"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/399 E., 2024/67 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulü
TEMYİZ EDENLER : Davalı ... ve davalı ... vekilleri
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tespit davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine dair verilen kararın Dairece bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı ... vekili ile davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı ... Müdürlüğünün 11.03.2020 tarihli yazısında “...Sistem üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından yapmış olduğumuz tetkikte; ... Tem. Hiz. A.Ş. ünvanlı işyerinde çalışmadığınız, 31.08.2018 tarihinde SGK' dan çıkışlarınızın yapıldığı, 01.04.2018 tarihi itibari ile ... İdari İşler Daire Başkanlığı işyerine SGK girişlerinizin yapıldığı tespit edilmiştir. Bakanlığımız Çalışma Genel Müdürlüğünün 25.11.2019 tarih ve 2959162 yazılarında "Bakanlığımızca bir işyeri veya işletmede bir sendikanın toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olup olmadığının belirlenmesinde başvuru tarihindeki mevcut durumun esas alınarak değerlendirme yapıldığından, 6356 sayılı Kanunda toplu iş sözleşmesi yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hükme yer verilmemiş olması nedeniyle fiilen yürütme imkanı bulunması halinde toplu iş sözleşmesi prosedürünün yürütülmesi gerektiği düşünülmektedir." denilmektedir. Bu nedenle .... 06.03.2020 tarih ve 4566969 varide sayı ile kaydımıza giren 04.03.2020 tarihli grev oylaması yapılması talebiniz ile ilgili olarak yapılacak herhangi bir işlem bulunmadığı”nın bildirildiğini, asıl işveren ... Üniversitesi Rektörlüğünün temizlik hizmet alım ihalesi ile faaliyette bulunan alt işveren ... Tem. Hiz. AŞ işyerinde çalışan işçilerin müvekkili ... Sendikasının üyesi olduğunu, dava dışı işveren ile toplu iş sözleşmesi prosedürü yürütüldüğünü, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin (696 sayılı KHK) yürürlüğe girmesi üzerine asıl işveren ... İdari İşler Dairesi Başkanlığına ait işyerinde temizlik hizmet alım ihalesi yoluyla faaliyette bulunan ... Tem. Hiz. AŞ'de çalışan işçilerin, 01.04.2018 tarihinde asıl işveren olan kamu kurum ve kuruluşunun daimi işçi kadrolarına geçirildiğini, sürecin bu işverenle devam ettirilemeyeceği yönündeki işlemin, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na (Anayasa), Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere, 4857 sayılı İş Kanunu'na, 6552 sayılı İş Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) lafzına, ruhuna ve amacına açıkça aykırı olduğunu, ihale süresinin sona ermesinin toplu iş sözleşmesi imzalanmasına engel teşkil etmeyeceğini, 6356 sayılı Kanun'da toplu iş sözleşmelerinin yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hüküm bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle dava konusu Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün (İstanbul Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü) 11.03.2020 tarihli ve 43422173-915 sayılı işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile iptaline, toplu iş sözleşmesi prosedürünün grev aşamasından itibaren devam etmesi gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; ... Üniversitesi Rektörlüğünde hizmet alım sözleşmesi ile faaliyet gösteren ... Tem. Hiz. AŞ işyerinde toplu iş sözleşmesi yapmak için Sendikaya 02.10.2019 tarihli ve 2433476 sayılı yetki belgesi düzenlenerek verildiğini, bu süreçte 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (375 sayılı KHK) kapsamında 2018 yılında kamuda hizmet alım sözleşmesi ile çalışan işçilerin sürekli işçi kadrolarına geçirildiğini, ... Üniversitesi Rektörlüğünde hizmet alım sözleşmesi ile faaliyet gösteren ... Tem. Hiz. AŞ işyeri de bu kapsamda faaliyet gösterdiğinden, işçilerinin ... kadrosuna geçişiyle söz konusu işverenin hizmet alım sözleşmesi kapsamındaki faaliyetinin sona erdiğini, Kurumun fiilen yürütülme imkanı olduğu sürece toplu iş sözleşmesi sürecinin görüşmelerine devam ettiğini, arabuluculuk süreci ve grev ilanı süreci işletildiğini, devamında grev oylaması talep edildiğini, Kurum tarafından yapılan incelemede grev oylaması talebinde bulunan işçilerin tümünün 01.04.2018 tarihi itibarıyla ... kadrosuna geçirildiğini, grev ilanı tarihinde Sümerpak Tem. Hiz. AŞ işverenliğine bağlı olarak çalışmadıklarının tespit edildiğini, grev oylaması sürecini fiilen yürütme olanağı bulunmadığından ve söz konusu grev oylaması talebi kanuni şartları taşımadığından grev oylaması talebi hakkında herhangi bir işlem yapılamayacağının ilgililere bildirildiğini, somut durumda Kanun gereği aranan şartlar sağlanmaksızın grev oylaması talebinde bulunulduğunu, işçilerin yaptığı 04.03.2020 tarihli grev oylaması talebiyle ilgili yapılacak bir işlem bulunmadığından davalı Kurum kararının hukuka uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; işçilerin yeni bir işyeri olan ... Üniversitesi İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığına geçiş yaptığını, yürütülmesi gereken toplu iş sözleşmesi prosedürünün de işçilerin yeni bir işyerinde kadroya geçmeleri nedeniyle sona ermesi gerektiğini, ilgili Bakanlıkça yayımlanan toplu iş sözleşmesi hükümleri çerçevesinde işçilerle toplu iş sözleşmesi Bakanlıkça yapılarak işçilerin mâli ve benzeri haklarının hukuka uygun olarak korunduğunu, bu bağlamda davacının toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi talebinin herhangi bir hukuki gerekçesi olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ... Tem. Hiz. AŞ cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 16.12.2021 tarihli ve 2021/89 Esas, 2021/416 Karar sayılı kararı ile; davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 50. Hukuk Dairesinin 06.04.2022 tarihli ve 2022/794 Esas, 2022/597 Karar sayılı kararı ile; başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 16.06.2022 tarihli ve 2022/6530 Esas, 2022/7932 Karar sayılı kararı ile; yargılama sonucunda verilecek karardan alt işveren ... Tem. Hiz. AŞ ile asıl işveren ... Üniversitesi Rektörlüğünün hukuki menfaatinin etkileneceği, taraf teşkili sağlanmaksızın işin esasının incelenmesinin doğru olmadığı, İlk Derece Mahkemesince davayı alt işveren ... Tem. Hiz. AŞ ile asıl işveren ... Üniversitesi Rektörlüğüne de yöneltmesi için davacıya süre verilmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Birinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esası incelenmiş ve alt işveren çalışanlarının 696 sayılı KHK kapsamında 01.04.2018 tarihinde ... Üniversitesi kadrosuna geçirildiği, alt işveren şirkete ait işçilerin kadroya alınması ile birlikte işçilerin hem statüsü, hem işvereni, hem tâbi olduğu işkolu hem de çalıştığı işyerinin niteliğinin değiştiği, işçinin daimi işçi kadrosuna geçirilmesinin işyeri devri olarak nitelendirilemeyeceği, işçi ... iradesiyle daimi işçi kadrosuna geçtiğinden ve hukuki statüsü ve işvereni değiştiğinden artık önceki döneme ilişkin toplu iş sözleşmesi sürecinin sona erdiği ve uygulanmaya devam etmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 12.10.2023 tarihli ve 2023/16518 Esas, 2023/14388 Karar sayılı kararı ile; somut olayda işyeri devri bulunduğunun kabul edilmesine göre toplu görüşme sürecinin son bulduğu söylenemeyeceği gibi sürecin devam ettirilmemesinin anayasal düzeyde koruma altına alınmış toplu iş sözleşmesi hakkının da ihlaline sebebiyet vereceği, açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından, 20.02.2017 tarihi itibarıyla alt işveren işçisi olup yetki tespitinde dikkate alınan ve hâlen asıl işveren yanında çalışmaya devam eden işçiler dikkate alınarak grev oylaması yapılması gerektiğinden, davanın kısmen kabulü ile dava konusu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile toplu görüşme sürecinin devamına ve fazlaya dair istemin reddine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
D. İlk Derece Mahkemesince İkinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; 375 sayılı KHK uyarınca sürekli işçi kadrosuna geçirilen işçiler bakımından alt işveren ile asıl işveren arasında kanun hükmüne dayalı bir devir işlemi bulunduğunun kabulü edildiği, yine toplu görüşme süreci sonunda ihale süresini aşmamak kaydıyla geriye etkili şekilde toplu iş sözleşmesi imzalanabileceğinden, hizmet alım sözleşmesinin süresinin 31.12.2018 tarihi itibarıyla son bulmasının toplu görüşme sürecine bir etkisinin bulunmayacağı, bu hâliyle işyeri devri bulunduğunun kabul edilmesine göre toplu görüşme sürecinin son bulduğu söylenemeyeceği gibi sürecin devam ettirilmemesinin anayasal düzeyde koruma altına alınmış toplu iş sözleşmesi hakkının da ihlaline sebebiyet vereceği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili ile davalı ... vekili temyiz başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili ile davalı ... vekili; cevap dilekçelerinde belirttikleri sebeplerle İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuşlardır.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, devam eden toplu görüşme sürecinde davacı işçi sendikasının grev oylaması talebine karşı toplu iş sözleşmesi prosedürünü fiilen yürütme imkânı bulunmadığını bildiren Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırılığının tespiti ile iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa’nın “Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki itirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir:
“Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde mahkemeye yapabilir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki belgesi” başlıklı 44 üncü maddesi şöyledir:
“Tespit yazısına süresi içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı iş günü içinde; yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki belgesi verilir.”
5. 6356 sayılı Kanun'un “Grev oylaması” başlıklı 61 inci maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir:
“Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden itibaren altı iş günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı iş günü içinde grev oylaması yapılır.”
6. 696 sayılı KHK'nın 127 nci maddesi ile 375 sayılı KHK'ya eklenen geçici 23 ve 24 üncü maddeler.
7. Uluslararası Çalışma Örgütünün 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’nin dördüncü maddesi şöyledir:
“Çalışma şartlarını kollektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usulünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde milli şartlara uygun tedbirler alınacaktır.”
8. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın “Toplu pazarlık hakkı” kenar başlıklı 6 ncı maddesi şöyledir:
“Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla;
1- Çalışanlar ve işverenler arasındaki ortak görüşmeleri teşvik etmeyi;
2- Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla ücretlerin ve iş koşullarının düzenlenmesi amacıyla işverenlerin ya da işveren örgütlerinin çalışanların örgütleriyle isteğe bağlı görüşmelerini sağlayacak yolları teşvik etmeyi;
3- İş uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı hakemlik sisteminin kurulmasını ve işletilmesini teşvik etmeyi;
taahhüt eder ve
4- Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak koşuluyla grev hakkı dahil, toplu ... hakkını tanır.”
9. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla;; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı ... vekili ile davalı ... vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Davalı ... ile davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
23.05.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.