"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2018/149 E., 2022/697 K.
Taraflar arasındaki birleştirilerek görülen tazminat davalarından dolayı yapılan yargılama sonunda, Mahkemece bozmaya uyularak asıl ve birleşen davaların ayrı ayrı reddine karar verilmiştir.
Mahkeme kararı asıl ve birleşen dosyalarda davacılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Asıl davada davacı vekili; davalı ... ürettiği aynı cins karpuz fidelerini, davalı ...’tan satın alıp tekniğine uygun olarak yetiştirdiği halde bakteriyel hastalık nedeniyle ürünün zarar gördüğünü, 28.07.2009 tarihinde tespit yaptırdığını ileri sürerek; 45.150,00 TL tazminatın üretici ve satıcıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
2. Birleşen Mahkemenin 2010/56 E. sayılı dosyasında davacı vekili; davalı ... ürettiği aynı cins karpuz fidelerini davalı Kadirli Tarım Kredi Kooperatifinden 30.03.2009 tarihli fatura ile satın alıp tekniğine uygun olarak yetiştirdiği halde, bakteriyel hastalık nedeniyle ürünün zarar gördüğünü, 15.07.2009 tarihinde tespit yaptırdığını ileri sürerek; 128.000,00 TL tazminatın tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
3. Birleşen Mahkemenin 2010/67 E. sayılı dosyasında davacı vekili; 14.07.2009 tarihli fatura ile, davalı ... ürettiği aynı cins karpuz fidelerini davalı ...'tan satın alıp tekniğine uygun olarak yetiştirdiği halde bakteriyel hastalık nedeniyle ürünün zarar gördüğünü, 27.07.2009 tarihinde tespit yaptırdığını ileri sürerek; 22.000,00 TL tazminatın üretici ve satıcıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
4. Birleşen Mahkemenin 2010/78 E. sayılı dosyasında davacı vekili; 20.08.2009 tarihli fatura ile davalı ...’tan, 31.08.2009-11.07.2009 tarihli faturalarla ise davalı ... Ziraat Limited Şirketinden, davalı ... ürettiği Crimsan Tide F 1 cinsi Karpuz Fidelerini satın aldığını, tekniğine uygun olarak yetiştirdiği halde, meyvelerin üzerinde zamk şeklinde akıntılar oluşup meyveleri çürüttüğünü, 28.07.2009 tarihinde tespit yaptırdığını, bakteriyel bir hastalık olan meyve yanığı hastalığının tesbit edildiğini ileri sürerek; 86.114,00 TL maddi, 20.000,00 TL manevi tazminatın satıcı ve üretici firmalardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Asıl ve birleşen dosyalarda davalı ... Fide şirketi vekili; yaptırılan delil tespitinin tek yanlı olduğunu, kendilerine tebligat yapılmadığını, davaya konu karpuz yanıklığı veya bakteriyal meyva lekesi hastalığının fide ile ilgisinin olmadığını, doğrudan tohum hastalığı olduğunu, kimden ne suretle alınan bir tohumun ne şekilde ekilip ürün yetiştirildiğinin belirsiz olduğunu, hastalığın tarlaya naklindeki yapay ve doğal sebeplerin müvekkili ile ilgisinin olmadığını, hastalığın doğal sebeplerden meydana gelebileceğini, zarar tazmin rakamlarının gerçek dışı olduğunu, fatura ve içeriğine süresinde itiraz edilmediğini savunarak, davanın reddini istemiştir.
2. Birleşen 2010/56 E. sayılı dosyada davalı Kadirli Tarım Kredi Kooperatifi vekili; açılan davayı kabul etmediklerini, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
3. Birleşen 2010/78 E. Sayılı dosyada davalı Közig Ziraat.. Ltd. Şti vekili; davaya karşı yazılı veya sözlü beyanda bulunmamıştır.
4. Asıl ve birleşen 2010/67 E. ve 2010/78 E. sayılı dosyalarda davalı ...; cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemece verilen 06.01.2012 tarihli ve 2009/352 E. 2011/658 K. sayılı kararıyla; davacıların asıl ve birleşen davalarda süresinde ayıp ihbarında bulunulmadığı gerekçesiyle, asıl ve birleşen davaların ayrı ayrı reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkeme kararına karşı süresi içinde asıl ve birleşen davacılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Yargıtay (Kapatılan) 13 ncü Hukuk Dairesinin 31.01.2013 tarihli ve 2013/1592 E., 2013/1980 K. sayılı ilamıyla; Mahkemece tarafların sorumluluklarının ve süresinde dava açılıp açılmadığı hususlarının 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu (5553 sayılı Kanun) hükümleri çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği, bu değerlendirme yapılırken davacıların alıcı olarak iğfal edildiklerini iddia ederek delil olarak gösterdikleri ceza davası dosyası ile özellikle davalıların 03.03.2011 tarihli celsede beyan ettikleri “2009 yılındaki yurt içinde satılan tohumların ayıplı olduğu yurt dışındaki üretici firma tarafından bildirildiği halde, İstanbul Bayii tarafından sahte uygunluk raporu alınarak satışa sunulduğu iddiası ile ceza davası açıldığı Adana 15. Asliye Ceza Mahkemesinin 2011/425 Esas sayılı davasında yargılandıkları, bir kısım davacıların müdahil olduğu” şeklindeki beyanları da gözetildiğinde eldeki davaların süresinde açıldığının anlaşıldığı, mahkemece taraf delilleri toplanıp sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde eksik inceleme ile hüküm tesisinin hatalı olduğu gerekçesiyle, karar bozulmuştur.
B. İkinci Bozma Kararı
1. Bozmaya uyan Mahkemece verilen 05.02.2015 tarihli ve 2013/479 E., 2015/143K. sayılı kararıyla; davacıların davalı ... Fide A.Ş. tarafından üretilen ve diğer davalılardan satın alarak ektikleri ve bilirkişi heyeti raporunda da belirtildiği gibi fidelerin zamanına ve tekniğine uygun olarak dikiminin yapıldığı,dikimi yapılan karpuz fidelerine tespit tarihine kadar uygulanması gereken tüm teknik işlemlerin (sulama gübreleme yabancı ot mücadelesi vs.) zamanında yapıldığı,buna rağmen hasat olgunluğuna kadar gelmiş olan meyvelerde karpuz meyve yanığı hastalığının tespit edildiği ve bu hastalığın tohumdan kaynaklı olduğu üreten ve satan konumundaki davalıların kusurlu oldukları ,bu haliyle 5553 sayılı Tohumculuk Kanununun 11 nci maddesinde de belirtildiği gibi zarara neden olan kusurlu tohumluğu üreten, satan, dağıtan, ithal eden veya başka şekilde piyasaya süren gerçek veya tüzel kişilerin meydana gelen zararı müteselsilen tazmin etmekle yükümlü oldukları,davacıların fidenin ekimi ve yetiştirilmesi sürecinde yapılması gereken bakım vs. yaptıkları, tohumdan kaynaklı sebeple meyvelerin hastalıklı olması nedeniyle tek tek hesaplanan miktarda ayrı ayrı zararları bulunduğu, 21.07.2014 tarihli bilirkişi raporunda da bu zarar miktarlarının belirlendiği, birleşen dosya olan 2010/78 E. sayılı dosyada manevi tazminat koşullarının oluşmadığı gerekçesiyle, asıl dosyada davanın kabulü ile 45.150,00 TL'nin dava tarihi olan 07.10.2009 tarihinden itibaren işleyecek reeskont faizi ile birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, birleşen 2010/56 Esas sayılı dosyada davanın kabulü ile 128.000,00 TL'nin davalı Kadirli Tarım Kredi Koop. yönünden 11.01.2010 tarihinden itibaren işleyecek; davalı ... Fide A.Ş. yönünden 10.01.2010 tarihinden itibaren işleyecek T.C Merkez Bankasının avanslar için uyguladığı en yüksek temerrüt faizi ile birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, birleşen 2010/67 E. sayılı dosyada davanın kabulü ile 22.000,00 TL'nin davalı ... yönünden 02.02.2010 tarihinden itibaren işleyecek; davalı ... Fide A.Ş. yönünden 14.02.2010 tarihinden itibaren işleyecek T.C Merkez Bankasının avanslar için uyguladığı en yüksek temerüt faizi ile birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, birleşen 2010/78 E. sayılı dosyada davanın kısmen kabulü ile 86.114,00 TL'nin dava tarihi olan 18.01.2010 tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, davacının manevi tazminat talebinin reddine karar verilmiş; karara karşı, süresi içinde davalılar temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 13 ncü Hukuk Dairesinin 13.06.2016 tarihli ve 2015/20227 E., 2016/14863 K. sayılı ilamıyla; Mahkemece davalı ... Fide şirketinin bilirkişi raporuna itiraz dilekçesinde ileri sürdüğü itirazları kapsamında ek bilirkişi raporu alınmak suretiyle gerekli inceleme ve değerlendirme yapılarak sonucuna uygun karar verilmesi gerekirken eksik incelemeye dayalı olarak hüküm tesisinin hatalı olduğu, bozma nedenine göre davalıların diğer temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmediği gerekçesiyle, karar bozulmuştur.
C. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; bozma sonrası yapılan yargılamada Yargıtay ilamına uygun şekilde Kadirli ilçesine en yakın üniversite olan Çukurova Üniversitesi'nin Ziraat Fakültesine mensup 3 kişilik akademik kariyere sahip bilirkişi kurulundan rapor alındığı, alınan bilirkişi kurul raporunun dosya kapsamına uygun, gerekçeli ve denetime elverişli olup davalı şirketin davacıya sattığı crimson tide çeşidi karpuz tohumlarının "Karpuz Bakteriyel Meyve Lekesi" hastalığına neden olan acidovorax citrulli bakterisi içermediğinin İstanbul Zirai Karantina Müdürlüğü laboratuvarında yapılan testlerle belgelediği, buna karşın karpuz anacı olarak kullanılan kabakların bu bakteriyle bulaşık olmadığına ilişkin dosyada belge bulunmadığı, bakterinin fide dışında bir çok yolla bulaşabileceği, davacının 2009 yılında üretim yaptığı alanlarda meydana gelen karpuz bakteriyel meyve yanığı hastalığına davalının sattığı fidelerin neden olduğunu ispatlayamadığı gerekçesiyle, asıl ve birleşen davaların ayrı ayrı reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl ve birleşen dosyalarda davacılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
Asıl ve birleşen dosya davacılar vekilleri ayrı ayrı sundukları temyiz dilekçelerinde; emsal dosyalar ve kararların dikkate alınmadığını, emsal dosyalarda karpuzların hasat zamanına yakın bir zamanda karpuz meyve yanığı hastalığına yakalandığının tespit edildiğini, davacıların satın aldıkları ve dava konusu taşınmazlarına ektikleri karpuz fidelerinin ayıplı olduğunu, dinlenen tanık beyanları, tespit dosyalarında alınan raporlar, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsünün 10.08.2009 tarihli raporu nazara alındığında hastalığın ayıplı fidelerden kaynaklandığının ispat edildiğini, davalıların davacıların zararlarından sorumlu olduklarını, bozma sonrası alınan raporun hatalı olduğunu, alınan raporda emsal kararlar ve raporların incelenmediğini ileri sürerek; asıl ve birleşen davalarda verilen ret kararlarının bozulmasını istemişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalı ... Fide...A.Ş. tarafından üretilerek diğer davalılar aracılığıyla asıl ve birleşen davacı çiftçilere satışı yapılan karpuz fidelerinin ayıplı üretilmesi iddiasıyla, yetişen ürünlerde oluşan Karpuz Meyve hastalığı nedeniyle doğan zararın tazmini istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.5553 sayılı Tohumculuk Kanunu'nun 2. maddesi ,
2. 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu'nun 11. maddesi
3.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 266. maddesi,
4. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 281/1. maddesi,
5. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 281/2. maddesi.
3. Değerlendirme
1. Asıl ve birleşen dosyalar incelendiğinde, mahkemece dosyaya kazandırılan bilirkişi raporunda asıl ve birleşen dosya davacılarının tarlasına karpuz meyve hastalığının davalılar tarafından davacılara satılan fideler aracılığıyla bulaştığının tespit edilemediği belirtilmiş ise de yine dosyada bulunan Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan raporlarda, kendilerine teslim edilen karpuzlarda meyve yanığı hastalığının bulunduğu, davacıların da faaliyet gösterdiği karpuz üretim bölgesinde sadece davalılar tarafından davacıya satılan "crimson tide" cinsi fidelerde bu hastalığın tespit edildiğinin bildirildiği anlaşılmaktadır.
Yine asıl ve birleşen dosya davacılar vekilleri tarafından dosyaya, benzer konuda açılmış davalarda ilgili Mahkemelerce temin edilen ve hükme esas alınan, eldeki davada alınan bilirkişi raporu ile de çelişkili olduğu anlaşılan bilirkişi raporları sunulmuş olup, Mahkemece bu bilirkişi raporları ile Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan raporlara ilişkin bir inceleme ve değerlendirme yapılmamıştır.
O halde Mahkemece, asıl ve birleşen dosyalar yönünden Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan raporlar ile emsal nitelikteki dava dosyalarında yer alan bilirkişi raporları üzerinden inceleme ve değerlendirme yapılarak asıl ve birleşen dosya davacılarının itirazları karşılanmak suretiyle, ayrıntılı, açıklayıcı, Yargıtay denetimine uygun ve hüküm kurmaya elverişli rapor alınarak sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde eksik inceleme ile hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple,
1. Temyiz olunan Mahkeme kararının 1086 sayılı HUMK'nın 428. maddesi gereğince asıl ve birleşen dosya davacıları yararına BOZULMASINA,
2. 6100 sayılı kanunun Geçici 3 üncü maddesi atfıyla 1086 sayılı HUMK'nın 440. maddesi gereğince karar düzeltme yolu açık olmak üzere,
Peşin alınan temyiz harçlarının istek halinde temyiz edenlere iadesine,19.09.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.