"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/428 E., 2023/1082 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Elazığ 5. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/257 E., 2021/325 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Elazığ ili, ... (...) köyünde bulunan 127, 170, 201, 203, 296, 386, 557 ve 746 kütük ile aynı köy 743, 205, 298, 749, 203, 911, 559, 26, 28, 52, 353, 172 ve 653 parsel sayılı taşınmazların davalılar adına kayıtlı olduğunu, dava konusu taşınmazlar evveliyatı itibariyle davacılar ile davalıların müşterek murisleri ... adına kayıtlı iken murisin ikinci kez ... isimli bir kadınla evlendiğini ve ...'nin ilk eşi Bekir'den olan kızı ... (...) ile de oğlu Hayrullah ...'ı evlendirdiğini, murisin diğer mirasçılarından mal kaçırmak ve birlikte yaşadığı oğlu Hayrullah ve gelini ...'dan olan torunlarına tüm malvarlığını bırakmak için davalıların anneleri olan ...'a (...) tüm taşınmazlarını satış vaadi senedi ile muvazaalı olarak devrettiğini, ölünceye kadar dava konusu taşınmazları oğlu Hayrullah ile birlikte kullanan murisin taşınmazlarını satmasını gerektiren bir neden olmadığı gibi davalıların annesi olan ...'ın da bu taşınmazları alacak maddi gücü olmadığını, ... (...) ... tarafından Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978//821 Esas sayılı dava dosyası ile açılan tescile icbar davası sonucu davanın kabulüne karar verilerek satış vaadine konu taşınmazların davalıların murisi ... adına tescil edildiğini, tescil davasına konu taşınmazların satış vaadi senedi ile yapılan temlikinin muvazaalı olduğunu ileri sürerek dava konusu taşınmazların davalılar adına olan tapu kayıtlarının iptali ile veraset ilamındaki hisseleri oranında davacılar adına tesciline karar verilmesini talep etmiştir.
Davacılar vekili 28.01.2021 havale tarihli dilekçesinde özetle; davaya konu ettikleri taşınmazların davalıların murisi ... ...'a muris ...'dan satış suretiyle muvazaalı olarak geçen taşınmazlar olduğunu, bu nedenle davaya konu ... köyü mevkinde bulunan 101 ada 63 parsel (eski 203 parsel), 112 ada 1 parsel (eski 749 parsel), 101 ada 65 parsel (eski 205 parsel), 131 ada 56 parsel (eski 172 parsel), 125 ada 32 parsel (eski 559 parsel), 103 ada 33 parsel (eski 298 parsel), 101 ada 49 parsel (eski 743 parsel) ve 120 ada 68 (eski 353 parsel) parsel sayılı taşınmazlar haricindeki dava dilekçesinde belirtmiş oldukları diğer tüm parseller yönünden, yani eski parsel numaralarıyla 26, 28, 52, 127, 170, 201, 296, 386, 557, 653, 746 ve 911 parsel sayılı taşınmazlar yönünden davadan feragat ettiklerini belirtmiştir.
Davacılardan ... aşamada 28.10.2019 tarihinde ölmüş, mirasçıları Gülsema Karakoçan ve İbrahim Araç müteveffa davacı vekiline vekalet vermek suretiyle davayı sürdürmüştür.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde özetle; dava dilekçesinde izah edilmeye çalışılan muris muvazaasına yönelik uyuşmazlığın ... tarafından açılan Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/82 Esas sayılı tescile icbar davası kapsamında kesin olmak üzere çözüme kavuşturulduğunu, anılan dosyada mevcut uyuşmazlık konusu taşınmazların ... adına icbar sureti ile kaydına dair esas Mahkeme ilamının davacılar yönünden maddi anlamda kesin hüküm teşkil ettiğini, bu nedenle davacı tarafın muvazaa iddiasının hukuki mesnetten yoksun olduğunu ileri sürerek davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; dava konusu taşınmazların 127, 170, 201, 203, 296, 386, 557 ve 746 kütük ile aynı köy 743, 205, 298, 749, 203, 911, 559, 26, 28, 52, 353, 172 ve 653 parsel numaralı olup tapu kayıtlarında parsel numaralarının süregelen zaman içerisinde değiştiği, davacı vekilinin 27.01.2021 tarihli dilekçe ile eski 386, 296, 653, 911, 201, 170, 127, 52, 28, 26, 557 ve 746 parsel sayılı taşınmazlar açısından davadan feragat ettiklerini bildirdiği, davacı vekilinin feragat ettiği parseller dışında kalan 203 parsel (101 ada 63 parsel), 743 parsel (101 ada 49 parsel), 205 parsel (101 ada 65 parsel), 298 parsel (103 ada 33 parsel), 749 parsel (112 ada 1 parsel), 559 parsel (125 ada 32 parsel), 353 parsel (120 ada 68 parsel), 172 parsel (131 ada 56 parsel) sayılı taşınmazların ise Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas, 1989/126 Karar sayılı ilamı ile Elazığ 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/907 Esas, 1983/699 Karar sayılı ilamında dava konusu edildiği ve hükmün kesinleştiği, istenen tapu kayıtlarından Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas, 1989/126 Karar sayılı ilamı gereğince tapu kayıtlarında hükmen tescil işleminin yapıldığının anlaşıldığı, yani feragat dışında kalan taşınmazların tapuya hükmen tescil edildiğinin gelen tapu kayıtlarından da anlaşıldığı, dava konusu satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas, 1989/126 Karar sayılı ilamı ile bu ilamla bağlantılı olan dava konusu satış vaadi sözleşmesinin içeriğini kapsayan Elazığ 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/907 Esas,1983/699 Karar sayılı ilamından da anlaşılacağı üzere feragat dışında kalan dava konusu parsellerin daha öncesinde dava konusu edildiği ve davacıların murisi adına bu yerlerin hükmen tescil edildiğinin anlaşıldığı gerekçesiyle Elazığ ili ... (...) köyü 386, 296, 653, 911, 201, 170, 127, 52, 28, 26, 557 ve 746 parsel sayılı taşınmazlar bakımından feragat nedeniyle davanın reddine, diğer taşınmazlar bakımından ise kesin hüküm nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; Mahkemece her ne kadar kesin hüküm nedeniyle dava şartı yokluğundan davanın reddine karar verilmişse de eldeki davanın muris muvazaası hukuksal nedenine dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkin olduğu, davalıların murisleri ... (...) ... tarafından Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan 1978/821 Esas sayılı davanın satış vaadi sözleşmesinden kaynaklı tescile icbar, davacıların murisleri Ali ... vd. tarafından Elazığ 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan 1978/907 Esas sayılı davanın ise satış vaadi sözleşmesinin iptali istemine ilişkin olduğu anlaşılmakla, farklı hukuksal nedenlere dayalı açılan davalar arasında kesin hükümden söz edilemeyeceğinden bu gerekçe ile davanın reddine karar verilmesinin isabetsiz olduğu, somut olayda dava konusu taşınmazların davalıların murisi ... (...) ... adına tapu kaydının oluşmasının dayanağı, müşterek muris ... ile noterde yapmış oldukları gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi ve bu sözleşmenin ifasının yerine getirilmesi için eldeki davanın davacıları aleyhine Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas, 1989/126 Karar sayılı kararı (tescile icbar davası) olup müşterek muris ... tarafından tapu memuru önünde yapılmış bir işlem bulunmadığından 01.04.1974 tarih 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararının eldeki uyuşmazlığa uygulanamayacağı, yorum yolu ile de anılan Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararının uygulama alanının genişletilemeyeceği, davanın bu gerekçe ile reddine karar verilmesi gerekirken, Mahkemece yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmiş olmasının doğru olmadığı gerekçesiyle Mahkemenin ret gerekçesine ilişkin anılan bu yanlışlığın düzeltilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden davacılar vekilinin istinaf başvurusunun yukarıda açıklanan nedenden ötürü kabulü ile kararın gerekçesinde hata edilmiş olması nedeniyle hükmün kaldırılmasına, yeniden esas hakkında hüküm kurmak suretiyle davanın Elazığ ili ... (...) köyü 386, 296, 653, 911, 201, 170, 127, 52, 28, 26, 557 ve 746 parsel sayılı taşınmazlar bakımından feragat nedeniyle, diğer taşınmazlar bakımından esas yönünden reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; Yerel Mahkeme ve Bölge Adliye Mahkemesi kararının kanuna ve hukuka aykırı olduğunu,dinlenilen tüm davacı ve davalı tanık beyanları birlikte değerlendirildiğinde muris Mustafa ile oğlu Hayrullah ve eşi ...'ın o tarihlerde birlikte yaşadıkları ve ...'ın dava konusu taşınmazları alacak maddi gücünün olmadığının anlaşıldığını, dava ettikleri taşınmazların ... ...'dan davalılara intikalen gelen taşınmazlar olduğunu, tüm bu taşınmazların tamamının muvazaa yoluyla ... ...'a kök muris ... tarafından satış, bağış veya başka yollarla intikal ettirildiğini, yapılan işlemlerin tamamının muvazaalı olduğunu, ... (...) ... tarafından Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas sayılı dava dosyası ile açılan tescile icbar davası sonucu davanın kabulüne karar verilerek satış vaadine konu taşınmazların davalıların murisi ... adına tescil edildiğini, tescil davasına konu taşınmazların satış vaadi senedi ile yapılan temlikinin muvazaalı olduğunu, davanın hukuka aykırı olarak haksız gerekçeler ile reddedildiğini, Mahkemenin kesin hüküm nedeniyle davayı reddetmiş olmasının doğru olmadığını, Mahkemece haklı davalarının reddedildiğini, Bölge Adliye Mahkemesince de hatalı ve çelişkili bir değerlendirme ile istinaf başvurularının reddedildiğini ileri sürerek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Dava, muris muvazaası hukuksal nedenine dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir.
Dosya içeriği ve toplanan delillerden; muris ... ile davalıların murisi ... (...) ... arasında Elazığ 2. Noterliğinin 30.04.1964 tarih 3678 yevmiyeli satış vaadi sözleşmesi düzenlenerek muris Mustafa'nın maliki olduğu 128 parsel (kütük 127), 172 parsel (kütük 170), 203 parsel (kütük 201), 205 parsel (kütük 203), 388 parsel (kütük 386), 559 parsel (kütük 557) ve 749 parsel (kütük 746) parsel sayılı taşınmazlarını 10.000,00 TL karşılığı gelini olan (oğlu Hayrullah'ın eşi) ...'a satmayı vadettiği, muris Mustafa'nın ölümü üzerine davalıların murisi ... (...) ... tarafından ... mirasçıları aleyhine Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas sayılı dava dosyası ile açılan tescile icbar davasında yapılan yargılama sonucu davanın kabulüne karar verilerek anılan satış vaadi sözleşmesine konu taşınmazların tapu kayıtlarının iptali ile davacı adına tesciline karar verildiği, kararın deracattan geçmek suretiyle 13.06.1990 tarihinde kesinleştiği, eldeki davada davacıların murisleri Ali ... vd. tarafından ... (...) ... ve Hayrullah ... aleyhine aynı satış vaadi sözleşmesinin iptali amacıyla Elazığ 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan davanın yapılan yargılaması sonucu 1978/907 Esas, 1983/699 Karar sayılı kararla davanın ... bakımından reddine karar verildiği; muris ...'ın 01.06.1972 tarihinde öldüğü, geride mirasçı olarak davanın tarafları ile dava dışı ..., ..., ... ve ...'ün kaldıkları anlaşılmıştır.
Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacılar vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde değildir.
Somut olayda; dava dilekçesinde belirtilen dava konusu taşınmazların 127, 170, 201, 203, 296, 386, 557 ve 746 kütük ile aynı köy 743, 205, 298, 749, 203, 911, 559, 26, 28, 52, 353, 172 ve 653 parseller olup tapu kayıtlarında parsel numaralarının süregelen zaman içerisinde değiştiği, davacı vekilinin 27.01.2021 tarihli dilekçe ile eski 386, 296, 653, 911, 201, 170, 127, 52, 28, 26, 557 ve 746 parsel sayılı taşınmazlar açısından davadan feragat ettiklerini bildirdiği, davacı vekilinin feragat ettiği parseller dışında kalan ve davaya devam ettiklerini bildirdikleri taşınmazların Elazığ ili, Merkez ilçesi, ... köyünde bulunan 203 parsel (101 ada 63 parsel), 743 parsel (101 ada 49 parsel), 205 parsel (101 ada 65 parsel), 298 parsel (103 ada 33 parsel), 749 parsel (112 ada 1 parsel), 559 parsel (125 ada 32 parsel), 353 parsel (120 ada 68 parsel), 172 parsel (131 ada 56 parsel) sayılı taşınmazlar olduğu, dava konusu taşınmazlardan eski 172 parsel (131 ada 56 parsel), eski 203 parsel (101 ada 63 parsel), eski 205 parsel (101 ada 65 parsel), eski 298 parsel (103 ada 33 parsel), eski 559 parsel (125 ada 32 parsel), eski 749 parsel (112 ada 1 parsel) sayılı taşınmazların davalıların murisi ... (...) ... adına tapu kaydının oluşmasının dayanağının, müşterek muris ... ile noterde yapmış oldukları gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi ve bu sözleşmenin ifasının yerine getirilmesi için eldeki davanın davacıları aleyhine Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas, 1989/126 Karar sayılı kararı (tescile icbar davası) olduğu, dava konusu eski 743 parsel (101 ada 49 parsel) sayılı taşınmazın ise kadastro sonucu muris Mustafa tarafından iki hissesinin oğlu dava dışı Hayrullah ... ve bir hissesinin ise karısı dava dışı ... ...'a satılarak zilyetliğini devrettiği gerekçesiyle senetsizden 12.01.1960 tarihinde kesinleşen tapulama ile dava dışı Hayrullah ... ve dava dışı ... ... adına tespit ve tescil tescil edildiği, sonrasında intikaller, pay temliki ve satış işlemleri neticesinde davalı ...'a satış yoluyla temlik edildiği, 01.04.1974 tarihli ve 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararının murisin tapulu taşınmazları bakımından uygulanabilir nitelikte olup tapusuz taşınmazlar menkul hükmünde olduğundan ve teslimle mülkiyet geçeceğinden, bu tür taşınmazlar bakımından 1974 tarihli İçtihadı Birleştirme Kararının uygulama alanın olmadığı, yine dava konusu taşınmazlardan eski 353 parsel (yeni 120 ada 68 parsel) sayılı taşınmazın dosya içerisinde bulunan tapu kütük sureti incelendiğinde, taşınmazın 12.01.1960 tarihinde tapulama ile dava dışı Hasan Orhan isimli şahıs adına tespit ve tescil edildiği, sonrasında intikaller ve taksim sonucu dava dışı ... adına kayıtlı iken 05.05.2005 tarihinde davalılardan ...'a satış yoluyla temlik edildiği ve davalı ... adına kayıtlı olduğu, diğer bir deyişle muris ...'ın taşınmazda hiç malik olmadığı anlaşılmıştır.
Bölge Adliye Mahkemesince eski 743 parsel (101 ada 49 parsel) ve eski 353 parsel (yeni 120 ada 68 parsel) sayılı taşınmazlar yönünden davanın yukarıdaki gerekçe ile reddi gerekirken anılan taşınmazların da tapu kaydının oluşmasının dayanağının, müşterek muris ... ile davalıların murisi ...'ın noterde yapmış oldukları gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi ve bu sözleşmenin ifasının yerine getirilmesi için eldeki davanın davacıları aleyhine Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1978/821 Esas, 1989/126 Karar sayılı kararı (tescile icbar davası) olduğu, tapu memuru önünde yapılmış bir işlem bulunmadığından 01.04.1974 tarih 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararının eldeki uyuşmazlığa uygulanamayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmesi isabetsiz ise de anılan husus yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, sonucu itibarıyla doğru bulunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının gerekçesinin değiştirilerek düzeltilerek onanması 6100 sayılı Kanun’un 370. maddesinin dördüncü fıkrası hükmü gereğidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacılar vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacılar vekilinin temyiz itirazının değinilen yönünden kabulü ile sonucu itibarıyla doğru olan Bölge Adliye Mahkemesi kararının gerekçesinin değiştirilerek ve DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Peşin alınan harcın istek hâlinde temyiz eden davacılara iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
24.04.2025 tarihinde kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.