"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 39. İş Mahkemesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalılar vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin 11.05.2023 tarihli ve 2021/455 Esas, 2023/2235 Karar sayılı kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (6) ncı alt bendi uyarınca kaldırılmasına ve dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine İlk Derece Mahkemesince yeniden yapılan yargılama sonunda, davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıların yurt dışında bulunan şantiyesinde 31.05.2013 tarihinde ekskavator operatörü olarak işe başladığını, 07.03.2017 tarihinde davalılar tarafından haksız olarak işten çıkartıldığını, işçilik alacaklarının eksik ödendiğini ileri sürerek bakiye kıdem ve ihbar tazminatları ile fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... İnşaat Sanayi ve Ticaret AŞ vekili cevap dilekçesinde; davacının 31.05.2013 tarihinde müvekkilinin.... ortağı olarak faaliyet gösterdiği ... Sultanlığı'ndaki işyerinde çalışmaya başladığını, taraflar arasındaki iş sözleşmesi uyarınca ... Sultanlığı kanunlarının geçerli ve ... mahkemelerinin yetkili olduğunu, davacının belirsiz alacak davası açmasının usule aykırı olduğunu, alacakların zamanaşımına uğradığını, iş sözleşmesinin iş bitimi nedeniyle 07.03.2017 tarihinde sona erdiğini, davacının fesihten 1 aydan fazla süre geçtikten sonra ibraname imzaladığını, 16.04.2017 tarihli ibranameye göre davacıya bazı çalışma ücreti alacakları yanında ihbar tazminatı karşılığı 776.000,00 OMR, kıdem tazminatı karşılığı olarak 1.760.351,00 OMR ödendiğini, davacının temel ücretinin haftada 5 gün ve günde 9 saat çalışma karşılığı 1.437,00 USD olduğunu, sabit fazla çalışma ücreti olarak ise cumartesinden çarşambaya kadar günde 1 saat ve perşembe günleri için ayrıca 10 saat çalışma karşılığı 563,00 USD olarak belirlendiğini, işçiler daha fazla çalışma yaptığında karşılığı ücretlerin o ayki ücretle birlikte ödendiğini, ...'da yazın çok sıcak olduğu için mayıs-ekim ayları arasında 12.00-15.00 saatleri arası mola verildiğini, aynı şekilde Ramazan aylarında 6 saat çalışıldığını ancak 10 saat çalışılmış gibi ücret ödendiğini, davacıya hafta tatillerinin kullandırıldığını, çalıştığı hafta tatili var ise o ay itibarıyla ücretinin ödendiğini, davacı ... kanunlarına göre çalıştığından ulusal bayram ve genel tatil günlerinde izinlerini kullandığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; müvekkili Şirket ile diğer davalı Şirket arasında herhangi bir sözleşmesel ilişki bulunmadığını, müvekkili Şirketin ...'da faaliyeti bulunmadığını, davanın husumet nedeniyle reddi gerektiğini, müvekkili ile davacı arasında da işçi işveren ilişkisi bulunmadığını, davanın belirsiz alacak davası olarak açılamayacağını, davacının iddia ettiği çalışma koşullarının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, alacakların zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının hizmet süresinin 31.05.2013-07.03.2017 tarihleri arasında 3 yıl 9 ay 4 gün olduğu, davacının davalı tarafından ödenen kıdem ve ihbar tazminatı miktarları gözetildiğinde başkaca kıdem ve ihbar tazminatı bulunmadığı, iş sözleşmesinin ... Sultanlığı hukukuna uygun düzenlendiği, davacının fazla çalışmalarının ücret bordrolarında gösterilerek karşılığı ücretlerin ödendiği, zamanaşımı başlangıcı olan 01.11.2016 tarihinden itibaren puantaj ve bordrolara göre davacının fazla çalışma alacağının bulunmadığı, ... Sultanlığı İş Kanunu'nda hafta tatilinin iki gün olarak düzenlendiği, davacının zamanaşımına uğramamış dönemde puantajlara göre haftada bir gün izin kullandığı, diğer günün ücretinin de kendisine ödendiği ve hafta tatili alacağının bulunmadığı, ... Sultanlığı resmî tatil günleri İş Kanunu'nda yer almadığından bu talebe yönelik hesaplama yapılamadığı, davacının bu alacağının varlığını da ispatlayamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; uyuşmazlığın çözümünde Türk hukukunun uygulanması gerektiğini, zira işverence fesihle birlikte kıdem tazminatı ödenirken Türk hukukuna göre ödeme yapıldığını, iş sözleşmesinde yazan ücretin ve sözleşmenin geçerli olmadığını, bakiye kıdem ve ihbar tazminatı talep edilmesi sebebinin davalılar tarafından 1.437,00 USD üzerinden kıdem ve ihbar tazminatının hesaplanıp ödenmesi olduğunu, oysa davacının ücretinin 2.000,00 USD olduğunu, bilirkişi raporunda hem ... hukukundaki 1 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanması hem de davacının aylık ücretinin içinde sabit fazla çalışma ödemesi bulunduğuna dair tespitin hatalı olduğunu, temel ücretin yanlış hesaplanması ve ... hukukuna göre 1 yıllık zamanaşımı süresinin dikkate alınması nedeni ile hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerinin eksik hesaplandığını, hükme esas alınan bilirkişi raporuna itiraz edilmişse de itirazları değerlendirilmeden, tek bir rapora dayanarak davanın reddine karar verildiğini, davacı aleyhine vekâlet ücreti ve yargılama giderine hükmedilmesinin hakkaniyete aykırı olduğunu ileri sürerek istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dosya içeriğine göre davacının .... ortaklığı olarak faaliyet gösteren ... Sultanlığı'ndaki işyerinde çalıştığı, uyuşmazlığa ... Sultanlığı İş Kanunu'nun uygulandığı, maddi hukuka ilişkin zamanaşımı müessesesinin ... hukuk kuralları çerçevesinde çözümlenmesinin isabetli olduğu, iş sözleşmesinin feshi sonrası davacıya kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi yapıldığı, bakiye kıdem ve ihbar tazminatı hakkı bulunmadığı, hükme esas alınan 09.10.2023 tarihli bilirkişi raporunun denetime elverişli olduğu, davacının iş sözleşmesinde ücret ve fazla çalışma ücretinin kararlaştırıldığı, fazla çalışma sürelerinin ücret bordrolarında gösterilerek bu çalışmaların karşılığının davacıya ödendiği, aylık ücret miktarının tespitinde ve hesaplamalarda hata bulunmadığı, buna göre ... hukuku çerçevesinde belirlenen zamanaşımına uğramayan dönem olan 01.11.2016 tarihinden itibaren puantaj ve ücret bordrolarına göre davacının fazla çalışma alacağının bulunmadığı, davacının puantajlara göre haftada bir gün izin kullandığı, diğer günün ücretinin kendisine ödendiği ve hafta tatili alacağının bulunmadığı, tanık beyanları ve tüm dosya kapsamına göre ulusal bayram ve genel tatil çalışma iddiasının da ispatlanamadığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürülen gerekçeleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, iş sözleşmesine uygulanacak hukuk, zamanaşımı, ücretin miktarı, dava konusu alacakların hesap yöntemi ile hükmedilen yargılama gideri ve vekâlet ücreti hususlarındadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 2, 5, 8, 24, 27, 40 ve 44 üncü maddeleri.
3. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 7 nci maddesi şöyledir:
"Çalışanın işbu kanunda öngörülen haklardan herhangi birine ilişkin talepte bulunma hakkı, söz konusu hakkı kazandığı tarihten itibaren bir sene sonra zaman aşımına uğrayacaktır. İşbu kanunun uygulanmasından önce ortaya çıkan diğer hak talepleri ile ilgili olarak, bu bir yıllık süre işbu Kanunun hükümlerinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren hesaplanacaktır."
4. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 37 nci maddesi şöyledir:
"Eğer sözleşmenin süresi belirsiz ise ve daha uzun bir süre için anlaşılmamış ise, sürenin sona ermesinden aylık ücret alanlar otuz gün, diğerleri on beş gün önce taraflardan biri diğerine yazılı olarak bildirimde bulunmak suretiyle sözleşmeyi sona erdirebilir.
Sözleşme bu süre dikkate alınmaksızın sona erdirilmiş ise sona erdirenin diğer tarafa ihbar süresinin tamamına veya kalan kısmına eşit tam bir brüt ücret tutarında tazminat ödemesi gerekir."
5. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 39 uncu maddesi şöyledir:
"Sosyal Sigortalar Kanunu hükümlerinden yararlanmayan işçilerin iş ilişkilerinin sona erdirilmesinde işverenin hizmetine göre işçiye, ilk üç yıllık hizmetin her bir yılı için on beş günlük, takip eden yıllarda her bir yıl için aylık ücret tutarında ikramiye ödemesi gerekir. İşçi senenin küsuratı için hizmeti oranında ikramiyeyi hak eder. İşçiye verilecek ikramiyenin hesaplanmasında son temel ücret esas alınır. Bu Kanun yürürlüğe girmeden önce başlayan ve halen devam eden hizmet süresi de ikramiye kapsamında hesap edilir. Bir yıldan daha az hizmeti olan bu ikramiyeyi hak edemez."
6. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 53 üncü maddesi şöyledir:
"İşveren işçinin ücretlerini onaylanmış yerel bankalardan birindeki hesabına transfer etmedikçe işçinin ücretleri konusunda ibra edilmiş sayılmaz. Ücretlerinin işçinin hesabına transferine ilişkin istisnai haller Bakan kararı ile belirlenir."
7. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 65 inci maddesi şöyledir:
"İşçinin bayram tatilleri ile Bakanın çıkaracağı bir kararla belirlenen törenler süresince tam ücrete hakkı vardır. Resmi tatil günleri kararlaştırılan haftalık dinlenme günlerine rastlarsa, başka bir günde telafi edilir. Resmi tatil yıllık izin günlerine rastlarsa herhangi bir telafi olmaz. İşin koşullarının gerektirmesi halinde resmi tatil gününde işçi çalıştırılabilir. Bu durumda işçiye bugün için tam ücreti en az % 25 fazlasıyla ödenir veya yerine başka bir gün izin verilir.
"
8. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 71 inci maddesi şöyledir:
"İşveren aralıksız 5 gün çalışan işçiye takip eden en az iki gün haftalık tatil verir. Bakanın kararı ile belirlenen yerlerde ve işlerde işveren ve işçinin yazılı olarak anlaşması halinde, işçinin hak ettiği haftalık tatiller 8 haftayı aşmayacak şekilde birleştirilebilir. Her durumda haftalık tatillerin ücreti ödenecektir."
9. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 73 üncü maddesi şöyledir:
"İşveren 72. Maddede belirtilen durumlarda işçiye asıl ücret üzerinden hesaplanan ve gündüz çalışmaları için en az % 25, gece çalışmaları için en az % 50 ilave edilen oranda fazla ücret verir. İş haftalık tatil veya resmi izin gününde yapılırsa ve işçiyle anlaşarak onun yerine bir gün izin verilmemişse, bu gün için bir kat fazla ücreti hak eder."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Maddi hukukun bir müessesesi olan zamanaşımı, hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir (..., Milletlerarası Özel Hukuk, Ankara, 2022, s.315; ..., Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Ankara, 2021, s.127). Buna göre ... Sultanlığı İş Kanunu'nun bu konudaki hükümlerinin uyuşmazlıkta uygulanması, 5718 sayılı Kanun'un 2 ve 8 inci maddelerinin bir gereğidir.
Bu doğrultuda değerlendirilen zamanaşımı def'ine göre davacının, 01.11.2016 tarihinden önceki alacakları zamanaşımına uğramıştır.
3. Yargılama aşamasında; davacıya ait puantaj kayıtları ve ücret bordroları dosyaya sunulmuştur. Puantaj kayıtlarına göre davacının yaptığı fazla çalışma alacaklarının bordrolarda tahakkuk ettirilerek ödendiği gerekçesiyle fazla çalışma ücreti talebi reddedilmiş ise de 2017 yılına ait Ocak, Şubat ve Mart ayı ücret bordrolarının dosyada ve UYAP ile oluşturulan elektronik ortamda mevcut olmadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla davacının tüm çalışma döneminde puantaj kayıtlarına göre fazla çalışma karşılıklarının ödenip ödenmediği denetlenememektedir.
Belirtilen sebeple 2017 yılına ait Ocak, Şubat ve Mart ayı ücret bordroları temin edilerek puantajlara göre yapılan çalışma karşılıklarının ödenip ödenmediği belirlenerek sonuca gidilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.
4. ... Sultanlığı İş Kanunu'na göre değerlendirme yapılan ve hükme esas alınan bilirkişi raporunda "... Sultanlığı resmi tatil günleri İş Kanununda yer almamaktadır. Tespit ve hesaplama yapılamamıştır." şeklinde görüş belirtilerek ulusal bayram ve genel tatil ücreti yönünden hesaplama yapılmamış, İlk Derece Mahkemesince de bu değerlendirme doğrultusunda talep reddedilmiş ise de bu kabul isabetsizdir. ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 65 inci maddesinde resmî tatillerde çalıştırılan işçinin ücretinin ne şekilde ödeneceği belirtilmiştir. Buna göre ... ülkesinin ulusal bayram ve genel tatil günleri net bir şekilde belirlenmeli, zamanaşımına uğramayan 01.11.2016 tarihi sonrası dönem için ve yukarıda (3) numaralı paragrafta açıklandığı üzere 2017 yılına ait eksik ücret bordroları da temin edildikten sonra puantaj kayıtlarına göre davacının çalıştığı genel tatil günü bulunup bulunmadığı ile varsa bu çalışma karşılığı ücretlerin ödenip ödenmediği tespit edilerek sonuca gidilmelidir.
5. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, ... Sultanlığı İş Kanunu'nda hafta tatili iki gün olarak düzenlenmişse de davacının zamanaşımına uğramamış dönemde puantajlara göre haftada bir gün izin kullandığı, diğer günün ücretinin de kendisine ödendiği belirtilmiş ve hafta tatili ücreti yönünden alacak hesabı yapılmamıştır. İlk Derece Mahkemesince de bu tespit doğrultusunda talebin reddine karar verilmiştir.
6. Taraflarca imzalı iş sözleşmesinin "Ücretler" başlıklı 4 üncü maddesinde davacının ücreti; 1.437,00 USD temel ücret, kalan 563,00 USD sabit fazla çalışma olarak ve toplamda 2.000,00 USD ücret alacağı belirlenmiş, sabit fazla çalışma ücretinin, hafta içi her bir gün için (pazar, pazartesi, salı, çarşamba ve perşembe günleri) birer saat ve cumartesi günleri için 10 saat fillî çalışmış personele uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
Ne var ki puantaj kayıtlarında, hem zamanaşımına uğrayan hem de uğramayan dönemde davacının 6 gün çalışıp 1 gün çalışmadığı dönemler olduğu görülmektedir. İlâmın İlgili Hukuk kısmının (9) numaralı paragrafında yer alan ... Sultanlığı İş Kanunu'nun 73 üncü maddesinde; hafta tatilinde çalışılması hâlinde işçiyle anlaşarak çalışma karşılığı için izin verilmemesi durumunda, çalışılan gün için bir kat fazla ücret ödeneceği ifade edilmiştir. Buna göre söz konusu zamlı ücrete ilişkin yasal düzenleme ve davacının çalışma düzeni yeniden değerlendirilerek, işçinin hafta tatili alacağı bulunup bulunmadığı yönünden eğer var ise sabit ücret ile karşılanmayan kısmın değerlendirilmesi ve hafta tatili alacağına hak kazanılıp kazanılmadığının belirlenmesi gerekir.
7. Yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklarda, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukukun tespiti bakımından yeni esaslar belirlenerek yabancı hukukun uygulanması yönünde içtihat değişikliğine gidilmiştir. Diğer taraftan gerek Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin gerekse Dairemizin önceki uygulamasına güvenilerek açılan davaların bir kısmında, benimsenen yeni görüş doğrultusunda yabancı hukukun uygulanması, davacı taraf aleyhine bazı olumsuz sonuçların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilmektedir. Bu sebeple Dairenin önceki uygulamasına güvenilerek açılan davalarda, Mahkemece görüş değişikliğine bağlı olarak yabancı hukukun uygulanması sonucunda ret kararı verilmesi hâlinde, davacı aleyhine vekâlet ücreti ile yargılama giderine hükmedilmesinin hakkaniyetli olmayacağı ve adaletsizliğe yol açacağı sonucuna varılmıştır.
8. Somut uyuşmazlıkta; kıdem ve ihbar tazminatı taleplerinin bu tazminatların davacıya ödenmesi nedeniyle reddine karar verildiği, fazla çalışma ve hafta tatili alacaklarının, 01.11.2016 tarihi öncesi dönemin, ... Sultanlığı İş Kanunu'nunda yer alan zamanaşımı nedeniyle zamanaşımına uğradığı; 01.11.2016 tarihi sonrası dönemin ise ispat yokluğu nedeniyle reddine karar verildiği görülmektedir. Ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağı talebi ise ... Sultanlığı İş Kanunu'nda resmî tatil günlerinin yer almaması sebebiyle ispatlanamadığı gerekçesiye reddedilmiştir. Dairenin önceki uygulamasına güvenerek dava açan davacı aleyhine, yabancı hukukun uygulanması nedeniyle zamanaşımı kapsamında reddedilen miktarlar üzerinden vekâlet ücretine hükmedilmesi hatalı olmuştur. Bozmadan sonra yeniden yapılacak değerlendirme sonucunda, yabancı hukukun uygulanması dışındaki nedenlerle (ispat yokluğu, ödeme vs.) reddedilen miktarlar dikkate alınarak bu miktar üzerinden davalılar lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi gerektiği de gözden kaçırılmamalıdır.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
14.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.