"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Samsun Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/1258 E., 2023/1771 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Çorum 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2015/206 E., 2023/148 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle incelemenin duruşmalı olarak yapılması istenilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, 11.02.2025 tarihinde duruşma yapılmasına ve duruşma gününün taraflara davetiye ile bildirilmesine karar verilmiştir.
Belli edilen günde gelen davacılar vekili Avukat ... ile davalı ... vekili Avukat ...'in sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra işin incelenerek karara bağlanması için uygun görülen saat 14.00'te Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlenerek dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili; Kırsal Alanda Sosyal Destek Projesi kapsamında, süt sığırcılığı projesi için müvekkili Kooperatifin kurulduğunu, Kooperatif üyesi olan 83 ailenin yeterli ahırının bulunmaması sebebiyle Tarım İl Müdürlüğü yetkililerinin toplu besleme ve toplu ahır yapımını teklif ettiğini, bunun üzerine satın alınan arazi üzerine tesis kurulması kararı verildiğini, davalı Vakıf ile müvekkili Kooperatif ve her bir Kooperatif üyesi arasında ''ortaklık sözleşmesi'' başlıklı bağlı ve şartlı kredi sözleşmesi imzalandığını, sağlanan kredi, binaların yapımı ve ekipman alımı için yeterli olmadığından davacı ... 'nin sağlanan krediden çok daha fazla miktarda harcama yapmak zorunda kaldığını, ahırların ve işletme tesislerinin inşası ile birlikte Çorum Tarım İl Müdürlüğünün, kooperatif üyelerine teslim edilecek olan gebe düvelerin alımı için gerekli ihale hazırlık işlemlerini de yürüttüğünü, ... ile davacı Kooperatif ve her bir Kooperatif üyesi arasında canlı hayvan (gebe düve) alımının finansmanının sağlanması amacıyla “ortaklar sözleşmesi” başlıklı ikinci bir kredi sözleşmesi imzalandığını, ihale sonucunda 240 adet düve alındığını, düvelerin ihale şartnamesine uygunluğunun denetlenmesi için Tarım İl Müdürlüğü, davalı Vakıf ve Kooperatif yetkililerinden komisyon oluşturulduğunu, Kooperatif ahırlarında bakım başladıktan sonra Tarım İl Müdürlüğü denetiminde yapılan ahırların hatalı inşa edildiği ve toplu bakıma müsait olmadığının ortaya çıktığını ve Kooperatif tarafından masraf yapılarak elverişli hale getirildiğini, bir süre sonra düvelerde yavru atma ve ölümlerin baş gösterdiğini, Tarım İl Müdürlüğü tarafından yapılan incelemede hayvanların teslim öncesinde brucella ve tüberküloz hastalıklı olduğunun anlaşıldığını, bunun üzerine 83 kooperatif üyesinin hasta hayvanların bakım ve beslenmesi için gerekli ekonomik kaynağı temin edemedikleri için hayvanları Kooperatife terk ettiklerini, hayvanlara kesim sırası gelinceye kadar 2 yıl bakıldığını, davalı Bakanlık yetkililerinin umursamazlıkları sebebiyle hayvanların kesime gönderilemediğini, uzun süre bakılmak zorunda kalındığını, ölmeyen hayvanların kesime gönderildiğini ve cüz'i miktarda Kooperatife ödeme yapıldığını, ancak hayvanların teslim alındıkları tarihten kesime gönderildikleri tarihe kadar bakım masrafları ile kesim için nakliye masraflarının davacılar tarafından karşılandığını, davacıların zarara uğramasına şartlı ve bağlı kredi sözleşmesine ve sözleşmenin zorunlu eklerindeki yükümlülüklerini yerine getirmeyen davalıların sebep olduklarını ileri sürerek, zararın tespit edilerek, belirsiz alacak davası olarak şimdilik 1.000,00 TL maddi tazminatın zararın doğduğu tarihten itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte müştereken ve müteselsilen davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Başkanlığı vekili; davalı Vafkın kırsal alanda sosyal destek projesinin finansörü olduğunu, projenin uygulanması ile doğrudan bir işleminin olmadığını, bu bakımdan Vakfın bu davada taraf sıfatının bulunmadığını, bu proje kapsamında davacı Kooperatife 1.291.826,69 TL ödendiğini, bu bakımdan Vakıflarının proje kapsamında ödeme yükümlülüğünü yerine getirdiğini, başkaca bir yükümlülüğünün bulunmadığını, projenin uygulanmasından asıl zarar görenin kendileri olduğunu, zorunlu kesime tabi tutulan hayvanların bedeli ile kesim bedelinin diğer davalı Bakanlık tarafından davacıya ödendiğini belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
2. Davalı Bakanlık vekili; davanın zamanaşımına uğradığını, projenin herhangi bir kar sağlama amacı olmadığını, yapılan bu proje ile verilen hizmetten kurum olarak hiçbir çıkarlarının bulunmadığını, tamamen kamu yararı güdülerek yapıldığını, hayvanların tesliminden sonra yapılan ihbar üzerine hastalığa müdahale edildiğini, süreç tamamlandıktan sonra hayvanların şarta tabi kesime gönderildiğini, toplam 142 hayvanın şartlı kesildiğini, Bakanlık tarafından 261.059,00 TL tazminat ve 87.635,50 TL et bedelinin davacı tarafa ödendiğini belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacılar, proje kapsamında yapılan sözleşmeler kapsamında teslim edilen hayvanların hastalıklı çıktığı, bu nedenle zarara uğradığını belirterek alacak isteminde bulunmuşlar ise de 18.04.2023 tarihli bilirkişi raporunda açıklandığı üzere Kooperatife teslim edilen hayvanların etken inkübasyon süresinin 2 hafta ile 1 yıl içinde hastalık oluşturduğu, somut olayda teslim tarihinden 3 ay 22 gün sonra hastalığın bulunduğu, bilimsel açıdan hastalık inkubasyon sürecinin uzun olması sebebiyle Kooperatife teslim edilmeden önce veya işletmede bulunduğu esnada epidemiyolojik olarak bulaşmasının kökeni konusunda kesin bir değerlendirme yapılmayacağı tespiti yapıldığı, somut olayda davacı tarafça söz konusu hayvanların hastalıklı olarak teslim edildiğini ispat etmesi gerektiği ancak aksine bir kanıt sunamadığının anlaşıldığı gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiş; karara karşı davacılar vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
IV. İSTİNAF
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; İlk Derece Mahkemesince davanın esasıyla ilgili tarafların gösterdiği hükme etki edecek tüm delillerin toplandığı, kanunun olaya uygulanmasında ve gerekçede hata edilmediği, ihtilafın doğru olarak tanımlandığı, kararın usul ve yasaya uygun olduğu anlaşıldığından davacılar vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiş; karara karşı davacılar vekili temyiz yoluna başvurmuştur.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili; taraflar arasındaki hukuki ilişkide davalı Bakanlığın en önemli görevinin davacı Kooperatife her bir üyesi için iki adet sağlıklı damızlık gebe düve teslimini temin etmek olduğunu, ihale sözleşmesi ve şartnamesinin davalı Bakanlık tarafından hazırlandığını, sözleşmede brucella ve tüberküloz test zorunluluğunun bulunmadığını, yeni yapılan ahırlarda hayvanların bu hastalıkları kapmasının mümkün olmadığını, davalı Bakanlık tarafından davacı tarafa brucella ve tüberküloz hastalıklarından ari, sağlıklı damızlık gebe düve teslim ettiğini kanıtlaması gerektiğini, Mahkemenin kanıt yükü konusunda hataya düştüğünü, davalının bunu ancak teslim öncesinde laboratuvar tetkiki sonucu düzenlenecek raporla kanıtlayabilecekken, laboratuvar incelemesine engel olduğunu, bu nedenle davalı tarafın yükümlülüğünü yerine getirmediği sabit olduğu halde, sanki hayvanların teslim öncesinde hastalıklı olduklarını kanıtlama yükü davacı taraftaymış ve teslim öncesi hayvanların hastalıklı oldukları kanıtlanamamış gibi hatalı değerlendirme ile hüküm kurulduğunu, hayvanların teslim tarihinden önce brucella ve tüberküloz hastalıkları yönünden kan örnekleri alınarak laboratuvar incelemesi yapması, davalı Bakanlık tarafından, ihale şartnamesine bu yönde hüküm konulduğu takdirde, isteklilerin ihaleye katılmadıkları gerekçesiyle engellendiğini, 05.03.2021 tarihli bilirkişi raporu ile hayvanların teslim öncesinde de hastalıklı olduklarının kanıtlandığını belirterek, kararın bozulmasını istemiştir.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık, proje ve sözleşmeler kapsamında teslim edilen hayvanların hastalıklı çıkması ve davalıların denetim yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle oluşan zararların tazmini istemine ilişkindir.
1. Dosyada yer alan belgeler incelendiğinde; teslim alınan hayvanlarda ilk hastalık bildiriminin 24.09.2007 tarihinde Kooperatif Başkanı tarafından hayvanların yavru attığına dair yazılı hastalık ihbarı şeklinde olduğu ve laboratuvar tarafından 01.10.2007 tarihinde brusella pozitif sonuçlu rapor düzenlendiği, yani hayvanların davacı Kooperatife teslimden 3 ay 22 gün sonra hastalıkların tespit edildiği ve hayvanların alımına ilişkin ihale şartnamesinde ihbarı mecbur hastalıklardan olan Brucella ve Tüberküloz etkeninin laboratuvar imkânları ile testine yönelik bir düzenleme bulunmadığı görülmüştür.
2. Yargılama sırasında alınan bilirkişi raporlarında, Brucella ve Tüberkülozun inkübasyon süresi etkenlerin 2 hafta ile 1 yıl içinde hastalık oluşturduğu, 24.09.2007 yani 3 ay 22 gün sonra hastalığın bulunduğu, bilimsel açıdan hastalık etkenlerinin inkubasyon sürecinin uzun olması sebebiyle davacı Kooperatife teslim edilmeden önce veya işletmede bulunduğu esnada epidemiyolojik olarak bulaşmanın kökeni konusunda kesin bir değerlendirmede bulunulamayacağı, şeklinde görüş bildirmişlerdir.
3. Somut uyuşmazlıkta Mahkemece; "bilimsel açıdan hastalık inkubasyon sürecinin uzun olması sebebiyle Kooperatife teslim edilmeden önce veya işletmede bulunduğu esnada epidemiyolojik olarak bulaşmasının kökeni konusunda kesin bir değerlendirme yapılmayacağı tespiti yapıldığı, somut olayda davacı tarafça söz konusu hayvanların hastalıklı olarak teslim edildiğini ispat etmesi gerektiği " gerekçesiyle, ispatlamayan davanın reddine karar verilmiş ise de bilirkişi raporlarında yukarıda belirtiltiği şekilde hastalığın süreci dikkate alındığında davacı Kooperatife teslim edilmeden önce veya işletmede bulunduğu esnada epidemiyolojik olarak bulaşmanın kökeni konusunda kesin bir değerlendirmede bulunulamayacağı şeklinde tespit yapılmış olup bu tespitlere rağmen ispat yükünün davacıda olduğu kabul edilerek hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
4. Dosya içerisinde yer alan Tarım ve Köyişleri Bakanlığına (Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü) ait 24.08.20206 tarihli genelgede; proje uygulamasının başlatılmasından bu yana geçen süreç içerisinde bazı aksaklarının oluştuğunun görüldüğü, projede birlikteliği sağlamak ve sık karşılaşılan sorunlara çözümler getirmek amacıyla şartname ve sözleşmenin bazı bölümlerinin yürürlükten kaldırılması için bazı değişiklikler yapıldığı belirtilmiştir. Bu durumda sağlıklı hayvanların teslimi konusunda Bakanlığın yetkili olduğu ve sorumluluğunun bulunduğu anlaşılmıştır.
5. Hayvanların Kooperatife tesliminden çok kısa süre sonra (3 ay 22 gün ) hastalığın ortaya çıktığı, havvanların gerek ölümünde gerekse yavru atmasında, gerekli testler yapılmadan önce hayvanların teslim edildiği de gözetildiğinde İdarenin sorumluluğunun da bulunduğu kabul edilmelidir. Hal böyle olunca; davacıların zararının, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 50/2 maddesi gereğince hakkaniyet uygun olarak belirlenerek karar verilmesi gerekmekte olup hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
6. Kabule göre de; davacılar dava dilekçesinde; Kooperatif ahırlarında bakım başladıktan sonra Tarım İl Müdürülüğü denetiminde yapılan ahırların hatalı inşa edildiği ve toplu bakıma müsait olmadığının ortaya çıktığını ve Kooperatif tarafından masraf yapılarak elverişli hale getirildiğini belirterek tazminat talebinde bulunmuşlar ise de dosya kapsamında yapılan işlemler, projenin amacı ve sonuçta hayvanların bakımı için yapılan tesisin mülkiyetinin Kooperatife ait olduğu gözetildiğinde davacıların bu talebinin reddi usul ve kanuna uygundur.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
28.000,00 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacılara verilmesine,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,11.02.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.