"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi
1. Taraflar arasındaki menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, ... Asliye Ticaret Mahkemesince verilen davanın kabulüne ilişkin karar davalı vekilleri tarafından ayrı ayrı temyiz edilmesi üzerine Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.
2. Direnme kararı davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekili tarafından temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği düşünüldü:
I. YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi
4. Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili tarafından davalı ... Industry Co. Limited Şirketinden 12.08.2011 tarihli faturada ayrıntısı belirtilen 100.000 kg demiroksit kırmızı 120 toz boya bedelinin 10.08.2011 tarihli ... Bankası A.Ş. Akreditif Sözleşmesi ile ödenmek üzere ve 30.07.2011 tarihli faturada ayrıntısı belirtilen 20.000 kg demiroksit sarı 313 toz boya ve 68.750 kg demiroksit kırmızı 120 toz boya bedelinin 30.06.2011 tarihli ... Bankası A.Ş. Akreditif Sözleşmesi ile ödenmek üzere satın alındığını, ancak yaptırılan analiz raporlarına göre davalı şirket tarafından gönderilen malların istenilen nitelikte olmadığını, zira demiroksit değil, kalsit mineral olduğunun anlaşıldığını ileri sürerek müvekkilinin davalı ... Industry Co. Limited Şirketine borçlu olmadığının tespitine, davalı banka akreditif sözleşmeleri gereği yapılacak ödemelerin tedbiren durdurulmasına karar verilmesini talep etmiş; 10.06.2014 tarihli ıslah dilekçesi ile dava konusu akreditif sözleşmelerinin feshine ve iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabı
5. Davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekili cevap dilekçesinde; davacının talebine uygun malların gönderildiğini, davacı tarafça yaptırılan analiz raporlarındaki verilerin doğru olup olmadığının tespiti için bilirkişi incelemesi yapılması gerektiğini belirterek davanın reddini savunmuştur.
6. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; müvekkili banka dava konusu mal alım-satım ilişkisinin tarafı olmadığından müvekkili bankaya husumet yöneltilemeyeceğini belirterek davanın reddini savunmuştur.
İlk Derece Mahkemesi Kararı
7. ... Asliye Ticaret Mahkemesinin 12.02.2016 tarihli ve 2015/332 Esas, 2016/95 Karar sayılı kararı ile; teslim edilen mallardaki ayıbın açık ayıp olmayıp, gizli ayıp niteliğinde olduğundan davacıya sözleşmeden dönme veya satılanın yenisi ile değiştirilmesini talep etme yetkisi verecek derecede önemli bir ayıp niteliğinde olduğu, davacı alıcı ile davalı satıcı firma arasında yapılan satım sözleşmesinin bedelinin akreditif ile ödenmesi kararlaştırılmış olup, davalı ... tarafından her bir fatura için ayrı akreditif sözleşmesi imzalandığı, mahkemece ihtiyati tedbir kararı verilerek akreditif ödemesinin tedbiren önlendiği, davacı ile davalı satıcı firma arasındaki sözleşmenin feshi ve menfi tespite karar verildiğinden akreditiflerin de hükümsüz hâle geleceği gerekçesiyle davanın kabulüne, davacı şirketin davalı ... Industry Co. Limited Şirketi aleyhine açtığı davada 12 Ağustos 2011 tarihli, 102.000 USD bedelli yasal fatura ile 30 Temmuz 2011 tarihli ve 97.625 USD bedelli yasal fatura da belirtilen mal satışından dolayı borçlu olmadığının tespitine, davalı ... ... Şubesi aleyhine açılan davanın kabulüne, 10 Ağustos 2011 tarihli ve ... referans nolu 102.000 USD bedelli akreditif sözleşmesi ile 30 Haziran 2011 tarihli ve ... referans nolu 97.625 USD bedelli akreditif sözleşmesinin iptaline karar verilmiştir.
Özel Daire Bozma Kararı
8. ... Asliye Ticaret Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekilleri ayrı ayrı temyiz isteminde bulunmuştur.
9. Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesinin 18.12.2018 tarihli ve 2018/2416 Esas, 2018/6669 Karar sayılı kararı ile;
“…1- Dosyadaki yazılara kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına ve özellikle teslime konu malların aluid teslim niteliğinde olması nedeniyle, davalı ... Industry Co. Ltd. Şirketi vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
2-Mahkemece davanın kabulüne karar verildiği halde davalıya ait malların iadesine karar verilmemesi doğru görülmemiştir.
3-Davalı ...vekilinin temyiz istemine gelince, davacı, dava dilekçesinde borçlu bulunmadığının tespitini istemiş olup, akredidif sözleşmelerinin iptali yönünde bir istemi bulunmadığından ıslah ile dava konusu yapılmayan hususların ileri sürülemeyeceği göz önüne alınarak akredidif sözleşmelerinin iptali isteminin reddi ayrıca davalı ...nin sözleşmenin tarafı olmaması nedeniyle bu davalıya yönelik menfi tespit isteminin de reddi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir,…” gerekçesiyle (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekilinin sair temyiz itirazlarının reddine oy birliğiyle, (2) numaralı bent bakımından oy çokluğu ile, (3) numaralı bentte açıklanan nedenlerle oy birliğiyle hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
Direnme Kararı
10. ... Asliye Ticaret Mahkemesinin 02.05.2019 tarihli ve 2019/211 Esas, 2019/444 Karar sayılı kararı ile; Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesinin davalı ... yönünden vermiş olduğu karar usul ve yasaya uygun olduğundan uyulmasına; bozma kararında yer alan (1) nolu hüküm bakımından davalı ... Industry Co. Limited Şirketi hakkında verilen menfi tespit hükmü kesinleştiğinden menfi tespit davası hakkında yeniden karar verilmesine yer olmadığına; Özel Dairece davalı .... Limited Şirketi hakkında menfi tespit kararı verildiği hâlde malların davalıya iadesine karar verilmemesini bozma sebebi yapıldığı, davacının davalı ... Ind. Co. Limited Şirketine menfi tespit davası açtığı, işbu davanın mahiyetine "birlikte ifa" ilkesinin uygulanmasının mümkün olmadığı, menfi tespit davasının doğasında yer alan olumsuzluk vasfı nedeniyle davanın kabulünün başka bir şarta bağlanamayacağı, davalı tarafın malların iadesini talep etmediği gibi, buna yönelik bir talebi var ise karşı dava veya ayrı bir dava açabileceği, mahkemenin talepten fazlaya hüküm kurma yasağının bulunduğu gerekçesiyle davalı .... Limited Şirketi hakkında menfi tespit kararı verildiği hâlde malların davalıya iadesine karar verilmemesini bozma sebebi yaptığı gerekçesiyle davacıya teslim edilen malların davalıya iadesine ilişkin ayrı bir hüküm kurulmadığı belirtilerek, mahkemenin 12.02.2016 tarihli ve 2015/332 Esas, 2016/95 Karar sayılı kararının 1 nolu hükmünde, davalı ... Industry Co. Limited Şirketi hakkında verilen menfi tespit hükmü kesinleştiğinden yeniden karar verilmesine yer olmadığına; davalı ... ... Şubesi aleyhine açılan menfi tespit davası bulunmadığından karar verilmesine yer olmadığına, davalı ... ... Şubesi aleyhine açılan menfi tespit davası bulunmadığından, davacı vekili tarafından yapılan davanın tam ıslahı yapılmamış sayıldığından ıslahla talep edilen akreditif sözleşmesi iptali talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
Direnme Kararının Temyizi
11. Direnme kararı süresi içinde davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekili tarafından temyiz edilmiştir.
II. UYUŞMAZLIK
12. Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; eldeki davada mahkemece davanın kabulüne karar verildiği hâlde davalıya ait malların iadesine karar verilmesinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
III. ÖN SORUN
13. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında öncelikle; davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekili; direnme kararının hüküm kısmında belirtilen “Mahkememizin 12/02/2016 tarih, 2015/332 Esas ve 2016/95 Karar sayılı kararının 1 nolu hükmünde, davalı ... Industry Co. Limited hakkında verilen menfi tespit hükmü kesinleştiğinden yeniden karar verilmesine yer olmadığına,…” şeklinde belirtilen kısım bakımından direnme kararını temyiz etmiş olması, ancak mahkemece Özel Daire bozma kararının yalnızca (2) nolu bendi bakımından direnme kararı verilmiş olması karşısında, davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekilinin direnme kararını temyizde hukuki yararının bulunup bulunmadığı ve temyiz isteminin hukuki yarar yokluğundan (mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 432/4 üncü maddesi gereğince) reddine karar verilmesinin gerekip gerekmediği hususu ön sorun olarak tartışılmıştır.
IV. GEREKÇE
14. Ön sorunun çözümünde öncelikle uygulanması gereken mülga 1086 sayılı Kanun'un 432/4 üncü maddesine değinmekte yarar vardır.
15. Bu maddeye göre; temyizin, kanunî süre geçtikten sonra yapılması veya temyizi kabil olmayan bir kararın temyizi hâlinde, kararı veren mahkemece temyiz isteminin reddine karar verileceği düzenlenmiştir.
16. Önemle vurgulamak gerekir ki, hukuki yarar dava şartı olduğu kadar, temyiz istemi için de aranan bir şarttır.
17. Davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekili; direnme kararının hüküm kısmında belirtilen “Mahkememizin 12/02/2016 tarih, 2015/332 Esas ve 2016/95 Karar sayılı kararının 1 nolu hükmünde, davalı ... Industry Co. Limited hakkında verilen menfi tespit hükmü kesinleştiğinden yeniden karar verilmesine yer olmadığına,…” şeklinde belirtilen kısım bakımından direnme kararını temyiz etmiş, ancak mahkemece Özel Daire bozma kararının yalnızca (2) numaralı bendi bakımından direnme kararı verilmiştir.
18. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse; davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekilinin ilk derece mahkemesi kararına karşı temyiz isteminde bulunması üzerine, Özel Dairece (1) numaralı bende göre; "Dosyadaki yazılara kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına ve özellikle teslime konu malların aluid teslim niteliğinde olması nedeniyle, davalı ... Industry Co. Ltd. Şirketi vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir." şeklinde karar verilmiş olması nedeniyle, ilk derece mahkemesi kararının davalı şirkete ait malların iade edilip edilmeyeceği hususu dışında kalan kısımları davalı şirket bakımından kesinleşmiştir.
19. Mahkemece verilen ilk kararın, davalı şirkete ait malların iade edilip edilmeyeceği hususu dışında kalan hususlarda kesinleşmiş olmasına, mahkemenin direnme konusunun (2) numaralı bentte belirtilen davalıya ait malların iadesine ilişkin olmasına ve davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekilinin temyiz isteminin kesinleşmiş konulara ilişkin bulunmasına göre, davalı şirketin temyiz talebinde bulunmasında hukuki yarar bulunmamaktadır.
20. O hâlde davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekilinin temyiz isteminin hukuki yarar yokluğundan reddine karar verilmelidir.
V. KARAR
Açıklanan nedenlerle;
Davalı ... Industry Co. Limited Şirketi vekilinin temyiz isteminin hukuki yarar yokluğundan REDDİNE,
İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,
Aynı 1086 sayılı Kanunu'nun 440 ıncı maddesi uyarınca kararın tebliğinden itibaren on beş gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere,
22.03.2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.