"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Adana Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1677 Esas, 2023/1548 Karar
HÜKÜM : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : İskenderun Asliye Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2015/39 E., 2020/77 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
KARAR
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; ... ile ... Bank arasında akreditif açıldığını, ancak körfez krizi çıkması nedeniyle konulan ambargoya Türkiye Cumhuriyeti’nin de uyması sebebiyle Irak Devletinin borç ödemeden imtina ettiğini ve bunu politika olarak güttüğünü, resmi kurumlar nezdinde tüm başvuruların yapıldığını, bu amaçla Birleşmiş Milletler tazminat komisyonuna da başvuru yapıldığını, yapılan bu başvuru doğrultusunda 976.264,50 USD’den 296.159,00 USD’nin müvekkiline ödendiğini, kalan kısmın ödenmediğini, komisyonun belirlediği ödenmeyen alacak için Irak Devleti Maliye Bakanlığı aleyhinde İskenderun 1. İcra Müdürlüğünün 2006/2901 E. sayılı dosyası ile ödenen tazminatın gecikmesinden kaynaklanan faiz için ise İskenderun 1. İcra Müdürlüğünün 2006/2910 E. sayılı dosyası ile takibe başlandığını, icra müdürlüğünce her iki takip dosyasının 2006/2901 E. sayılı dosyası üzerinden birleştirilerek takibin yürütüldüğünü, alacağın takibe konulmasından sonra da resmi kurumlar nezdinde uzlaşı ile alacağın ödenmesi hususunda görüşmeler yapıldığını, ödeme taahhüdünde bulunduğunu, ancak ödeme yapılmadığını ve haksız olarak icra takibine itirazda bulunulduğunu, borçlu Irak Maliye Bakanlığının borcun tamamına itiraz ettiğini, borcu inkâr ettiğini, davalı bankanın da borçtan sorumlu olduğunu ileri sürerek müvekkilinin davalılardan 1.846.949,70 USD tutarında alacağı olduğunun tespiti ile Libor faiziyle veya bu kabul edilmezse mevduata uygulanan en yüksek faizle davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile beraber borçlu davalının İskenderun 1. İcra Müdürlüğünün 2006/2901 E. sayılı dosyasına yaptığı itirazın iptaline, takibin devamına, alacağın %40 aşağı olmamak üzere icra inkâr tazminatına karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde; davacının Maliye Bakanlığının borç kaynağı hakkında açıklama yapmadığını, ... Bank'ın ... Bankla aralarında akreditif açılması nedeniyle borçlu olduğunu iddia ettiğini, davacının tarım sanayi ürünleriyle ilgili iş yapan bir şirket olduğunu, müvekkilinin ise devletin Maliye Bakanlığı olduğunu, müvekkili Maliye Bakanlığında dava konusu borcun kaynaklandığına dair herhangi bir belge bulunmadığını, davacının ne kadar hangi malları teslim ettiğini de ispatlaması gerektiğini, icra dosyasında Irak Maliye Bakanlığına bir malın teslim edildiğine veya bir hizmetin yapıldığına dair hiçbir belge olmadığını, Birleşmiş Milletler Tazminat Komisyonuna sunulan belgelerin fotokopi niteliğinde olduğunu ve Tazminat Komisyonunun bir alacak belirlemesinin alacağın varlığına dayanak olarak gösterilemeyeceğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile tüm dosya kapsamına göre, itirazın iptali davalarının takip talebine sıkı sıkıya bağlı olduğu, sadece takip talebinde borçlu olarak gösterilen aleyhine itirazın iptali davası açılmışsa bunlar hakkında karar verilebileceği, ancak incelenen icra takip dosyasına göre davalı ... aleyhine takip başlatılmadığı, davalı ... Rafidan Bank yönünden usulüne uygun olarak yapılmış bir takip ve itiraz da bulunmadığından icra takibine sıkı sıkıya bağlı olan itirazın iptali davasında dava şartı yokluğundan davanın usulden reddedilmesi gerektiği, diğer davalı ... yönünden; tarafların her ikisinin de kabulünde olduğu üzere davacı ve davalı arasında bir ticari ilişki olmadığı, davacı ile dava dışı ... Establishment For Cotton Textile arasında ticari ilişki olduğu, davacının dava dışı bu kişiye ip ihracatı yaptığı, diğer davalı ...'ın akreditif veren banka olduğu ve bu ihracatın bu davalı tarafından akreditif güvencesi altına alındığı, davalı ... Bakanlığının ülkesinde körfez krizi çıkması neticesinde hiçbir alacağın ödenmemesi yönünde karar aldığı ve ödemenin bu sebeple gerçekleşmediğinin davacı tarafın da kabulünde olduğu, dava dosyasına konu borcun sadece akdi ilişkinin taraflarına karşı ileri sürülebileceği, davalı ... Bakanlığının davacı ile bir akdi ilişkisi olmadığı ve davacının iddia ettiği alacağı davalı ... Bakanlığından talep etmeye hakkı olmadığından ... yönünden davanın pasif husumet nedeniyle reddinin gerektiği gerekçesiyle, davanın davalılardan ... yönünden pasif husumet nedeniyle reddine; diğer davalı ... Rafidan Bank yönünden ise icra dosyasında aleyhine takip yapılmadığı ve itirazı olmadığından dava şartı yokluğundan bu davalı hakkındaki davanın usulden reddine karar verilmiş, hüküm, davacı vekilince istinaf edilmiştir.
IV. İSTİNAF
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiş, hüküm, davacı vekilince temyiz edilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Dava ve Hukuki Nitelendirme
Dava, davacının Irak Devletine ihraç ettiği malların bedeline karşılık davalı ithalatçı bankası tarafından verilen akreditifin diğer davalı ... Bakanlığının talimatı üzerine ödenmediği ve Bakanlığın daha sonra borcun uzlaşıyla ödenmesi teklifinde de bulunması nedeniyle borçtan sorumlu olacağı iddiasına dayalı olarak borcun davalılardan tahsili ile davalı Bakanlık aleyhinde başlatılan takibe vaki itirazın iptali istemine ilişkindir.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
1.Yapılan yargılama ve saptanan somut uyuşmazlık bakımından uygulanması gereken hukuk kuralları gözetildiğinde İlk Derece Mahkemesince verilen kararda bir isabetsizlik olmadığının anlaşılmasına göre yapılan istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 353/1-b(1) hükmü uyarınca Bölge Adliye Mahkemesince esastan reddine ilişkin karara yönelik davacı tarafın aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddi gerekir.
2.Yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince yazılı şekilde davanın salt itirazın iptali istemine ilişkin olduğundan hareketle, davalı Banka aleyhinde usulüne uygun icra takibi olmadığından Bankaya yönelik davanın usulden reddine, davalı Bakanlık hakkındaki davanın ise esastan reddine karar verilmiştir.
Davacı vekili dava dilekçesinin talep konusu kısmında, davalı borçlunun İskenderun 1. İcra Müdürlüğünün 2006/2901 E. sayılı dosyasında borca itiraz sebebiyle alacağın tespit edilerek itirazın iptali; aynı dilekçenin sonuç kısmında ise itirazın iptali ile beraber davalılardan alacağının müşterek ve müteselsilen tahsili isteminde bulunmuştur. Bu durumda, davanın icra takibinde borçlu görünüp borca itiraz eden davalı Bakanlık yönünden itirazın iptali; takipte taraf olmamakla birlikte eldeki davada davalı olan banka yönünden ise alacak davası olduğu kabul edilip, bu cihette davalı Banka hakkındaki davada işin esasına girilerek yapılacak inceleme ve değerlendirmenin sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde davalı Banka hakkındaki davanın da itiraz iptali davası olarak nitelendirilip Banka hakkında usulünce başlatılmış icra takibi olmadığından davanın usulden reddine karar verilmesi doğru olmamış ve bozmayı gerektirmiştir.
VI. SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacının diğer temyiz itirazlarının REDDİNE, (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacının davalı Bankaya yönelik temyiz itirazlarının kabulü ile İlk Derece Mahkemesince verilen karara yönelik istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULARAK KALDIRILMASINA, HMK'nın 373/1 hükmü uyarınca dava dosyasının İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine, 03.02.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.