"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 21. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1696 Esas-2023/175Karar
HÜKÜM : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 3. Asliye Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2022/319 E., 2022/500 K.
Taraflar arasındaki sicil müdürlüğü kararının iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı, Yargıtayca duruşma istemli olarak davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle; temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne, dava, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince miktar veya değer söz konusu olmaksızın duruşmalı olarak incelenmesi gereken dava ve işlerin dışında bulunduğundan duruşma isteğinin reddine karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; ...'in S.S.Yeni ... Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifinin 10.07.2021 tarihli genel kurul toplantısında 3 yıl süreyle denetim kurulu üyesi seçildiğini, anılan müvekkilinin tespit ettiği usulsüzlükler konusunda kooperatif yönetimine bilgi vermek amacıyla yönetim kuruluna gönderdiği ihtarname ile genel kurula davet ettiğini, buna rağmen kooperatif yönetiminin diğer denetim kurulu üyesi ile birlikte hareket ederek genel kurula gitmediğini, ana sözleşmede denetim kurulu üyelerinin kanun ve ana sözleşme ile verilen görev ve yetkilerini tek başına kullanabileceğinin düzenlendiğin, müvekkilinin genel kurulun olağanüstü toplantıya çağrılması amacıyla karar alarak durumu Ticaret Bakanlığı ... Ticaret İl Müdürlüğüne bildirdiğini, yapılacak olağanüstü genel kurul için Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesini talep ettiğini, yapılan başvuru üzerine verilen cevabi yazıda ana sözleşmedeki hükümden farklı olarak kooperatif ve üst kuruluşlarına denetimine yönelik dair yönetmelikte kooperatifin birden fazla denetleme organı üyesi bulunması halinde üyelerin kooperatifi genel kurul toplantısına çağırma yetkisi dışında kendilerine kanun ve ana sözleşme ile verilen görev ve yetkileri gerektiğinde tek başlarına kullanabileceklerinin düzenlendiğini, bir denetim kurulu üyesinin kooperatif genel kurulunun toplantıya çağırma yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle Bakanlık temsilcisi talebine ilişkin görevlendirme yapılamayacağının bildirildiğini, cevabi yazıda belirtilen yönetmelik hükmünün emredici hukuk kuralı niteliğinde olmadığını, kooperatif ana sözleşmesindeki düzenlemenin ayrık hüküm niteliğinde olduğunu, yönetmelik hükmünden önce uygulanması gerektiğini, müvekkilinin çağrısı üzerine yapılan olağanüstü genel kurul toplantısında katılanların tümünün önergesiyle gündeme yönetim ve denetim kurulu asil ve yedek üyelerinin yeniden seçilmesi, hesap tetkik komisyonu kurulması, bilançonun incelenmesi ve ibrasının geri bırakılması yönündeki önergenin kabul edilerek kooperatif yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin azli ile yerlerine yenilerinin seçildiğini, genel kurulda alınan kararların tescil ve ilanı için davalı sicile başvurulduğunu, başvurunun birden fazla denetçi bulunması halinde bir denetçinin genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi bulunmadığının ticaret il müdürlüğünce bildirilmesine rağmen bu yazıya aykırı olarak çağrı usullerinin yerine getirilmediği gerekçesiyle tescil talebinin reddine karar verildiğini, olağanüstü genel kurul toplantısı için çağrı yapılmasında tüm ortakların menfaati bulunduğunu, kooperatif yönetim kurulu başkanı ile birlikte hareket eden Ticaret Bakanlığı yetkililerinin Kooperatifler Kanununa açıkça aykırı olacak şekilde yönetmelik hükmünü getirdiğini, ana sözleşme hükmünün dikkate alınması gerektiğini belirterek S.S.Yeni ... Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifinin 24.04.2022 tarihinde yapılan olağanüstü genel kurul toplantısında alınan kararların tescil ve ilanına ilişkin başvurunun reddine dair davalının 05.05.2022 tarih ve E-6275911-101.62-62569 sayılı kararının iptaline, 24.04.2022 tarihinde yapılan olağanüstü genel kurul toplantısında alınan kararların tescil ve ilanına karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; S.S.Yeni ... Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifinin 10.07.2021 tarihli genel kurulunda ... ve ...'in 10.07.2024 tarihinde kadar denetim kurulu üyeliğine seçildiğini, 21.09.2021 tarihli tescille ise ...'ın denetçilik görevinin sona erdirildiğini, Kalender Akbuğa'nın 10.07.2024 tarihine kadar denetçi olarak görevlendirildiğini, kooperatifin 28.04.2022 tarihinde müdürlüklerine başvurduğunu 24.04.2022 tarihli genel kurul toplantısına dair evrakları sunduğunu, bunun üzerine müdürlüklerince 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun (6102 sayılı Kanun) 32 nci maddesi uyarınca gerekli inceleme yapıldığını, 24.04.2022 tarihli genel kurul toplantısı evraklarının incelendiğinde toplantıya çağrının sadece bir denetçiyle yapıldığının tespit edildiğini, müdürlüklerince verilen ve dava konusu yapılan kararın mevzuat hükümlerine uygun olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davaya konu 24.04.2022 tarihli genel kurul toplantısına çağrının sadece bir denetçiyle yapıldığı, yapılan başvuru üzerine ... Valiliği İl Ticaret Müdürlüğü'nün kooperatifin denetleme organının kurul olarak birden çok üyesinin olması ve yalnızca bir denetçinin kooperatif genel kurulunu toplantıya çağırma yetkisinin bulunmaması nedeniyle söz konusu genel kurula ilişkin Bakanlık temsilcisi talebine görevlendirme yapılmayacağı hususunun kooperatife iletildiği, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'nun (1163 sayılı Kanun) "Çağrıya yetkisi olanlar" başlıklı 43 üncü maddesi "Yönetim kurulu veya anasözleşme ile bu hususta yetkili kılınan diğer bir organ ve gerektiğinde denetçiler kurulu, ortağı olduğu üst birlik ve tasfiye memurları genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptirler. Ancak genel kurul yukarıda belirtildiği şekilde toplanamadığı takdirde ilgili bakanlık genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptir." hükümden anlaşılacağı üzere genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahip olanlar arasında denetim kurulunun açıkça sayıldığı, Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik'in 8 nci maddesinin üçüncü bendinde 1163 sayılı Kanun'un 43 üncü maddesine paralel bir düzenleme yapıldığı, anılan hükümde kooperatifin birden fazla denetleme organı üyesi bulunması halinde, denetleme organı üyelerinin kooperatifi genel kurul toplantısına çağırma yetkisi hariç olmak üzere, kendilerine ilgili kanun ve ana sözleşme ile verilen görev ve yetkileri, gerektiğinde tek başlarına da kullanabileceğinin düzenlendiği, kanun ve yönetmelik hükümlerine göre birden fazla denetleme organı üyesi bulunması halinde, genel kurulu toplantıya çağırma yetkisini denetçilerin birlikte kullanmalarının zorunlu olduğu, düzenlenen çağrı usulüne uyulmaması sebebiyle Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesi talebinin ... Valiliği İl Ticaret Müdürlüğünce reddedildiği, genel kurul toplantı tutanağında Bakanlık temsilcisinin toplantıya katılmaması sebebiyle ilan edilen genel kurul saatinden bir saat sonra toplantıya başlandığı bildirilmiş ise de, bakanlık temsilcisi görevlendirilmemiş olduğundan, 24.04.2022 tarihinde gerçekleştirilen genel kurulun usule aykırı bir şekilde gerçekleştirildiği, 1163 sayılı Kanun'un 87 nci maddesinde genel kurul toplantıları Bakanlık temsilcisinin huzuru ile açılıp devam edeceği, idarenin bildirilen günde temsilci bulunmasını sağlayacağı, ancak usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, temsilci toplantıya gelmez ise toplantı icrasını temin etmek üzere, mahalli idare amirine durumun bildirileceği, temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanacağının hükme bağlandığı, kooperatiflerin genel kurul toplantılarında Bakanlık temsilcilerinin hazır bulunması yasal bir zorunluluk olmasa da, genel kurul öncesi Bakanlık temsilcisi talebinin yasal bir zorunluluk olduğu, 24.04.2022 tarihli genel kurul toplantısında 1163 sayılı Kanun'un 87 nci maddesi gereği Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesinin bulunmamasının ve çağrı usullerinin yerine getirilmemesinin yokluk yaptırımına tabi olduğu, davacıların tescil talebinin davalı tarafından reddedilmesinde mevzuata ve usule aykırı bir yön bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; müvekkili ...'in kooperatifin denetim kurulu üyesi olduğunu, müvekkilinin denetim kurulu üyesi seçildikten sonra tespit ettiği usulsüzlük ve yolsuzluklar konusunda kooperatif yönetimine bilgi vermek amacıyla ihtarname ile genel kurula davet ettiğini, buna rağmen kooperatif yönetiminin genel kurula gitmediğini, ana sözleşme uyarınca denetim kurulu üyesinin kanun ve ana sözleşmede verilen görev ve yetkileri gerektiğinde tek başına kullanabileceğini, bu düzenleme gereğince müvekkilinin genel kurulun olağanüstü toplantıya çağrılması amacıyla karar alınarak Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesi için ... Valiliği İl Müdürlüğüne başvurduğunu, yapılan başvuru üzerine verilen cevapta yönetmelik hükmü uyarınca denetim kurulu üyesinin tek başına kooperatif genel kurul toplantısının çağırma yetkisi bulunmadığından görevlendirme yapılmayacağını bildirdiğini, kooperatifte yolsuzluk yapan ve kooperatife ait mal varlığının usulsüz harcamalarla hortumlayan yönetim kurulu başkanı ve diğer yönetim kurulu üyelerinin korunması amacıyla yönetmelik çıkarıldığını, yönetmelikteki düzenlemenin kooperatifler kanununa açıkça aykırı olduğunu, yönetmelikteki hükmün emredici hukuk kuralı niteliğinde olmadığını, ana sözleşmedeki hükmün yönetmelik hükmünden önce uygulanması gerektiğini, bu hususlar belirtilerek müvekkili tarafından tekrar ticaret il müdürlüğüne başvuruda bulunulduğunu, müvekkilinin çağrısı üzerine yapılan olağanüstü genel kurul toplantısının bakanlık temsilcisi görevlendirilmeyeceğinin belirtilmesine rağmen mevzuat gereğince toplantı saatinden bir saat boyunca Bakanlık temsilcisinin gelmesinin beklendiğini, temsilcinin gelmemesi üzerine toplantıya başlandığını, müvekkili denetim kurulu üyesinin toplantıya çağrı sebepleri dinlendikten sonra gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce toplantıya katılan 305 ortağın tümünün önergesiyle gündeme yönetim ve denetim kurulu üyelerinin yeniden seçilmesi, hesap tetkik komisyonunu kurulması, bilançonun incelenmesi ve ibrasının geri bırakılması yönündeki önergenin kabul edildiğini, mevcut yönetim ve denetim kurulu üyelerinin azledilerek yerine yenilerinin seçildiğini, alınan genel kurul kararlarının tescili için yapılan başvuru üzerine davalının tescil isteğinin reddine karar verildiğini, ana sözleşme gereğince müvekkilinin tek başına gene kurul toplantıya çağırma yetkisi bulunduğunu, yönetmelik hükmünün Kooperatifler Kanunu hükmüne aykırı olduğunu, mahkemece ise kanuna aykırı yönetmelik hükmünün dikkate alınarak davanın reddine karar verilmesinin hatalı bulunduğunu, müvekkilinin yönetim kurulunun kanun ve ana sözleşmeye aykırı usulsüz işlemleriyle başkaca bir kısım faaliyetleri hakkında üst birliğe ve Ticaret Bakanlığı Esnaf Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü nezdinde de denetim yapılması amacıyla yazılı müracaatta bulunduğunu, bunun üzerine müfettişlerce düzenlenen inceleme raporuyla da çok önemli usulsüzlükler tespit edildiğini, kooperatif başkanı ve onunla birlikte hareket eden diğer yönetim kurulu üyeleri tarafından kendilerine yakın ortakların, üyelik şartlarını taşımamalarına rağmen ortaklıktan çıkarmadıklarını, ortaklığa kabul ettiklerini, bu şekilde kooperatif kaynaklarının şartları taşımayan bu ortaklar lehine kullandırıldığını, bu ortakların bir kısmının son genel kurula katıldığı ve oy kullandığı da nazara alındığında genel kurul iradesinin bile fesada uğratıldığının anlaşılacağını, kooperatif başkanının kooperatife ait aracı şahsi işleri için kullandığını, denetim kurulu üyesinin bu durumları dikkate alarak olağanüstü genel kurul toplantısı için çağrı yapmasında tüm ortakların menfaatinin bulunduğu, Ticaret Bakanlığı yetkilerinin kooperatif başkanıyla birlikte hareket ettiğini, kanuna aykırı yönetmelik hükmünün getirilmesindeki amacın dikkate alınması gerektiğini, kooperatif ana sözleşmesinin üyeler arasında yapılan sözleşme niteliğinde olduğundan hükümlerine uyulmasında zorunluluk bulunduğunu, Kooperatifler Kanununda genel kurula çağrıya yetkisi olanlar arasında ana sözleşme ile bu hususta yetkili kılınan diğer bir organ düzenlemesiyle ana sözleşmede ayrık bir hüküm getirilebileceğinin kabul edildiğini, kooperatif ana sözleşmesinde ise tek bir denetim kurulu üyesinin genel kurul toplantısına çağrı yapma yetkisinin bulunduğunun düzenlendiğini, diğer denetim kurulu üyesinin kooperatif yönetim kurulunun usulsüz ve yolsuzluklarına göz yumduğunu, denetim kurulu üyesi olarak görevini yapmadığını, müvekkilinin görevini yapmaması halinde kooperatifin denetimsiz kalacağını, denetim kurulunun birlikte hareket etmesinin imkansız olduğunu belirterek davanın esası hakkında karar verilinceye kadar S.S.Yeni ... Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifini yönetmek üzere tedbiren kayyım atanmasına, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilmesini istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı kooperatifin denetim kurulunun iki üyeden oluştuğu halde, 24.04.2022 tarihli olağanüstü genel kurul toplantısına çağrı tek bir denetim kurulu üyesi tarafından yapıldığı, kooperatif ana sözleşmesinin çağrıya yetkili organlar başlıklı 27 nci maddesinde genel kurulun yönetim kurulunca toplantıya çağırılacağı, gerekli hallerde denetim kurulu, kooperatifin ortağı bulunduğu üst birlik ve tasfiye memurlarının genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahip olduğu hükme bağlandığı gibi, ana sözleşmenin 53 üncü maddesinde de denetim kurulu üyelerinin kanun ve ana sözleşme ile verilen görev ve yetkileri gerektiğinde tek başına kullanabileceği düzenlendiği, 1163 sayılı Kanun'un 43 üncü maddesinde yönetim kurulu veya ana sözleşmeyle bu hususta yetkili kılınan diğer bir organ ve gerektiğinde denetçiler kurulunun ortağı olduğu üst birlikle tasfiye memurlarının genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahip olduğu, genel kurulun bu şekilde toplanamadığı takdirde ilgili bakanlığın genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahip olduğunun hükme bağlandığı, Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmeliğin 8 inci maddesinde, kooperatifin birden fazla denetleme organı üyesi bulunması halinde, denetleme organı üyelerinin kooperatifi genel kurul toplantısına çağırma yetkisi hariç olmak üzere kendilerine ilgili kanun ve ana sözleşme ile verilen görev ve yetkileri gerektiğinde tek başlarına da kullanabilecekleri düzenlendiği davacı denetim kurulu üyesi ...'in kooperatif genel kurulunu toplantıya çağrısından sonra ... Ticaret İl Müdürlüğüne Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesi için başvuru yaptığı, yapılan başvuru denetim kurulunun birden çok üyesi olması nedeniyle yalnızca bir denetçinin genel kurulu toplantıya çağırma yetkisinin bulunmadığı gerekçesiyle genel kurula Bakanlık temsilcisi görevlendirme talebinin reddedildiği, 1163 sayılı Kanun'un 87 nci maddesi uyarınca kooperatiflerin genel kurul toplantılarında bakanlık temsilcilerinin hazır bulunma zorunluluğu yok ise de, genel kurul öncesinde bakanlık temsilcisi talebi yasal bir zorunluluktur. Davacı denetçinin yaptığı başvuru üzerine ise ... Ticaret İl Müdürlüğünce yukarıda açıklanan gerekçe ile Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesi talebi reddedildiğinden, anılan kanundaki yasal zorunluluk yerine getirilmediği, 1163 sayılı Kanun'un 43 üncü maddesinde gerektiğinde denetçiler kurulunun kooperatif genel kurulunun toplantıya çağırma yetkisinin bulunduğu, Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmeliğin 8. maddesinde de kooperatifin birden fazla denetleme kurulu üyesi bulunması halinde genel kurul toplantısının çağırma yetkisi hariç olmak üzere denetleme kurulu üyelerinin gerektiğinde kanun ve ana sözleşme ile verilen görevleri tek başına kullanabileceklerinin düzenlendiği, anılan yasal düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere denetim kurulu üyesi birden fazla ise, kooperatif genel kuruluna çağrı yetkisi denetim kuruluna ait olup, üyeler tek başlarına genel kurulu toplantıya çağıramayacağı, (Bkz. ... Kurtulan, Uygulamaya İlişkin Görüş ve Önerilerle, İçtihatlı, Örnekli Kooperatifler Kanunu ve Açıklaması, 6. Baskı, ... 2015, s: 414) mahkemece tescili talep edilen kooperatifin 24.04.2022 tarihli genel kurul toplantısına çağrı usulünün yerine getirilmediği, bakanlık temsilcisi görevlendirmesinin bulunmadığı, bu durumun yokluk yaptırımına tabi olduğu, davacıların tescil talebinin davalı tarafından reddinin usul ve yasaya uygun bulunduğu gerekçesiyle davacılar vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde belirtilen nedenleri ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 24.04.2022 tarihli olağanüstü genel kurul toplantısında alınan kooperatif kararların ticaret siciline tescili koşullarının oluşup oluşmadığı hususlarına ilişkindir.
Dava; Ticaret Sicil Müdürlüğü kararının iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 1163 sayılı Kanun'un 43, ve 87 nci maddeleri, Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmeliğin 8 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1.Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacılar vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz edenlere yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
04.09.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.