"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 33. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2024/2453 E., 2024/3203 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 57. İş Mahkemesi
SAYISI : 2021/1050 E., 2024/373 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin, Çankaya Belediyesi İşletme Müdürlüğü bünyesindeki otoparklarda otopark görevlisi olarak çalıştığını, Genel İş Sendikası üyesi olduğunu, müvekkilinin bir hafta 07.30-15.30, diğer hafta 15.30-23:00 saatleri arasında olmak üzere dönüşümlü olarak mola vermeden haftanın altı günü çalışıp hafta içi bir gün izin kullandığını, toplu iş sözleşmesi ile tespit edilen günlük ve haftalık çalışma süresini aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağını, fazla çalışma ücretlerinin toplu iş sözleşmesine göre ödenmediğini, toplu iş sözleşmesinde 20.00-06.00 saatleri arasına denk gelen gece çalışmalarının %100 zamlı ödeneceği belirtilmesine rağmen ödenmediğini, toplu iş sözleşmesinde hafta tatilinin cumartesi ve pazar günü olarak belirlendiğini, cumartesi ve pazar günleri çalışan müvekkiline ödenmesi gereken hafta tatili ücretlerinin ödenmediğini, ulusal bayram ve genel tatil günlerin yarım gün olanlarında çalıştırılmasına rağmen ücretlerinin toplu iş sözleşmesine göre ödenmediğini ileri sürerek fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti ve gece çalışması ücreti alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def’inde bulunduklarını, puantaj kayıtları ve ücret bordrolarına göre davacının ödenmeyen fazla çalışma ile hafta tatili ücreti alacağı bulunmadığını, davacının ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yaptığı çalışmaların karşılığının ödenmediği iddiasının mesnetsiz olduğunu, gece çalışma ücretlerinin toplu iş sözleşmelerine uygun olarak eksiksiz ve tam olarak ödendiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 29.06.2016 tarihinden önceki alacaklarının zamanaşımına uğradığı, imza çizelgeleri, puantaj cetvelleri ve ücret bordrolarının karşılaştırılmasından davacının fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının bulunmadığı, dosyada davacının gece çalışması yaptığına dair puantaj kayıtlarından ve diğer evraktan işyeri giriş çıkış saatlerinin tespit edilemediği, davacı tanıklarının ise işyeri bordro çalışanı olmadığı, gece çalışmasına ilişkin beyanları duyuma dayalı olduğundan beyanlarına itibar edilmediği, gece çalışması ücretinin ispatlanamadığı, davacının ödenmeyen bir kısım ulusal bayram ve genel tatil günü alacağının bulunduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekilince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının Genel İş Sendikası üyesi olduğu, fazla çalışma, ulusal bayram ve genel tatil, hafta tatili ve gece çalışması alacaklarının talep edildiği, dosya kapsamında dinlenen tanıkların davacı ile aynı iş yerinde çalışan kişiler olmadıkları, davacının günlük ve haftalık çalışmasına ilişkin birebir görgüye dayalı bilgilerinin olmadığı, beyanlarının genel nitelikte olduğu, bu kapsamda dosyaya sunulan yazılı delillere göre talebe konu alacakların değerlendirilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığı, İlk Derece Mahkemesince yapılan değerlendirmelerde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde:
1. Hatalı ve eksik tespitlerle oluşturulan bilirkişi raporuna dayanılarak hüküm kurulduğunu,
2. Tanık beyanlarının itibar edilmemesinin tamamen hatalı olduğunu,
3. Davalının savunmasının aksine davacıya gece çalışmalarının karşılığının ödenmediğini,
4. Bilirkişi raporunda hesaplama yapılmaktan kaçınıldığını, fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacakları yönünden toplu iş sözleşmesi hükümleri gözetilerek ücret bordroları ve ödeme kalemlerinin örtüşüp örtüşmediği tespit edilerek hesaplama yapılması gerektiğini ileri sürmüştür.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık; davacının fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti ve gece çalışması ücreti alacaklarının ispatı ve hesaplanmasına ilişkindir.
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre; davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla, bordronun sahteliği ileri sürülüp ispatlanmadıkça imzalı bordroda görünen söz konusu alacakların ödendiği varsayılır.
Fazla çalışmasının ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş ve işyerinden çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak fazla çalışmanın bu tür yazılı belgelerle ispatlanamaması durumunda tarafların dinletmiş oldukları tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışması olup olmadığı araştırılmalıdır.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazı kaydının bulunması hâlinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille söz konusu olabilir. Buna karşın, bordroların imzalı ve ihtirazı kayıtsız olması durumunda dahi işçinin geçerli bir yazılı belge ile bordroda yazılı olandan daha fazla çalışmayı yazılı delille ispatlaması gerekir. İşçiye bordro imzalatılmadığı hâlde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda ise işçinin ihtirazı kayıt ileri sürmesi beklenemeyeceğinden, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının her türlü delil ile ispatı mümkündür. Bordrolarda tahakkuk bulunmasına rağmen bordroların imzasız olması hâlinde, varsa ilgili dönem banka ve tüm ödeme kayıtları celp edilmeli ve ödendiği tespit edilen miktarlar yapılan hesaplamadan mahsup edilmelidir.
Fazla çalışmanın yazılı delil ya da tanıkla ispatı imkân dahilindedir. İşyerinde çalışma düzenini bilmeyen ve bilmesi mümkün olmayan tanıkların anlatımlarına değer verilemez.
Aynı ilkeler, hafta tatili ücreti ile ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağının ispatı bakımından da geçerlidir.
İlk Derece ve Bölge Adliye Mahkemelerince hükme esas alınan bilirkişi raporunda; davalı Şirketin taraf olduğu toplu iş sözleşmesi hükümleri, puantaj kayıtları, günlük devam çizelgeleri ve ücret bordroları incelenerek ödemelerin yapıldığının tespit edildiği belirtilerek fazla çalışma, hafta tatili ve gece çalışması ücreti alacaklarının hesaplanmadığı görülmektedir. Ulusal bayram ve genel tatil ücreti bakımından ise ödeme yapılmadığının tespit edildiği bazı günler için hesaplama yapılmıştır.
Dosya içerisinde ve UYAP ile oluşturulan elektronik ortamda, davalı Şirketin taraf olduğu ve dava konusu alacakların hesaplama dönemine isabet eden toplu iş sözleşmelerinin tam metinlerine rastlanılmamıştır. Bu nedenle öncelikle İlk Derece Mahkemesince söz konusu toplu iş sözleşmeleri eksiksiz olarak dosyaya kazandırılmalı, ardından davalı işveren tarafından söz konusu toplu iş sözleşmelerinin ilgili hükümlerine uygun olarak ödeme yapılıp yapılmadığı denetime elverişli şekilde belirlenmelidir.
Diğer yandan, hükme esas alınan bilirkişi raporunda dava konusu alacak taleplerine ilişkin bir hesaplama çizelgesi yapılmamış, dosyadaki puantaj kayıtları ve imzalı günlük devam çizelgeleri ile ücret bordroları karşılaştırılarak dava konusu alacakların toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre eksiksiz ödenip ödenmediği somut ve denetime elverişli şekilde ortaya konulmamıştır. Bu hâliyle bilirkişi raporu denetime ve hüküm kurmaya elverişli değildir. Açıklanan şekilde hesaplama yapılması hususunda denetime elverişli yeni bir bilirkişi raporu aldırılarak sonucuna ve tüm dosya kapsamına göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
22.04.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.