"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 19. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2024/309 E., 2024/743 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulü
Taraflar arasında İzmir 4. İş Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen işyeri sendika temsilciliği seçiminin hukuka aykırı olduğunun tespiti davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı ...-İş Sendikasının belirlediği ve gerçekleştirdiği şekilde ... İmar ve İnş. San. Tek. Hiz. AŞ (... İmar AŞ) işletmesinde 19.04.2022 tarihinde yapılan işyeri sendika temsilciliği seçiminin Sendika Tüzüğü'ne ve hukuka açıkça aykırı olduğunu, yetki tespit yazısında belirtilen işyerlerinde ayrı ayrı olmak üzere, yetki tespit tarihi esas alınarak, işyerinde çalışan işçi sayılarına göre kanunda belirtilen en çok sayıda işyeri sendika temsilcisi seçiminin yapılması gerekirken davalı Sendikanın hukuka aykırı olarak sadece dört işyerinde seçim yaptığını, seçim yapılan işyerlerindeki işçi sayıları dikkate alındığında temsilci sayılarının da kanuna ve usule aykırı tespit edildiğini, Bakanlığın yetki tespitinde altı işyeri numarası belirtilmiş olduğundan hukuken artık bu işyerlerinde tespit tarihi itibarıyla çalışan işçi sayıları esas alınarak seçimin yapılması gerekeceğini, davalı Sendikanın kendisinin uygun bulduğu 4 (dört) işyerinde ve yine kendisinin uygun bulduğu sayılarla (1+1+2+2) seçim yaptırdığını, oysa Sendika Tüzüğü gereği 16 işyeri sendika temsilcisi için seçim yapılması gerektiğini, bir an için tek işyeri ve 1.288 işçi sayısı esas alınarak 6 temsilci seçileceği kabul edilecek ise bu durumda bir (tek) işyeri olması nedeniyle 1.288 işçinin tümünün bu 6 temsilcinin seçimine katılması ve oy kullanması gerekeceğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı ...-İş Sendikası tarafından ... İmar AŞ işletmesi/işyerinde 19.04.2022 tarihinde gerçekleştirilen işyeri sendika temsilciliği seçiminin usulsüzlüğünün tespitine, seçimin ... İmar AŞ işletmesi/işyeri ile ilgili sendika yetki tespitinin kesinleştiği tarihteki işyerlerinde çalışan işçi sayıları esas alınarak kanunda belirtilen en çok sayıda işyeri sendika temsilcisi için seçim yapılması gerektiğinin tespitine, eğer işyerlerinin birleştirilmesi kabul edilecek ise bu durumda bir (tek) işyeri için belirlenecek temsilcilerin seçiminde işyerindeki tüm işçilerin oy kullanarak seçimin yapılması gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; dava dışı işverenliğin 2021 yılı sonlarından başlayarak bu 5 işyerinden sadece birinde yoğun olarak işçi bildirimi yaptığını, fiilî olarak birleştirme işlemini yetki tespitinden önce gerçekleştirdiğini, yetki tespitinden sonra da müvekkili Sendikanın bulunduğu işkolundaki işyerlerinin 1653642.035 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil numaralı tek işyerinde birleştirildiğini, fiilen ve hukuken tek bir işyeri numarası üzerinden temsilci belirleme zorunluluğunun söz konusu olduğunu, Delege Seçim Yönetmeliği'nin 5 inci maddesinde üyelerin çoğunluğunun seçime katılabilmesini bir hedef olarak işaret ettiğini, özellikle metropollerde işyerlerinin dağınık olarak yapılanması nedeniyle coğrafi koşullar, çalışma saatleri nedeniyle zamana ilişkin kısıtlar, seçimlerin hafta tatilinde yapılması hâlinde üyelerin dinlenme saatlerinde seçime iştirakte yaşayacakları zorluklar dikkate alındığında işçilerin yoğun olduğu birimlerde sandıklar kurulmasının Tüzük'ün amaç ve ilkeleri ve Sendikanın diğer iç mevzuatında belirlenen hedeflere daha uygun olduğunu, tek bir sandık kurulmasının üyelerin oy kullanma hakkını zorlaştıracağını, sandığa erişim olanağını kısıtlayacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İzmir 4. İş Mahkemesinin 19.12.2022 tarihli ve 2022/215 Esas, 2022/391 Karar sayılı kararı ile; mevzuatta sendika temsilcisi atama esaslarının seçim sonrasına ilişkin olup kanunda sadece seçilecek veya seçim olmaksızın atanacak temsilci sayısının üst sınırının belirlendiği, bunun altındaki temsilci sayısını belirleme yetkisinin de sendikaya bırakıldığı, tek sicil numarasında toplanmış ... İmar AŞ işyerinde yetkili sendika olduğu tespit edilen ve yetki belgesine sahip davalı Sendikanın tek işyeri itibarıyla toplam işçi sayısına göre seçilen işyeri temsilci sayısının yasal mevzuata uygun olduğu, seçimin 4 ayrı sandıkta yapılmasının seçime katılımı artırıcı ve demokratik katılımı sağlamak için olumlu ise de mevzuata göre olması gerekenin 4 sandıktaki oyların sonuçları toplanarak en çok oy alan 6 kişinin sendika işyeri temsilcisi olarak seçilmiş kabul edilmesi gerektiği; ancak aksine uygulama yapıldığı, daha fazla oy alanların seçilmediği, 130 oy alanın değil 56 oy ve 43 oy alanın seçilmiş kabul edilmesinin mevzuat ve uygulama yönetmeliklerine aykırı olduğu gerekçesiyle davalı Sendikanın ... İmar AŞ'nin 5 No.lu şubenin faaliyet gösterdiği SGK'nın 1.7010.01.01.1653642.035.21 No.lu işyerinde 19.04.2022 tarihinde gerçekleştirilen işyeri sendika temsilci sayısının usule uygun olduğu ancak seçimin Sendika Tüzüğü'yle usul ve kanuna aykırı olduğunun tespitine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 20.09.2023 tarihli ve 2023/419 Esas, 2023/1609 Karar sayılı kararı ile; somut durumda seçimin işyerindeki departmanlar esas alınarak gerçekleştirildiği, bu şekilde her bir birimden temsilci belirlenmeye çalışıldığının belirtildiği, İlk Derece Mahkemesince seçimin Sendika Tüzüğü'yle usul ve kanuna aykırı olduğunun tespitine karar verilmişse de hangi kanun maddesine aykırılık bulunduğunun belirlenmediği, Sendika Anatüzüğü ve ilgili Yönetmelik'te seçimin sendika tarafından gerçekleştirilen ve işçilerin bağlı bulundukları departmanlar dikkate alınarak temsilci belirlenmesine olanak sağlayan yöntemle yapılmasına engel bir düzenlemeye de rastlanmadığı, davacının Yönetmelik'in 5 inci maddesine göre üyelerin seçim sonuçlarına seçim günü dâhil olmak üzere 3 gün içerisinde yazılı olarak yapılmış bir itirazının da bulunmadığı gerekçesiyle başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 23.01.2024 tarihli ve 2023/20138 Esas, 2024/785 Karar sayılı ilâmı ile; Bölge Adliye Mahkemesince Sendika Seçim Yönetmeliği'nin 5 inci maddesinde yer alan sendika içi itiraz yolu tüketilmeden dava açılamayacağı belirtilmiş ise de bu gerekçenin Mahkemeye erişim hakkına aykırı olduğu, bu itibarla uyuşmazlığın esasının incelenmesi gerektiği, işyeri sendika temsilcisinin sadece işyerinin bütünü gözetilerek atama yahut seçim yolu ile belirlenmesi gerektiği, işyeri bir bütün olduğundan, varsayımsal birimler esas alınarak temsilci atama yoluna gidilemeyeceği, dava konusu seçimin tek işyeri esas alınarak yapılacağının kesinleşmesine göre, işyerinin bir bütün olduğu gözetildiğinde farklı birimler esas alınarak seçimin icrası ve sonuçlandırılmasının hukuka aykırı olduğu, sendikaların işleyişinin demokrasi esaslarına uygun olması gerektiğinden, farklı birimlerde sandık kurulması hatalı bir uygulama değil ise de adayların işyerinin bütünü bakımından seçime katılması, her işçinin her adaya oy verebilmesi ve seçim sonuçlarının da tek birleştirme tutanağı ile işyerinin bütünü dikkate alınarak sonuçlandırılması gerektiği, bu açıklamalar çerçevesinde dava konusu işyeri sendika temsilciliği seçiminin hukuka aykırı olduğunun tespitine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; cevap ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle kararın bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, işyeri sendika temsilciliği seçiminin hukuka aykırı olduğunun tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun "İşyeri sendika temsilcisinin atanması ve görevleri" kenar başlıklı 27 nci maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
"(1) Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir. Temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam eder.
(2) Sendika tüzüğünde işyeri sendika temsilcisinin seçimle belirlenmesine ilişkin hüküm bulunması hâlinde, seçilen üye temsilci olarak atanır."
2. Sendika Tüzüğü'nün "İşyeri Temsilciler Kurulu" kenar başlıklı 44 üncü maddesi şöyledir:
"İşyeri temsilciler kurulu, Yasada belirtilen en çok sayıda olmak üzere, işyerinde çalışan ve Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasasının öngördüğü niteliklere sahip olan üyeler arasından; ilgili işyerinde çalışan üyelerce seçilen işyeri Sendika temsilcilerinden oluşur. İşyeri Sendika temsilcilerinin kimlikleri on beş gün içinde işverene bildirilir.
Bunlar kendi aralarında bir baştemsilci seçerler. Baştemsilci ve temsilcilerin görev süresi en çok üç yıldır. İlgili işyerinde çalışan üyelerin salt çoğunluğunun istemi ya da ilgili şube yönetim kurulunun gerekli gördüğü durumlarda Genel Yönetim Kurulunca temsilciler görevden alınır. Ancak iki ay içinde seçimlerin yenilenmesi gereklidir.
İşyeri Sendika temsilciler kurulu üyelerinin seçimine, adaylarda aranacak niteliklere, gerektiğinde görevden alınmalarına, kurulun çalışma yöntemine, görev ve yetkilerine ilişkin esaslar bir Yönetmelik ile saptanır."
3. Sendika Tüzüğü, Sendika Yönetim Kurulu kararı ile ihdas edilen İşyeri Sendika Temsilcileri ve İşyeri Temsilciler Kurulu İle Şube Temsilciler Kurulu Yönetmeliği (Sendika Seçim Yönetmeliği).
4. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesinin hukukça mümkün olmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
13.06.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.