"İçtihat Metni"
KARARI VEREN
YARGITAY DAİRESİ : Ceza Genel Kurulu
MAHKEMESİ :Ceza Dairesi
SAYISI : 20-53
Cumhuriyet savcısı
I. HUKUKÎ SÜREÇ
Sanık hakkında görevi kötüye kullanma suçundan açılan kamu davasında yapılan yargılama sonucunda sanığın eyleminin kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçunu oluşturduğu kabul edilerek 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 125/3-a, 43 ve 53. maddeleri uyarınca 1 yıl 3 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına ve hak yoksunluğuna ilişkin İlk Derece Mahkemesi sıfatıyla yargılama yapan Yargıtay 5. Ceza Dairesince oy çokluğuyla verilen 16.02.2022 tarihli ve 54-7 sayılı hükmün, sanık müdafii tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının onama istemli 07.07.2022 tarihli ve 100449 sayılı tebliğnamesi ile dosya Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilmiştir.
Ceza Genel Kurulunca 03.11.2022 tarih ve 368-695 sayı ile; sanık hakkında kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçundan verilen mahkûmiyet hükmünün, eylemin suç oluşturmaması nedeniyle sanık hakkında beraat kararı verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmiştir.
Yargıtay 5. Ceza Dairesince yeniden yapılan yargılamada bozma kararına uyulmasına karar verilmiş, 04.07.2023 tarih ve 20-53 sayı ile sanık hakkında 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 223/2-a maddesi gereğince beraat kararı verilmiştir.
Bu hükmün de katılan ... vekili, sanık müdafii ve Yargıtay Cumhuriyet savcısı tarafından temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının onama istemli 03.10.2023 tarihli ve 103101 sayılı tebliğnamesiyle Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen dosya, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan gerekçelerle karara bağlanmıştır.
II. TEMYİZ SEBEPLERİ
Katılan vekili ve Yargıtay Cumhuriyet savcısı, sanığın eyleminin kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçunu oluşturduğundan sanık hakkında hakaret suçundan mahkûmiyet kararı verilmesi; sanık müdafii ise Özel Daire kararında yer alan; "...hakkında silahlı terör örgütü üyesi olma suçundan mahkûmiyet hükmü kurulan sanığın örgütün faaliyeti kapsamında sarf ettiği sözlerin disiplin soruşturmasına konu olabileceği anlaşılmakla" ibaresinin kaldırılarak hükmün onanması gerektiği gerekçeleriyle temyiz talebinde bulunmuşlardır.
III. İNCELEME KONUSU
Sanık hakkında kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçundan verilen beraat hükmünün isabetli olup olmadığına ilişkin temyiz incelemesi yapılmıştır.
IV. OLAY VE OLGULAR
İncelenen dosya kapsamından;
Hâkimler ve Savcılar Kurulu 3. Dairesinin 20.10.2016 tarihli ve 9707 sayılı kararı ile teklif edilmesi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulu Başkanının 24.10.2016 tarihli oluru ile sanık hakkında soruşturma izni; 2. Dairenin 03.05.2017 tarihli ve 169 sayılı kararı ile de kovuşturma izni verildiği,
Yargıtay 5. Ceza Dairesince 04.04.2018 tarih ve 15-12 sayı ile; iddianamenin A bendinde belirtilen sanığa atılı eylemin TCK’nın 301. maddesinde düzenlenen Devletin kurum ve organlarını aşağılama suçu kapsamında kalma ihtimali bulunduğundan bahisle TCK'nın 301/4. maddesi uyarınca Adalet Bakanlığından izin alınması için CMK’nın 223/8. maddesi uyarınca durma kararı verildiği,
Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 06.11.2018 tarihli ve 16346 sayılı yazısı ile; sanık hakkında Özel Dairece izin talep edilen suç olarak "Devletin kurum ve organlarını aşağılama" olarak gösterilmişse de söz konusu eylemin "Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini alenen aşağılama" kapsamında kaldığı değerlendirilebileceğinden TCK’nın 301/4. maddesi uyarınca soruşturma izni verildiği,
Anlaşılmaktadır.
Katılan ...; 17-25 Aralık sürecinden sonra 2014 yılının Mart ayında cemaatçi olduğu söylenen İl Emniyet Müdürünün görevden alınıp yerine mağdur Yüksel'in atandığını, operasyon şubelerinde değişiklik yapıldığını, kendisinin de KOM Şube Müdürü olduğunu, Iğdır Cumhuriyet Başsavcısı ve Iğdır Ağır Ceza Mahkemesi Başkanını ziyaret etmeleri istendiği için Iğdır Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı olan sanık ...'yı ziyarete Asayiş Şube Müdürü, TEM Şube Müdürü ve KOM Şube Müdürü ve yardımcıları olarak birlikte gittiklerini, hatırladığı kadarıyla mağdur ... Bahtiyar, katılan ..., mağdur Aşkın ve katılan ... ile birlikte ziyaret ettiklerini, kapıdan girer girmez sanığın; "Ooo AK Parti müdürleri hoş geldiniz." dediğini, oturduktan sonra sanığa AK Partinin polisi olmadıklarını, bu mesleğe 13 yaşında girdiklerinde henüz AK Partinin olmadığını, Devletin polisi olduklarını söylediğini, sanığın; "Aileniz sizi 13 yaşında yatılı okula mı vermiş, ne zavallı aileleriniz varmış." dediği, bir Ağır Ceza Mahkemesi Başkanından böyle laflar duydukları için şaşırdıklarını, sanığın kendilerini terörist yerine koyduğunu, sonra lafı değiştirdiğini, Adli Kolluk Yönetmeliği'nin değiştiğini söyleyip; "Eskiden hırsızı yakaladığınızda savcıya haber veriyordunuz, şimdi bu Yönetmelik değişikliği sonucunda hem emniyet müdürüne hem de valiye haber vereceksiniz, yani bir nevi hırsızı hırsıza haber vereceksiniz." dediğini, sanığın konuşmalardan rahatsız olup kısa bir süre sonra ayrıldıklarını, bu durumu Emniyet Müdürü mağdur Yüksel'e söylediklerini, onun da Adalet Bakanı Müsteşarı Kenan İpek'i arayacağını ifade ettiğini, birkaç ay sonra sanığın tayininin çıktığını, Mersin’de Digitürk ile ilgili kararı verdiğini, daha sonra açığa alınıp ihraç edildiğini,
Katılan ...; olay tarihinde Iğdır’da Asayiş Şube Müdür Yardımcısı olduğunu, 17 Aralık sonrasında göreve yeni başlayan müdür ve müdür yardımcıları olarak toplam altı kişi sanığı makamında ziyaret ettiklerini, sanığın; "Siz şimdi AK Partinin polisleri oldunuz, maalesef o damgayı yediniz, bakalım sizi de göreceğiz." dediğini, devamında; "Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığınızda sadece savcıya bildiriyordunuz, artık il emniyet müdürü ve valiye bildireceksiniz, yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." demesi üzerine kendilerinin de devletin polisi olduklarını söylediklerini,
Katılan ...; 17-25 Aralık sürecinden sonra görev değişiklikleri üzerine TEM Şube Müdürlüğünde müdür yardımcısı olarak görevlendirildiğini, Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı olan sanığı yeni göreve başlayan müdür ve müdür yardımcıları olarak ziyarete gittiklerini, sohbet ederken sanığın, o dönemde gerçekleşen kanun değişikliklerinden bahsedip laf arasında; "Siz şimdi AK Partinin polisleri oluyorsunuz.", devamında da; "Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığınızda savcıya bildiriyordunuz, artık il emniyet müdürlüğüne bildireceksiniz, artık hırsızı, hırsıza bildireceksiniz." dediğini, sohbetten rahatsız olup; "Biz devletin polisiyiz, devletimize bağlıyız." şeklinde cevap verdiklerini,
Mağdur Aşkın Çoksever; Iğdır İl Emniyet Müdürlüğünde 2012-2015 yılları arasında görev yaptığını, Koordinasyon Şube Müdürüyken kamuoyunda 17 Aralık olarak bilinen süreç sonrasında TEM Şube Müdürü olarak görevlendirildiğini, KOM Şube Müdürü katılan ..., Asayiş Şube Müdürü mağdur ... Bahtiyar, Asayiş Şube Müdür Yardımcısı katılan ... ve TEM Şube Müdür Yardımcısı katılan ... ile birlikte Iğdır Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı ile Iğdır Cumhuriyet Başsavcısını ziyaret etmeye karar verdiklerini, 2014 yılı Mart ayı sonlarına doğru sanığı ziyaret ettiklerini, emin olmamakla birlikte sanığın; "Hoş geldiniz AK Partinin atadığı yeni polisler." şeklinde ya da "Hoş geldiniz hükümetin yeni atadığı polisler." dediğini, katılan ...'ın; "Ben mesleğe girdiğimde AK Parti diye bir parti yoktu, biz devletin polisiyiz." dediğini, sanığın sohbet esnasında; "İşiniz zor, işi bilen tecrübeli polisleri görevden aldılar başka birimlere atadılar, yerine sizi verdiler." dediğini, katılan ...'ın ise; "Biz yeni mesleğe başlayan polisler değiliz, uzun yıllardır bu meslekte çeşitli birimlerde görev yapmış insanlarız, tecrübesiz değiliz." dediğini, sanığın Adli Kolluk Yönetmeliği'nde yapılan değişiklikler ile ilgili konuşurken; "Artık savcılara değil ilk önce mülki amirlere ve emniyet müdürüne bilgi vereceksiniz, mülki amir veya emniyet müdürü hırsızsa hırsızlık yapan birini hırsıza mı ihbar edeceksiniz?" şeklinde sözler söylediğini, katılan ...'ın; "Yanlış yapan insanlar her birimde olabilir, biz görevimizin bilincinde olan insanlarız, görevimizin gereğini yaparız, yanlış yapan varsa onun hakkında da gereken yapılır." şeklinde sözler söylediğini, bu ziyaret sırasında sanıkla en kıdemli olan katılan ...’ın daha çok konuştuğunu, ziyaret amacıyla sanığın odasına girdiklerinde sanığın yanında kimse olmadığını,
Mağdur ... Bahtiyar Aydın; Iğdır Emniyet Müdürlüğünde göreve başladıktan yaklaşık bir hafta sonra Iğdır KOM Şube Müdürü katılan ..., Asayiş Şube Müdür Yardımcısı katılan ..., TEM Şube Müdür Yardımcısı katılan ..., TEM Şube Müdürü mağdur Aşkın ile birlikte Iğdır Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı olan sanığı ziyaret ettiklerini, o gün başka hâkimleri ve Başsavcıyı da ziyaret ettiklerini, odasına girdikleri sanığın; ''Hoş geldiniz AK Partinin atadığı polisler.'' dediğini, aralarında en kıdemli olan katılan ...'ın; "Ben emniyete 1983 yılında girdim ve göreve başladığımda AK Parti isimli bir parti bile yoktu. Ben devletin polisiyim.'' diyerek tepki gösterdiğini, sanığın;''Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden olay olduğu zaman savcıya bilgi veriyordunuz hasbel kader hırsızlığı vali, emniyet müdürü yaparsa hırsızlığı onlara mı haber vereceksiniz?'' dediğini, bu konuşmalar üzerine sanığın; "Nerelerde çalıştınız, bu işleri yürütebilecek misiniz, alt yapınız var mı?" şeklinde hak etmedikleri sözler söylediğini,
Mağdur Davut Haner; 2014 yılı Şubat ayında Iğdır Valisi olarak görev yaptığını, o tarihte sanığın ağır ceza mahkemesi başkanı olduğunu, iddianame ve son soruşturmanın açılması kararında bahsedilen hakaret olayı ile ilgili bilgisinin olmadığını,
Mağdur Veli Kara soruşturma aşamasında; Iğdır Asayiş Şube Müdürlüğünde görevliyken Kaçakçılık ve Organize Suçlar Müdürlüğünde görevlendirildiğini, şube müdürleri ve yardımcıları ile birlikte adliyeye ziyaret için gittiklerinde, sanığın; "Hoş geldiniz AK Parti Polisleri.", "Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığınızda savcıya haber veriyordunuz, şimdi bu Yönetmelik değişikliği sonucunda hem emniyet müdürüne hem de valiye haber vereceksiniz, yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." şeklindeki sözleri birebir kullanıp kullanmadığını aradan iki yıl geçtiği için tam olarak hatırlayamadığını, "İstanbul’daki savcılığın talimatını yerine getirmeyen polisler gibi olmayın." dediğini, genel itibarıyla sert bir tutumu olup; "Bizim talimatlarımızı aynen yerine getirmek durumundasınız, İstanbul'da talimatları yerine getirmeyenler sıkıntı yaşayacaklar." mahiyetinde söz sarf ettiğini,
İstinabe yoluyla alınan beyanında; olayda şahsına yapılmış bir hakaret olmadığını, nezaket ziyaretine gittiklerinde, sanığın; "Hoş geldiniz AK Partinin polisleri." demediğini,
Tanık ...; kendisinin Başsavcı olarak görev yaptığı Iğdır Adliyesinde sanığın Ağır Ceza Mahkemesi ve Komisyon Başkanı olduğunu, Emniyet personeli ile arasında geçen bir konuşma nedeniyle sorun yaşayıp yaşamadıklarını sorduğu sanığın; "Emniyetteki bir kısım kadroların tasfiye edilip yerine iddianamede bahsedilen müdür ve yardımcıların atandığını, bu kişilerin yanlarına ziyaret için geldiklerinde tasfiye edilen kadroların haklarında olumsuz konuşabileceğini, ön yargı oluşturmaya çalışacaklarını, bu sebeple daha dikkatli ve özenli çalışmaları gerektiğini'' beyan ettiğini söylediğini, ''Hoş geldiniz AK Partinin polisleri, Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığında sadece savcıya bildiriyordunuz, artık İl Emniyet Müdürü ve Valiye de bildireceksiniz yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." sözlerini söylediğine dair bir beyanda bulunmadığını,
Tanık Hakan Tekin; 17 Aralık süreci sonrası Iğdır Emniyet Müdürünün atanması sonrası yeni göreve başlayan KOM Şube Müdürü katılan ..., Asayiş Şube Müdür Yardımcısı katılan ..., TEM Şube Müdür Yardımcısı katılan ..., Asayiş Şube Müdürü mağdur ... Bahtiyar ve TEM Şube Müdür Yardımcısı mağdur Aşkın'ın Cumhuriyet Başsavcısına, daha sonra Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı sanığa, ardından da kendisine uğradıklarını, geldiklerinde yüzlerinin asık olduğunu, ne olduğunu sorduğunda ziyaret için gittikleri sanığın kapıdan girer girmez; "Hoş geldiniz AK Partinin polisleri." dediğini, bunun üzerine katılan ...'ın; "Ben 1983 yılında emniyet teşkilatına girdim, emniyetin her kademesinde çalıştım, ben devletin polisiyim, ben emniyete girdiğimde AK Parti diye bir parti yoktu." diye tepki göstermesi üzerine gelenlere çay ikram ettiğini, sohbet sırasında; "Adli Kolluk Yönetmeliği'nin değiştiğini, eskiden hırsızı yakaladığınızda sadece savcıya bildiriyordunuz, artık il emniyet müdürü ve valiye de bildireceksiniz, yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." şeklindeki sanığın sözleri üzerine ortamın gerildiğini öğrendiğini, bu olaydan bir süre sonra sanık ile karşılaştıklarında sanığın göreve başlayan emniyet müdürlerinin kendisini ziyarete geldiğini, kendisinin de sert bir üslupla konuştuğunu söylediğini, ancak neden böyle davrandığı konusunda bir şey anlatmadığını,
İfade etmişlerdir.
Sanık ...; Emniyet şube müdürleri ile müdür yardımcılarına söylediği iddia olunan sözlerin hangi suçu oluşturacağı yönünde kafa karışıklığı bulunduğunu, HSK müfettişlerince hazırlanan raporda eylemin TCK’nın 301. maddesi olarak nitelendirildiğini, HSK’nın kovuşturma izni verilmesi kararında ise bir suç nitelendirmesi yapılmayarak sadece kovuşturma izni verildiğini, Doğubayazıt Cumhuriyet Başsavcılığının ise eylemin görevi kötüye kullanma suçu olduğunu belirterek iddianame düzenlediğini, Doğubayazıt Ağır Ceza Mahkemesinin de eylemin görevi kötüye kullanma suçunu oluşturduğunu belirterek son soruşturmanın açılmasına karar verdiğini, son soruşturmanın açılması kararında tekrarlanan; "Hoş geldiniz AK Partinin polisleri." ve "Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığınızda sadece savcıya bildiriyordunuz, artık il emniyet müdürü ve valiye de bildireceksiniz, yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." şeklindeki sözleri söylemediğini, bu sözleri yazıldığı şekilde dile getirmediğini mağdurlar Veli, ... Bahtiyar ve Aşkın'ın açıkça ifade ettiklerini, konuşmanın geçtiği odada kendisi dâhil toplam yedi kişinin bulunduğunu, iddia edilen sözlerin söylenmesi hâlinde mağdurlar Veli, ... Bahtiyar ve Aşkın'ın da bunu duyması gerekeceğini, sözlerinin suç unsuru barındırmadığını, konuşmanın gerçekleştiği tarihten aylar sonra bir şahıs tarafından şikâyette bulunulması üzerine 20-21 ay sonra mağdurların beyanlarının alındığını, ortada suç unsuru barındıran sözler olsa tamamı emniyet müdürü olan mağdurların bu kadar beklemeksizin hemen tutanak tutup işlem yapmaları gerekeceğini, "Hoş geldiniz AK Partinin yeni atadığı polisler." şeklindeki beyanının, devletin parti devletine dönüşmeye başladığına ilişkin bir eleştiri olduğunu, bu durumun "Hoş geldiniz AK Partinin polisleri." demiş olması ihtimalinde dahi değişmeyeceğini, TCK’nın 301/3. maddesi uyarınca eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamalarının suç oluşturmayacağını, TCK’nın 301. maddesindeki suçun oluşması için aşağılama içeren sözlerin varlığı bir zorunluluk olup; sözlerinde herhangi bir aşağılama bulunmadığını, hükümetin AK Parti hükümeti olup İçişleri Bakanının AK Partili olduğunu, Emniyet Müdürlüğü atamalarının İçişleri Bakanlığınca yapıldığını, yani emniyet müdürlerini AK Partinin atadığını, TCK’nın 301. maddesindeki suçun oluşabilmesi için aleniyet unsurunun gerçekleşmesi gerektiğini, makam odasında altı kişiyle birlikte kapalı kapılar arkasında otururken yapılan düşünce açıklamasının aleni yapıldığını iddia etmenin kötü niyet olduğunu, söylediği iddia edilen sözlerin hiçbirinin emniyet müdür ve müdür yardımcılarına izafe edilen sözler olmadığını savunmuştur.
V. GEREKÇE
A. İlgili Mevzuat ve Öğretide Uyuşmazlık Konusuna İlişkin Görüşler
Doğal haklardan kabul edilen ifade hürriyeti, çoğulcu demokrasilerde, vazgeçilemez ve devredilemez bir niteliğe sahiptir. Öğretide değişik tanımlara rastlanmakla birlikte, genel bir kabulle ifade/düşünce hürriyeti, insanın özgürce fikirler edinebilme, edindiği fikir ve kanaatlerinden dolayı kınanmama, bunları meşru yöntemlerle dışa vurabilme imkân ve özgürlüğüdür. Demokrasinin olmazsa olmaz şartı olan ifade hürriyeti, birçok hak ve özgürlüğün temeli, kişisel ve toplumsal gelişmenin de kaynağıdır. İşte bu özelliğinden dolayı ifade hürriyeti, temel hak ve hürriyetler kapsamında değerlendirilerek, birçok uluslararası belgeye konu olmuş, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda da ayrıntılı düzenlemelere tabi tutulmuştur.
Bu bağlamda;
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 19. maddesinde; "Her ferdin fikir ve fikirlerini açıklamak hürriyetine hakkı vardır. Bu hak fikirlerinden ötürü rahatsız edilmemek, memleket sınırları mevzubahis olmaksızın malûmat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek veya yaymak hakkını gerektirir.",
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 10. maddesinin birinci fıkrasında; "Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir izin rejimine bağlı tutmalarına engel değildir." hükümlerine yer verilmiştir
Anayasa'mıza bakıldığında;
25. maddesinde "Düşünce ve kanaat hürriyeti" başlığı altında; "Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne amaçla olursa olsun kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz. Düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz."
26. maddesinde, AİHS’nin 10. maddesinin birinci fıkrasındaki düzenlemeye benzer şekilde; "Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir." düzenlemeleri yer almıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi konuya ilişkin olarak; "İfade özgürlüğü, toplumun ilerlemesi ve her insanın gelişmesi için esaslı koşullardan biri olan demokratik toplumun ana temellerinden birini oluşturur. İfade özgürlüğü, 10. maddenin sınırları içinde, sadece lehte olduğu kabul edilen veya zararsız veya ilgilenmeye değmez görülen 'haber' ve 'düşünceler' için değil, ama ayrıca Devletin veya nüfusun bir bölümünün aleyhinde olan, onlara çarpıcı gelen, onları rahatsız eden haber ve düşünceler için de uygulanır. Bunlar, çoğulculuğun, hoşgörünün ve açık fikirliliğin gerekleridir; bunlar olmaksızın demokratik toplum olmaz. Bu demektir ki, başka şeyler bir yana, bu alanda getirilen her 'formalite', 'koşul', 'yasak' ve 'ceza', izlenen meşru amaçla orantılı olmalıdır." şeklinde görüş belirtmiştir (Handyside/ Birleşik Krallık, B. No: 5493/72, 07.12.1976). Görüldüğü gibi, Sözleşme'nin 10. maddesinin birinci fıkrası ile Anayasa’nın 25 ve 26. maddelerinde ifade (düşünce) hürriyeti en geniş anlamıyla güvence altına alınmıştır.
Günümüz özgürlükçü demokrasilerinde, istisnalar dışında, geniş bir yelpazeyle düşünceyi açıklama korunmakta ve ifade hürriyeti kapsamında değerlendirilmek suretiyle özgürlüğün sağladığı haklardan en geniş şekilde yararlandırılmaktadır.
Ne var ki; iftira, küfür, onur, şeref ve saygınlığı zedeleyici söz ve beyanlar, müstehcen içerikli söz, yazı, resim ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk düzenini cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan ifadeler ise düşünce özgürlüğü bağlamında hukuki koruma görmemekte, suç sayılmak suretiyle cezai yaptırımlara bağlanmaktadır.
Bu bağlamda TCK'nın "Hakaret" başlıklı 125. maddesi;
"(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi hâlinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır." şeklinde düzenlenmiştir.
Bu düzenleme ile 765 sayılı TCK'dan farklı olarak hakaret ve sövme ayrımı kaldırılmış, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek hakaret suçunu oluşturan seçimlik hareketler olarak belirlenmiştir (Mahmut Koca- İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 430).
Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı bazı durumlarda nispi olup, zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir.
Eleştiri ise herhangi bir kişiyi, eseri, olayı veya konuyu enine, boyuna, derinlemesine her yönüyle incelemek, belli kriterlere göre ölçmek, değerlendirmek, doğru ve yanlış yanlarını sergilemek amacıyla ortaya konulan görüş ve düşüncelerdir. Genelde beğenmemek, kusur bulmak olarak kabul görmekte ise de eleştirinin bir amacının da konuyu anlaşılır kılmak, sonuç çıkarmak ve toplumu yönlendirmek olduğunda kuşku yoktur.
Her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövmek fiilini oluşturması gerekmektedir.
Kamu görevlilerinin, görevlerini yerine getirirken fonksiyonlarını etkilemeyi ve saygınlıklarına zarar vermeyi amaçlayan aşağılayıcı saldırılara karşı korunmaları zorunlu olmakla birlikte, demokratik bir hukuk devletinde, kamu görevini üstlenenleri denetlemek, faaliyetlerini değerlendirmek ve eleştirmek de kaynağını Anayasadan alan düşünceyi açıklama özgürlüğünün sonucudur. Eleştirinin sert bir üslupla yapılması, kaba olması ve nezaket sınırlarını aşması, eleştirenin eğitim ve kültür düzeyine bağlı bir olgu ise de eleştiri yapılırken görüş açıklama niteliğinde bulunmayan, küçültücü, aşağılayıcı ifadeler kullanılmamalı, düşünceyi açıklama sınırları içinde kalınmalıdır.
AİHM’e göre, öncelikle ifadelerin bir olgu isnadı mı yoksa değer yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Zira olgu isnadı kanıtlanabilir bir husus iken, bir değer yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi ifade özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya konu olan ifadeler eğer bir değer yargısı içermekte ve somut bir olgu isnadından bahsedilemeyecekse, değer yargılarını destekleyecek yeterli bir altyapının mevcut olup olmadığı AİHM tarafından göz önünde bulundurulmaktadır. Zira değer yargılarının dahi belli düzeyde olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiçbir veriye dayanmayan ve hiçbir altyapısı bulunmayan bir değer yargısı AİHM tarafından da ifade özgürlüğü sınırları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren ifadeler konusunda ise en azından ilk bakışta güvenilir görünen delil sunulması gerektiği kabul edilmektedir. Elbette ki, bu deliller sunulamadığı takdirde, AİHM, iddiaların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
İnceleme konusunun sağlıklı bir şekilde çözülebilmesi bakımından hakaret suçunda mağdurun belirlenmesi hususuna da kısaca değinilmesinde yarar bulunmaktadır.
TCK’nın "Mağdurun belirlenmesi" başlığını taşıyan 126. Maddesi; "Hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş ve hem de hakaret açıklanmış sayılır."
Şeklinde düzenlenmiş olup, madde gerekçesinde de;
"Hakaret suçunun oluşabilmesi için mağdurun belli veya belirlenmesinin olanaklı bulunması gereklidir. İşte bu maddeyle suçu işleyen tarafından mağdurun kimliğinin açıkça belirtilmediğinde, ne gibi bir durumun varlığı hâlinde ismin belirtilmiş ve hakaretin açıklanmış sayılacağına ait ölçü gösterilmektedir.
Madde, aslında usûl hukuku bakımından ispata yönelik, karineye benzer bir ölçü getirmiş bulunmaktadır." açıklamalarına yer verilmiştir.
Buna göre hakaret suçunun oluşabilmesi için muhatabının belirli olmasında zorunluluk bulunmakta olup Özel Dairenin yerleşik içtihatları da bu doğrultudadır.
Öte yandan TCK’nın "Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin Kurum ve Organlarını Aşağılama" başlıkla 301. maddesi;
"(1) Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Türkiye Büyük Millet Meclisini, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ve Devletin yargı organlarını alenen aşağılayan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Devletin askerî veya emniyet teşkilatını alenen aşağılayan kişi, birinci fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
(3) Eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz.
(4) Bu suçtan dolayı soruşturma yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlıdır."
Şeklindedir.
Bu düzenlemeyle, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin siyasal ve hukuki varlığı ile aynı doğrultudaki çıkarları korunmaya çalışılmaktadır. Hükümde, Devletin varlığını oluşturan ve ayrılmaz unsurları arasında bulunan müesseselerin ayrı ayrı sayılması ve bunlara yönelen aşağılayıcı hareketlerin yaptırım altına alınmasıyla güdülen amaç temelde Devletin tüzel kişiliğinin, saygınlığının ve hukuki yararının korunmasıdır.
Eleştiri ya da siyasi tenkit amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suçun hukuka aykırılık unsuru kapsamında kalmaz. Maddede sayılan kurumların aşağılanması, eleştiri niteliğini aşan, fikir niteliği bulunmayan, küçültücü, tecavüz niteliğinde veya aşağılaştırıcı bir ifade gerektirmektedir. Bu durumlarda artık düşünce açıklaması söz konusu olamayacağı için hak da söz konusu olmaz (M. Emin Artuk- Ahmet Gökcen, Ceza Hukuk Özel Hükümler, 2017, 16. Baskı, s. 963).
Suçun oluşabilmesi için aleniyet şartı aranmakta, kovuşturulması da son fıkra uyarınca Adalet Bakanının iznine tabi bulunmaktadır.
TCK'da İkinci Kitap'ta "Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler"e yer verilen Dördüncü Kısım'daki "Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar" başlıklı Birinci Bölüm'de düzenlenen "Görevi kötüye kullanma" başlıklı 257. madde;
"(1) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan hâller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir menfaat sağlayan kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan hâller dışında, görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir menfaat sağlayan kamu görevlisi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır." şeklinde düzenlenmiştir.
Maddenin, birinci fıkrasında düzenlenen icrai davranışlarla görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi ve bu aykırı davranış nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız menfaat sağlanması ile oluşmaktadır.
Buna göre ilk şart, kamu görevlisi olan failin yaptığı işle ilgili olarak kanundan veya diğer idari düzenlemelerden doğan bir görevinin olması ve bu görevinin gereklerine aykırı davranmasıdır. Suçun oluşabilmesi için, norma aykırı davranış yetmemekte, fiil nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da suç tarihi itibarıyla kişilere haksız kazanç sağlanması gerekmektedir.
Anılan maddenin gerekçesinde suçun oluşmasına ilişkin genel koşullar; "Kamu görevinin gereklerine aykırı olan her fiili cezai yaptırım altına almak, suç ve ceza siyasetinin esaslarıyla bağdaşmamaktadır. Bu nedenle, görevin gereklerine aykırı davranışın belli koşulları taşıması hâlinde, görevi kötüye kullanma suçunu oluşturabileceği kabul edilmiştir. Buna göre, kamu görevinin gereklerine aykırı davranışın, kişilerin mağduriyetiyle sonuçlanmış olması veya kamunun ekonomik bakımdan zararına neden olması ya da kişilere haksız bir kazanç sağlamış olması hâlinde, görevi kötüye kullanma suçu oluşabilecektir." biçiminde vurgulanmış, gerekçede yer verilen kazanç ifadesi 6086 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikle sonradan menfaat olarak değiştirilmiştir.
Öğretide de TCK’nın 257. maddesindeki suçun oluşmasının, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi sonucunda kişilerin mağdur olması veya kamunun zarar görmesi ya da kişilere haksız menfaat sağlanması şartlarına bağlı olduğu, bu sonuçları doğurmayan norma aykırı davranışların, suç kapsamında değerlendirilemeyeceği açıklanmıştır (... Emin Artuk - Ahmet Gökçen - Ahmet Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Turhan Kitapevi, 11. Bası, Ankara, 2011, s. 913 vd; Mahmut Koca - İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 769; Veli Özer Özbek - ... Nihat Kanbur - Koray Doğan - Pınar Bacaksız - İlker Tepe, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 2. Bası, Ankara, 2011, s. 974).
Görevin gereklerine aykırı hareket etmekten, kamu görevlisinin görevini kanun, idari düzenlemeler veya talimatların öngördüğü usul ve esaslardan başka surette ifa etmesi anlaşılmaktadır. Bu anlamda kamu görevlisinin herhangi bir şekilde kanuni yetkisini aşması, kanunun aradığı şekil şartlarına uymaması, takdir yetkisini amacı dışında kullanması, kanunun emir ve müsaade ettiği hareketinin gerektirdiği ön şartlara aykırı hareket etmesi, kendisine teslim edilen ve görevi sebebiyle kullanması gerekli eşyayı usulsüz kullanması gibi fiiller görevin gereklerine aykırılık kapsamında kalmaktadır.
Norma aykırı davranışın maddede belirtilen sonuçları doğurup doğurmadığının saptanabilmesi için öncelikle mağduriyet, kamunun zarara uğraması ve haksız menfaat kavramlarının açıklanması ve somut olayda bunların gerçekleşip gerçekleşmediğinin belirlenmesi gerekmektedir.
Mağduriyet kavramının, sadece ekonomik bakımdan uğranılan zararla sınırlı olmayıp bireysel hakların ihlali sonucunu doğuran her türlü davranışı ifade ettiği kabul edilmektedir. Bu husus madde gerekçesinde; "Görevin gereklerine aykırı davranışın, kişinin mağduriyetine neden olunması gerekir. Bu mağduriyet, sadece ekonomik bakımdan uğranılan zararı ifade etmez. Mağduriyet kavramı, zarar kavramından daha geniş bir anlama sahiptir." şeklinde vurgulanmış, öğretide de mağduriyetin sadece ekonomik bakımdan ortaya çıkan zararı ifade etmeyip daha geniş bir anlama sahip olduğu, bireyin, sosyal, siyasi, medeni her türlü haklarının ihlali sonucunu doğuran hareketlerin ve herhangi bir çıkarının zedelenmesine neden olmanın da bu kapsamda değerlendirilmesi gerektiğine işaret edilmiştir (... Emin Artuk - Ahmet Gökçen - Ahmet Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Turhan Kitapevi, 11. Bası, Ankara, 2011, s. 911 vd.; Mahmut Koca - İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 772; Veli Özer Özbek - ... Nihat Kanbur - Koray Doğan - Pınar Bacaksız - İlker Tepe, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 2. Bası, Ankara, 2011, s. 974).
Kişilere haksız menfaat sağlanması, bir başkasına hukuka aykırı şekilde her türlü maddi ya da manevi yarar sağlanması anlamına gelmektedir.
Kamunun zarara uğraması hususuna gelince; madde gerekçesinde "ekonomik bir zarar" olduğu vurgulanan anılan kavramla ilgili olarak kanuni düzenleme içeren 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 71. maddesinde; kamu görevlilerinin kast, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması şeklinde tanımlanan kamu zararı, her olayda hâkim tarafından, iş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek bir fiyatla alınıp alınmadığı veya aynı şekilde yaptırılıp yaptırılmadığı, somut olayın kendine özgü özellikleri de dikkate alınarak belirlenmelidir. Bu belirleme; uğranılan kamu zararının miktarının kesin bir biçimde saptanması anlamında olmayıp miktarı saptanamasa dahi, işin veya hizmetin niteliği nazara alınarak, rayiç bedelden daha yüksek bir bedelle alım veya yapımın gerçekleştirildiğinin anlaşılması hâlinde de kamu zararının varlığı kabul edilmelidir. Ancak bu belirleme yapılırken, norma aykırı her davranışın, kamuya duyulan güveni sarstığı, dolayısıyla, kamu zararına yol açtığı veya zarara uğrama ihtimalini ortaya çıkardığı şeklindeki bir düşünceyle de hareket edilmemelidir.
B. Somut Olayın Değerlendirilmesi
Iğdır Adliyesinde HSK müfettişleri tarafından yapılan bir soruşturma kapsamında tanık Cumhuriyet Savcısı Hakan Tekin'in 21.10.2014 tarihinde tanık olarak HSK müfettişleri tarafından ifadesinin alınması üzerine iddiaya konu olayın ortaya çıktığı, buna göre Iğdır Ağır Ceza Mahkemesi ve Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanı olan sanığın kendisini ziyaret eden Iğdır İl Emniyet Müdürlüğünde görevli şube müdürü ve müdür yardımcısı olan mağdurlar Veli, Aşkın ve ... Bahtiyar ile katılanlar Gürcan, ... ve Tufan'ı; "Hoş geldiniz AK Partinin polisleri." diyerek karşıladığı, sohbet esnasında onlara hitaben; "Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığınızda sadece savcıya bildiriyordunuz, artık il emniyet müdürü ve valiye de bildireceksiniz, yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." şeklinde sözler söylediği iddia ve kabul edilen olayda;
Sanığın sarf ettiği iddia ve kabul olunan; "Hoş geldiniz AK Partinin polisleri." sözlerinin eleştiri kapsamında kalıp hakaret suçunu oluşturmadığı, "Adli Kolluk Yönetmeliği değişti, eskiden hırsızı yakaladığınızda sadece savcıya bildiriyordunuz, artık il emniyet müdürü ve Valiye de bildireceksiniz, yani hırsızı hırsıza bildireceksiniz." ifadelerinde geçen "hırsız" kelimesi ile de Iğdır İl Emniyet Müdürü ve Iğdır Valisi muhatap alınmaksızın genel bir uygulamadan bahsedilmesi, anılan sözlerin TCK’nın 126. maddesinde belirtildiği üzere duraksamaya yer vermeyecek biçimde Iğdır İl Emniyet Müdürü ve Iğdır Valisine yöneltildiğinin anlaşılamaması ve hakaret suçunun oluşabilmesi için muhatabının belirli olmasında zorunluluk bulunmasının gerekmesi göz önüne alındığında; sanığın eyleminin kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçunu oluşturmadığı, TCK'nın 301. maddesinde düzenlenen Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin Kurum ve Organlarını aşağılama suçunun oluşabileceği kanaati ile Özel Dairece durma kararı verilerek Adalet Bakanından kovuşturma izin alınmış ise de bu suçun oluşabilmesi için aleniyet şartının arandığı, sanığın makam odasının aleni bir yer olmaması nedeniyle eylemin bu suça da vücut vermediği, yine sanığın sarf ettiği sözlerin, üstlendiği kamu göreviyle bir ilgisi bulunmadığından görevi kötüye kullanma suçunu oluştuğundan da bahsedilemeyeceği; her ne kadar sanık müdafiince Özel Daire kararında yer alan; "...hakkında silahlı terör örgütü üyesi olma suçundan mahkûmiyet hükmü kurulan sanığın örgütün faaliyeti kapsamında sarf ettiği sözlerin disiplin soruşturmasına konu olabileceği anlaşılmakla" ibaresinin kaldırılması talep edilmiş ise de hakkında silahlı terör örgütü üyesi olma suçundan kurulan mahkûmiyet hükmü kesinleşen sanığın, örgütün faaliyeti kapsamında söz konusu sözleri sarf etmesi nedeniyle istemin yerinde olmadığı anlaşılmakla; sanığa atılı eylemin suç oluşturmaması nedeniyle CMK'nın 223/2-a maddesi gereğince beraatine karar verilmesi gerektiği kabul edilmelidir.
Bu itibarla, sanık hakkında kurulan beraat hükmünün onanmasına karar verilmelidir.
VI. KARAR
Açıklanan nedenlerle;
1- Yargıtay 5. Ceza Dairesinin usul ve kanuna uygun 04.07.2023 tarihli ve 20-53 sayılı kararının ONANMASINA,
2- Dosyanın, Yargıtay 5. Ceza Dairesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 21.02.2024 tarihinde yapılan müzakerede oy birliğiyle karar verildi.