"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2022/180 E., 2022/272 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulüne
ÖZEL DAİRE KARARI : Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 26.04.2022 tarihli ve
2020/(22)9-61 Esas, 2022/607 Karar sayılı BOZMA kararı
1. Taraflar arasındaki işçilik alacağı davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Zonguldak 3. İş Mahkemesince davanın kısmen kabulüne dair verilen 08.10.2019 tarihli ve 2019/304 Esas, 2019/522 Karar sayılı direnme kararının davalı Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü vekilinin temyizi üzerine, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 26.04.2022 tarihli ve 2020/(22)9-61 Esas, 2022/607 Karar sayılı kararı ile bozulmasına karar verilmiştir.
2. Hukuk Genel Kurulu kararının maddi hata nedeniyle düzeltilmesi davacı vekili tarafından verilen dilekçe ile talep edilmiş olmakla, Mahkemece direnme kararının bozulmasına ilişkin karara uyulmak ve maddi hata düzeltim talebinin reddine karar verilmek suretiyle yeniden yapılan yargılama sonunda, bozmaya uyularak karar verilmiş ve dosya davacı vekilinin temyizi üzerine Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği düşünüldü:
I. ÖN SORUN
4. Mahkemece davacının çalıştığı dönemin Maden Kanunu'nda yapılan 24.06.2010 tarihli değişiklikten önce olduğundan uyuşmazlık döneminde davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu ve davanın belirsiz alacak davası olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne dair verilen 12.06.2015 tarihli karar davalılar vekilince temyiz edilmesi üzerine Özel Dairece yapılan inceleme ile davanın kısmi dava olarak açıldığı ve bu nedenle kısmi dava olarak sonuçlandırılması gerektiği gerekçesiyle bozulmuştur.
5. Mahkemece bozmaya uyularak yapılan yargılamada 13.11.2018 tarihli karar ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiş, verilen kararın davacı ve davalı Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü vekilince temyizi üzerine Özel Dairece geçerli bir rödövans sözleşmesinin varlığı durumunda Maden Kanunu'nda yapılan değişiklik öncesi ve sonrası bir ayrım yapılmaksızın ruhsat sahibinin rödövansçı işçilerinin işçilik alacaklarından sorumlu olmayacağı, davalılar arasında imzalanan sözleşmenin de rödövans sözleşmesi olduğu dikkate alındığında davalı ... Müdürlüğünün dava konusu işçilik alacaklarından sorumlu olmadığı ve davanın TTK Genel Müdürlüğü yönünden taraf sıfatı yokluğundan reddine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle karar bozulmuş ve Mahkemece direnme kararı verilmiştir. Direnme kararının davalı ... Müdürlüğünce temyiz edilmesi üzerine ise Hukuk Genel Kurulunca Özel Daire bozmasında belirtilen sebeplerle direnme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
6. Bozma sonrası davacı vekili Mahkemeye sunduğu 24.08.2022 tarihli maddi hata düzeltim talepli dilekçesi ile dosyanın Hukuk Genel Kuruluna gönderilerek rödövansla ilgili hatalı değerlendirmelerin ve inceleme dışı bırakılan hususların yeniden değerlendirilmesi ile yargı kararları arasında oluşan farklılığın giderilmesini istemiştir. Bu kez Mahkemece 27.10.2022 tarihli duruşmada “1-Yargıtay HGK'nın 26/04/2022 tarih, 2020/( 22 ) 9-61 Esas, 2022/607 Karar sayılı bozma ilamı usul ve yasaya uygun bulunduğundan, kanunen HGK kararlarına uymak zorunlu olduğundan bozma ilamına uyulmasına,
2-Her ne kadar davacı vekili tarafından 24/08/2022 tarihli dilekçe ile dava konusuna ilişkin dilekçesinde bahsettiği hususlarda yargıtay kararları arasında içtihat farklılığı ve çelişki bulunduğu ve HGK kararında itiraz ettiği noktalarda maddi hatalar bulunduğunu belirterek hem içtihatların birleştirilmesini hem de maddi hatanın giderilmesini taleple dosyamızın bu nedenle HGK Başkanlığına gönderilmesini talep etmiş ise de 26/04/2022 tarihli 2020/( 22 ) 9-61 Esas, 2022/607 Karar sayılı hukuk genel kurulunun direnme kararının bozulmasına ilişkin kararına uyularak yargılamaya devam edildiği hususu ile davacı vekilinin 24/08/2022 tarihli dilekçesindeki taleplerinin ve itirazlarının reddine karar verildi….” şeklinde kurulan ara kararlar üzerine yargılamaya devam edilerek Hukuk Genel Kurulunun bozma ilamı doğrultusunda karar verilmiştir.
7. Verilen son kararın temyizi üzerine Hukuk Genel Kuruluna gönderilen dosyanın yeni hükme yönelik temyiz itirazları incelenmek üzere Özel Daire’ye gönderilmesine karar verilmiş ancak Özel Dairece davacı vekilinin 24.08.2022 tarihli maddi hatanın düzeltilmesi mahiyetindeki dilekçenin Hukuk Genel Kurulunca değerlendirilmesine yönelik gönderme kararı verilmiş olmakla şu hâlde Mahkemece davacı vekilinin maddi hata düzeltim talebinin reddine karar verilip verilemeyeceği; buradan varılacak sonuca göre Hukuk Genel Kurulunca maddi hata düzeltim talebinin incelenmesinin gerekip gerekmediği hususu ön sorun olarak tartışılmıştır.
II. GEREKÇE
8. Maddi hata (hukuki yanılma), maddi veya hukuki bir olayın olup olmadığında veya koşul veya niteliklerinde yanılmayı ifade eder (Türk Hukuk Lûgatı, Türk Hukuk Kurumu, Cilt 1, Ankara, 2021, s. 746).
9. Maddi hata kavramından amaç, hukuksal değerlendirme ve denetim dışında, tamamen maddi olgulara yönelik, ilk bakışta hata olduğu açık ve belirgin olup her nasılsa inceleme sırasında gözden kaçmış ve bu tür bir yanlışlığın sürdürülmesinin kamu düzeni ve vicdanı yönünden savunulmasının mümkün bulunmadığı, yargılamanın sonucunu büyük ölçüde etkileyen ve çoğu kez tersine çeviren ve düzeltilmesinin zorunlu olduğu açık hatalardır.
10. Uygulamada zaman zaman görüldüğü gibi Yargıtay denetimi sırasında da uyuşmazlık konusuna ilişkin maddi olgularda, davanın taraflarında, uyuşmazlık sürecinde, uyuşmazlığa esas başlangıç ve bitim tarihlerinde, zarar hesaplarına ait rakam ve olgularda ve bunlara benzer durumlarda; yanlış algılama sonucu, açık ve belirgin yanlışlıklar yapılması mümkündür. Bu tür açık hatalarda ısrarla maddi gerçeğin göz ardı edilmesi, yargıya duyulan güven ve saygınlığı, adalete olan inancı sarsacaktır. O nedenledir ki, Yargıtay, bu güne değin maddi hatanın belirlendiği durumlarda soruna müdahale etmiş; baştan yapılmış açık maddi yanlışlığın düzeltilmesini kabul etmiştir.
11. Kural olarak iş mahkemelerinden verilen kararların temyiz incelemesi sonucu Yargıtay hukuk dairesince veya direnme kararından sonra inceleme yaparak karar veren Hukuk Genel Kurulunca verilen kararlara karşı karar düzeltme yoluna gidilemez. Ancak maddi yanılgıya dayalı kararlar bu kuralın dışındadır. Onama ve bozma kararlarında açıkça maddi hatanın bulunması hâlinde kararı verenin dosyanın yeniden incelenmesi mümkündür. Zira, yukarıda da ifade edildiği gibi maddi yanılgıya dayalı olarak verilen onama ve bozma kararları ile hatalı biçimde hak sahibi olmak evrensel hukukun temel ilkelerini ihlâl edeceğinden, karşı taraf yararına sonuç doğurması olanaklı değildir.
12. Bu genel açıklamalar ışığında; somut olayda davacı vekilince 24.08.2022 tarihli dilekçe ile maddi hatanın bulunduğu ileri sürülen karar Hukuk Genel Kurulunun kararı olmakla maddi hatanın bulunup bulunmadığını değerlendirecek olan da kararı veren Hukuk Genel Kuruludur.
13. Sonuç olarak davacının 24.08.2022 tarihli maddi hatanın düzeltilmesi mahiyetindeki dilekçesindeki istemin Hukuk Genel Kurulunca incelenmesi gerektiğinden Mahkemece 27.10.2022 tarihli duruşmada davacı vekilinin 24.08.2022 tarihli dilekçesindeki taleplerin ve itirazların reddine yönelik kurulan ara karar usul ve yasaya aykırı olmakla davacı vekilinin dilekçesinin Hukuk Genel Kurulunca incelenmesine karar verilmiştir.
14. Maddi hata düzeltim istemi yönünden yapılan değerlendirmede; davacı vekilinin maddi hata nedeniyle incelenmesini talep ettiği kararla ilgili olarak Hukuk Genel Kurulunca iddia, savunma, dosyadaki delillerin ve özellikle maddi hatanın düzeltilmesi istemli dilekçede belirtilen hususların incelenip tartışıldığı, maddi hata olduğu ileri sürülen hususun hukuki nitelendirmeye ilişkin olduğu gözetildiğinde kararda maddi hata bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
15. Hâl böyle olunca davacı vekilinin talebinin reddine karar verilmelidir.
III. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Hukuk Genel Kurulunun 26.04.2022 tarihli ve 2020/(22)9-61 Esas, 2022/607 Karar sayılı kararında maddi hata bulunmadığı anlaşılmakla davacı vekilinin maddi hata düzeltim talebinin reddi ile bu husus dikkate alınarak bozma sonrası Mahkemece verilen yeni hükme yönelik temyiz incelemesi yapılmak üzere dosyanın YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE,
14.02.2024 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.