunmadığını, ücret alacağı talebinin zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ... Makina Şirketi vekili cevap dilekçesinde; davacının müvekkilinin personeli olmadığını, davacıya ödenen tüm istihdam ücretlerini diğer davalı Şirketin yaptığını, diğer davalı Şirketçe iş sözleşmesinin sona erdiğini, davacı ile herhangi bir iş sözleşmesinin imzalanmadığını, ... ... Şirketi tarafından mekanik ve elektronik işin diğer davalıya anahtar teslimi iş olarak ihale edilmiş olduğunu, bu nedenle alt işveren asıl işveren ilişkisinin bulunmadığını, davalı Şirketin ücret alacağı konusunda herhangi bir sorumluluğunun bulunmadığını, ücret alacağı talebinin zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
4. Davalı ... ... Şirketi cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 07.10.2021 tarihli kararıyla; ... Projesi bakımından davalı ... AŞ'nin iş sahibi olduğu ve inşaatın yapımı sürecine herhangi bir suretle dâhil olmadığı, işin anahtar teslimi olarak yükleniciye ihale edildiği, dolayısıyla davacının alacak talebinin muhatabı olmadığı, davalı ... Makine Şirketinin yüklenici ve diğer davalı ... ... Şirketinin alt işveren olduğunun kabul edildiği, davaya konu alacak talebinin diğer dayanağı olan Cezayir ülkesindeki iş bakımından davacı tanıklarının beyanları, dava dilekçesi ekinde sunulan davacının yurt dışı çalışma izin belgesinde iş sahibi olarak adı geçen davalının gözükmesi ve dosya kapsamı itibarıyla davalı ... Gayrimenkul Şirketinin ana yüklenici olduğu, taraflar arasındaki sözleşmeler, davalı ... ... Şirketi yetkilisinin 02.03.2021 tarihli dilekçesi ve tanık beyanları itibarıyla diğer davalı ... Makine Şirketinin alt yüklenici ve ... ... Şirketinin alt işveren olduğu, bu nedenlerle davaya konu alacak talebi bakımından adı geçen her üç davalının müştereken ve müteselsilen sorumlu olduklarını, dosya kapsamına uygun ve her türlü denetime elverişli olduğu değerlendirilen 02.06.2021 tarihli bilirkişi raporunda davacının net 18.000,00 TL ve 33.000,00 USD ücret alacağının bulunduğunun tespit edildiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
İlk Derece Mahkemesinin 07.10.2021 tarihli kararına karşı süresi içinde davacı ve davalı ... Makine Şirketi ile davalı ... Gayrimenkul Şirketi vekillerince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 31.05.2023 tarihli kararı ile; dosyadaki yazı, bilgi ve belgeler, hukuki işlemlerde şekle ilişkin 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 7. maddesi, tarafların sözleşme yapma ehliyetine ilişkin 9. Maddesi, 27/1 hükmü ile tarafların iş sözleşmelerine uygulanabilecek hukuku seçebileceklerine yönelik düzenlemeler ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 6. maddesi dikkate alınarak yetkiye yönelik itirazların yerinde olmadığı, dosyadaki yapılan iş ve ücrete yönelik sözleşme hükümleri, ispat külfeti, İlk Derece Mahkemesince delillerin toplanması ve değerlendirilmesi, dosyadaki tüm delil durumu ile İlk Derece Mahkemesi kararına yönelik istinaf sebepleriyle sınırlı inceleme sonucunda başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
Bölge Adliye Mahkemesinin 31.05.2023 tarihli kararının süresi içinde davacı ve davalı ... Makine Şirketi ile davalı ... Gayrimenkul Şirketi vekillerince temyiz edilmesi üzerine Dairece; davacı vekilinin temyiz itirazının miktar itibarıyla kesinlikten reddine, davalıların temyizi yönünden taraflar arasında hukuk seçimi anlaşması bulunduğu, davacının uyuşmazlık konusu 01.04.2017-15.04.2018 tarihleri arasındaki çalışma döneminde Cezayir hukukunun uygulanması gerektiği, hâl böyle olunca, uzman bir bilirkişiden de denetime elverişli rapor alınmak suretiyle dosya kapsamındaki delil durumu birlikte değerlendirilerek ve dava konusu alacaklar hakkında usuli kazanılmış haklar da gözetilerek bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Cezayir İş Kanunu'nda zamanaşımına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmadığı, zamanaşımı müessesesinin Cezayir Medeni Kanunu'nun 308 ve devamı maddelerinde düzenlendiği, Cezayir Medeni Kanunu'nun 309. maddesinde kira bedelleri, alacak bakiyeleri, işlemler, maaşlar ve ödenekler gibi dönemsel ve yenilenebilir bütün alacaklar için 5 yıllık zamanaşımı süresi öngörüldüğü, Cezayir Yüksek Mahkeme kararları da ücret alacaklarının periyodik alacak niteliğinde olduğu ve Cezayir Medeni Kanunu'nun 309. madde kapsamında 5 yıllık zamanaşımı süresine tâbi olduğu yönünde olduğu, dava tarihi itibarıyla davacının Cezayir hukukuna göre zamanaşımına uğramış ücret alacağı bulunmadığı, Yargıtay bozma kararına ve her türlü denetime elverişli olduğu değerlendirilen 16.07.2024 havale tarihli bilirkişi raporunda da hesap edildiği üzere davacının net 18.000,00 TL ve 33.000,00 USD ücret alacağının bulunduğu gerekçesiyle davalı ... AŞ bakımından davanın husumetten reddine, diğer davalılar bakımından davanın kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde;
a. Davacının ... isimli projede müdür sıfatı ile görev aldığını, iki aylık ücreti ödenmediği için dava açıldığını, davalı tarafından sunulan satın alma sözleşmesinde davalı ... AŞ'nin anahtar teslim olarak iş vermediğini, husumet yönünden ret kararının hatalı olduğunu,
b. Faiz başlangıç tarihinin dava tarihinden başlatılmasının hatalı olduğunu,
c. Lehlerine vekâlet ücretinin eksik hüküm altına alındığını ileri sürmüştür.
2. Davalı ... Makine Şirketi vekili temyiz dilekçesinde;
a. İlk Derece Mahkemesi tarafından husumet itirazının dikkate alınmadığını, davacının davalı ... Makina Şirketi çalışanı olmadığını, diğer davalı ... ... Şirketi çalışanı olduğunu, davalı ... Makina Şirketi ile davacının işvereni ... ... Şirketi arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığını,
b. Dava tarihi itibarıyla 5 yıllık zamanaşımı süresi geçmiş olan taleplerinin reddi gerektiğini ileri sürmüştür.
3. Davalı ... Gayrimenkul Şirketi vekili temyiz dilekçesinde; davada husumetlerinin bulunmadığını, davacı tarafça müvekkili Şirkette çalıştığına ilişkin somut delil sunulmadığını, davacının asıl ve tek işvereninin ... ... Şirketi olduğunu, davalı Şirket yönünden reddi gerektiğini ileri sürmüştür.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; Cezayir hukukunun doğru uygulanıp uygulanmadığı, zamanaşımı ve davacının ücret alacağının bulunup bulunmadığı noktalarındadır.
1. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davacı ve davalı ... Makine Şirketi ile davalı ... Gayrimenkul Şirketi vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Yetkili yabancı hukukun içeriğinin doğru ve denetime elverişli şekilde tespit edilmesi, uyuşmazlığın adil şekilde maddi çözüme kavuşturulmasının ön şartını oluşturmaktadır.
5718 sayılı Kanun'un 2. maddesi ile uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak yürürlükte bulunan yabancı hukukun içeriğinin tespiti konusunda çeşitli yollardan yararlanılmasına imkân tanınmış, hâkime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Bu noktada yürürlükteki yetkili yabancı hukukun, doğru ve özellikle ait olduğu ülkedeki anlam ve kapsamıyla temin edilerek uyuşmazlığa uygulanması önem arz etmektedir.
İlk Derece Mahkemesince; Cezayir Medeni Kanunu'nun 309. maddesinde kira bedelleri, alacak bakiyeleri, işlemler, maaşlar ve ödenekler gibi dönemsel ve yenilenebilir bütün alacaklar için 5 yıllık zamanaşımı öngörüldüğü, Cezayir Medeni Kanunu'nun 309. maddesi uyarınca zamanaşımına uğramış ücret alacağı bulunmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir. Ne var ki yapılan araştırma hüküm kurmaya elverişli değildir.
Dosya kapsamında Cezayir Medeni Kanunu'nun zamanaşımına ilişkin hükümlerinin çeviri suretlerinin bulunduğu ancak metnin yeterli olmadığı anlaşılmakla; Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünden Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti Medeni Kanunu'nun davacının çalışma dönemindeki değişiklikleri de içerecek şekilde tüm maddeleri ile bilgi ve belgelerin gönderilmesinin istenilmesi, bu konuda yöntemine uygun bir biçimde yazı yazılması, gerekli bilgi ve belgeler ile Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti Medeni Kanunu maddelerinin Türkçe tercümeleri sağlandıktan sonra somut uyuşmazlık bakımından sözü edilen Kanun'un 308, 309 ve 312. maddeleri yönünden değerlendirme yapılarak oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekmektedir. Eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
3. Kabule göre de; İlk Derece Mahkemesince kabul edilen miktara göre davacı lehine hükmedilen vekâlet ücretinin hatalı olduğu anlaşılmaktadır.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harçlarının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
18.02.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.