"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/2384 E., 2022/2842 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 3. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/122 E., 2021/403 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davalı vekilinin başvurusunun esastan reddine, davacı vekilinin başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı dava dilekçesinde; sağlık kurumu işlettiğini, taraflar arasında sağlık hizmeti satın alma sözleşmesi imzalandığını, SGK'nın taraflar arasındaki sözleşme ve mevzuata aykırı olarak, davalı Kurum nezdindeki hakediş faturalarından mutabakat faizi adı altında kesinti yaptığını ileri sürerek, 214.458,48 TL'nin kesinti tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı cevap dilekçesinde; mahkemenin görevsiz olduğunu, dava konusu kesintilerin mevzuat ve sözleşmeye uygun olarak yapıldığını ileri sürerek davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; iddia, savunma, toplanan deliller, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davalı tarafından sağlık hizmet sunucuları faturalarının düzenlenmesi ve bedellerinin ödenmesini düzenleyen 5510 sayılı Kanunun 97 nci maddesinin 7 nci bendi gereği "2015 Ekim ve 2015 ..." dönemi aylarını kapsayan 2 aylık dönem faturalarının (60+30=) 90 ... içerisinde incelenmemesi nedeniyle mahsup işleminin geç yapılmasındaki kusurun davacı tarafından değil, davalı Kurumun kendi kusurundan kaynaklı olduğu ayrıca bu tür gecikmede faiz uygulanacağı konusunda yasa, genelge (2009/44, 2011/62 ve 2012/36 sayılı genelgeler) ve sözleşmede herhangi bir hüküm bulunmadığı bu nedenle davacıdan "2015 Ekim ve 2015 ... Dönemi" faturasından yapılan 214.458,48 TL kesintinin haksız olduğu gerekçesiyle, tarafların sair tüm itirazlarının reddine, davanın kabulüne, 214.458,48 TL'nin 18.02.2019 dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraflarca istinaf başvurusunda bulunulmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı istinaf dilekçesinde; mahkemece hükmedilen alacağa kesinti tarihinden itibaren faiz uygulanması gerektiğini ileri sürerek; İlk Derece Mahkemesi kararın kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
2.Davalı istinaf dilekçesinde; yapılan kesinti işleminin mevzuat ve sözleşmeye uygun olduğunu ileri sürerek; İlk Derece Mahkemesi kararın kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; Mahkemece hükme esas alınan, konusunda uzman bilirkişi tarafından hazırlanan, taraf, mahkeme ve kanun yolu denetimi ile hüküm kurmaya elverişli ve yeterli bilirkişi raporu ile davacı ... sağlık kurumuna ait faiz kesintileri tespit edilerek bu kesintiler üzerinden yapılan hesaplama sonucunda, davalı Kurumca yayınlanan 2011/62 sayılı fatura bedellerinin ödenmesi konulu Genelgenin ödeme işlemlerine ilişkin 1.11 maddesi uyarınca davalı SGK 60 ... içinde fatura incelemelerini tamamlayamadığından 5510 sayılı Kanun gereği faiz işletilemeyeceği, davalı Kurumun davacı ... sağlık kurumunun alacaklarından yaptığı toplam 214.458,48 TL faiz kesintisi işleminin yersiz olduğu, davalı Kurum tarafından 90 günlük yasal süresi içinde mutabakat tamamlanamadığı için ödeme genelgesine istinaden SHS'ye avans olarak ödenen tutarlar üzerinden avans kapatma esnasında sistem tarafından "avans faizi" kesildiği, bu faiz kesintilerinin davalı Kurum tarafından yayınlanan sağlık mevzuatına ve kanuna dayanmaksızın re'sen yapıldığı, dava konusu faiz kesintisine ilişkin olarak, davacıya bağlı olmaksızın, davalı Kurumun faturaları geç incelenmesi nedeniyle meydana geldiğinden davacı firmaya ait ... sağlık kurumundan kesilen toplam 214.458,48 TL avans (mutabakat) faizi kesintisinin, kesinti tarihlerinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte davacıya iade edilmesi gerektiği, ancak mahkemece, anılan gerekçeye dayalı olarak davanın kabulüne karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemişse de, hükmedilen alacağa kesinti tarihi yerine dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesinde ise isabet bulunmadığından, davalının istinaf talebinin esastan reddine, mahkemece verilen karar usul ve yasaya aykırı olduğundan davacının istinaf talebinin ise kabulü ile kaldırılmasına, davanın kabulüne, 214.458,48 TL'nin 30.01.2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili, yerel mahkemece alınan 17.02.2020 tarihli bilirkişi raporuna karşı itirazların dikkate alınmadığını, ek rapor talebinin gözardı edildiğini, kararın gerekçesiz olduğunu, bilirkişi raporunda hakim tarafından yapılması gereken hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunulduğunu, bilirkişi raporunda netice ve kanaat bölümünde "Zira 5510 sayılı Yasaya 21.5.2013-6486/6 md ile eklenen Geçici 49 uncu maddesinde, '97 nci maddenin yedinci fıkrası gereğince, sağlık hizmet sunucularının sunmuş oldukları hizmetlere ilişkin olarak 16.12.2012 tarihinden önce Kuruma teslim ettikleri fatura ve eki belgelerden, Teslim tarihinden itibaren üç ay içinde incelenemediği için avansı kapatılamayan fatura ve eki belgelerin, bu süreden sonraki dönemde yapılan incelemeler sonucunda sağlık hizmet sunucusuna yersiz, ödeme yapıldığının tespit edilmesi halinde, tespit edilen yersiz, ödeme tutarı için kanuni faiz tahakkuk ettirilmez...' hükmü ile daha önce uygulanan faiz uygulamasına son verildiği" şeklinde değerlendirme yapıldığını, ancak söz konusu madde incelendiğinde 16.12.2012 tarihinden öncesi için bu hükmün geçerli olduğunu, dava konusu uyuşmazlığın 2015 Ekim ve 2015 ... dönemlerine ilişkin olduğunu, bu yüzden dava konusu uyuşmazlığa anılan maddenin uygulanabilmesinin mümkün olmadığını, Kurum tarafından yapılan tüm işlemlerin mevzuata uygun olduğunu, 19.10.2006 tarihli ve 26324 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "Kamu zararından ... alacaklarda ilgili faiz" başlıklı 18 ... maddesinin birinci fıkrasında "Kamu zararlarından ... alacaklarla ilgili mevzuata göre hesaplanacak faizin başlangıç tarihi, kural olarak zararın oluştuğu tarihtir." şeklinde belirtildiğini, buna göre mahkeme kararının usul ve kanuna aykırı bulunduğunu ileri sürerek; kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, ... sağlık kuruluşu işletme ile davalı SGK arasında mevcut hizmet sözleşmesine dayalı olarak davalının, mutabakat faizi adı altında mevzuata aykırı, haksız kesinti yaptığı iddiası ile kesinti bedellerinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun zamanaşımı, hakkın düşmesi ve avans başlıklı 97 nci maddesinin 6 ve 7 nci fıkraları.
3. Değerlendirme
1.Taraflar arasında, davacının, davalı kurum sigortalılarına sağlık hizmeti sunulmasına ilişkin sözleşme bulunduğuna ve davalı tarafından dava konusu edilen kesinti işleminin uygulandığına ilişkin ihtilaf bulunmamaktadır.
2.Davalı SGK'nın 60 ... içinde fatura incelemelerini tamamlayamadığı, 90 günlük yasal süresi içinde ise mutabakat sürecinin tamamlanamaması sebebiyle ödeme genelgesine istinaden SHS'ye avans olarak ödenen tutarlar üzerinden avans kapatma esnasında uygulanan avans faiz kesintilerinin davalı Kurum tarafından yayınlanan sağlık mevzuatına ve kanuna dayanmaksızın re'sen yapıldığı dosya kapsamından anlaşılmıştır.
3.Buna göre, tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirmesi ile yukarıda yer verilen hukuk kurallarına, temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere, taraflar arasında imzalanan Protokol hükümlerine ve davalı Kurumun haksız işlemi olan kesinti tarihi itibariyle temerrüde düştüğü açık olmasına göre, davalı vekili tarafından ileri sürülen temyiz itirazlarının reddi ile, usul ve kanuna uygun olan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 ... maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
11.09.2023 tarihinde oy çokluğu ile karar verildi.
(Muhalif)
KARŞI OY
Dava, davalı Kurumca 5510 sayılı Kanun'un 97/7 nci maddesi uyarınca ödenen fazla avanslara yersiz faiz işletilmesi nedeniyle istirdat istemidir.
Daire çoğunluğu ile aramızdaki ihtilaf, 5510 sayılı Kanun'un 97/7 nci maddesi uyarınca sağlık hizmet sunucularına fazla ödediği avansa faiz isteme hakkı bulunup bulunmadığı ve maddede belirtilen üç aylık süre içinde avans hesabı kapatılmadığında da Kurum lehine faiz alacağı doğup doğmadığı noktasında toplanmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumunca sigortalıların sağlık hizmetlerinin sağlık hizmet sunucuları ile sağlanması esastır (5510 m. 66/1). Sağlık hizmeti sunucusu: Sağlık hizmetini sunan ve/veya üreten; ... kişiler ile kamu ve ... hukuk tüzel kişilerini ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerini ifade eder (5510 m. 3/1-25).
5510 sayılı Kanun'un 18.2.2009 tarih 5838 sayılı Kanun'un 2 nci maddesi ile değişik 97/7 nci maddesine göre, “Sağlık hizmeti sunucuları, sunmuş oldukları hizmetlere ilişkin bir ay içinde düzenledikleri fatura ve eki belgeleri izleyen ayın onbeşine kadar Kuruma teslim ederler. Fatura teslim tarihi; süresi içinde teslim edilen faturalar için teslim edildiği ayın onbeşinci günü, süresi içinde teslim edilmeyen faturalar için ise teslim edildiği ayı takip eden ayın onbeşinci günü olarak kabul edilir. Fatura bedelinin tamamı, fatura teslim tarihinden itibaren, altmış ... içinde, sağlık hizmet sunucularına avans olarak ödenir. Fatura ve eki belgeler, fatura teslim tarihinden itibaren üç ay içinde incelenerek avans hesabı kapatılır. İnceleme süresinin takip eden mali yıla sirayet etmesi durumunda, avans artıkları hakkında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 35 ... maddesindeki akreditiflere ilişkin hükümler uygulanır.”
Yedinci fıkranın 18.2.2009 t. ve 5838 SK m. 2 ile değişmeden önce 17.4.2008 t. 5754 SK m. 57 ile değişik şekli, “Sağlık hizmeti sunucularına, tahakkuk etmiş alacaklarının % 75'i ilâ % 90'ı arasındaki tutar, faturaların teslim tarihinden itibaren en geç kırkbeş ... içinde alacaklarından mahsuben avans olarak ödenir. Doksan ... içinde de fatura ve eki belgelerin incelemesi tamamlanarak geri kalan tutar ödenir.” Şeklindeydi.
Sağlık hizmet sunucuları (SHS) sigortalılara verdikleri hizmetleri fatura ederek Kuruma sunmakta, Kurum da fatura karşılığını Sağlık Uygulama Tebliğine (SUT) göre ödeme yapmaktadır. Kurumca faturalara yansıyan sağlık hizmeti yüzlerce hatta binlerce hastayı kapsayabildiğinden Kurumca inceleme zaman alacağından SHS’lerin sundukları faturalar karşılığı Kurumca avans olarak ödenmekte, inceleme sonuçlanınca mahsuplaşma yapılmaktadır. Dolayısıyla SHS’lerin sundukları faturaların SUT’a uygun olması gerekmektedir.
Yerel mahkeme ve BAM tarafından Kurumun avans ödemelerine faiz işletemeyeceği gerekçesine dayanılmış ise de bu gerekçe hatalıdır. Zira 5510 sayılı Kanunun 103 üncü maddesine göre;
“Kurumca yapılan inceleme neticesinde;
a) Sağlık hizmeti sunulmadığı halde sağlık hizmetini fatura ettiği,
b) Faturayı veya faturaya dayanak oluşturan belgeleri, gerçeğe aykırı olarak düzenlediği,
c) 64 üncü madde gereğince kapsam dışı tutulan sağlık hizmetlerini, kapsam içinde olan sağlık hizmetleri gibi gösterdiği,
d) Sağlık hizmetlerine hak kazanmayan kişilere, sağlık hizmeti sunarak Kuruma fatura ettiği,
e) 73 üncü madde gereğince belirlenen tavanın üzerinde ilave ücret aldığı,
tespit edilen sağlık hizmeti sunucuları hakkında genel hükümlere göre takip yapılır. Bu fiiller nedeniyle Kurumun yersiz ödediği tutar 96 ncı maddeye göre geri alınır. Ayrıca bu fiilleri işleyen veya sağlık hizmeti satın alınmasına ilişkin sözleşmelerde belirtilen hükümlere aykırı davrandığı tespit edilen sağlık hizmeti sunucularının Kurum ile yaptıkları sözleşmeleri feshedilebilir ve Kurumca belirlenecek süre içinde tekrar sözleşme yapılmaz.
71 ... maddede yer ... kimlik tespiti yükümlülüğünü yapmayan ve bu nedenle bir başka kişiye sağlık hizmeti sunulması nedeniyle Kurumun zarara uğramasına sebebiyet veren sağlık hizmeti sunucularından uğranılan zarar geri alınır. (…)”
5510 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi, Kurumca yersiz ödemelerin faiziyle geri alınmasını düzenlemektedir. Kanun koyucu da yapılan avans ödemelerine faiz uygulanacağını kabul ederek SHS’lerin 16.1.2012 tarihinden önceki faiz borçlarının terkin edileceğine dair yasal düzenleme yapmıştır. Geçici 49. Madde:
“97 nci maddenin yedinci fıkrası gereğince, sağlık hizmet sunucularının sunmuş oldukları hizmetlere ilişkin olarak 16.1.2012 tarihinden önce Kuruma teslim ettikleri fatura ve eki belgelerden, teslim tarihinden itibaren üç ay içinde incelenemediği için avansı kapatılamayan fatura ve eki belgelerin, bu süreden sonraki dönemde yapılan incelemesi sonucunda sağlık hizmet sunucusuna yersiz ödeme yapıldığının tespit edilmesi hâlinde, tespit edilen yersiz ödeme tutarı için kanuni faiz tahakkuk ettirilmez.
Bu maddenin yürürlük tarihinden önce, sağlık hizmet sunucuları tarafından 16.1.2012 tarihinden önce Kuruma teslim edilen fatura ve eki belgelerden dolayı Kurumca tahakkuk ettirilen faizle ilgili dava konusu edilen faiz tutarları, davacının davasından feragat etmesi hâlinde terkin edilir.
Bu madde kapsamına giren fiiller için bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce uygulanmış faize ilişkin tahsil edilen tutarlar iade ve mahsup edilmez.”
5510 sayılı Kanun'un 22.12.2022 tarih 7429 sayılı Kanun'un 5 ... maddesi ile yürürlüğe giren Geçici 90 ıncı maddesi ile de, götürü bedel üzerinden hizmet alım sözleşmesi imzalayan kamu üniversitesi sağlık hizmeti sunucularının ödenen avans tutarları Kurumca giderleştirileceği düzenlenmiştir. Söz konusu Geçici 90 ıncı maddeye göre;
“Genel sağlık sigortası kapsamında yer ... kişilere, finansmanı sağlanan sağlık hizmetlerine ilişkin olarak Kurum ile götürü bedel üzerinden hizmet alım sözleşmesi imzalayan kamu üniversitesi sağlık hizmeti sunucularının sözleşmeyi imzaladıkları mali yıldan önce düzenleyerek 97 nci maddenin yedinci fıkrasına göre Kuruma teslim ettikleri fatura ve eki belgelerin, belirlenen sürelerde inceleme sürecinin tamamlanamaması nedeniyle, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden bir ay içerisinde başkaca bir işleme gerek kalmaksızın Kurumca giderleştirilir.
Götürü bedel üzerinden hizmet alım sözleşmesi imzalamış kamu üniversitesi sağlık hizmeti sunucularınca sözleşme öncesinde incelenen fatura dönemine ait oluşan kesinti tutarlarına karşı açtıkları davalardan kesinleşmemiş olanlarının tamamından bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde feragat ederler.
Sağlık hizmeti sunucusu tarafından itiraza konu edilmemiş olsa da bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce incelenen fatura dönemine ait oluşan tutarlardan sağlık hizmet sunucusunun mahsup edilmeyen alacakları Kurum tarafından terkin edilir.”
Sağlık hizmet sunucuları, Kurum sigortalılarına verdikleri hizmetler nedeniyle Kuruma yanlış, hatalı veya gerçeğe aykırı fatura ettiklerinde, başka deyişle 97 nci maddeye göre almaları gereken avanstan fazla ödeme almaları halinde faiziyle geri alınacağı 103 üncü maddede düzenlenmiştir.
5510 sayılı Kanun'un 97/7 nci maddesinde, sağlık hizmet sunucularının tahakkuk etmiş alacaklarının, fatura ettikleri bedellerin tamamı, fatura teslim tarihinden itibaren altmış ... içinde avans olarak ödeneceği, üç ay içinde de incelenerek avans hesabının kapatılacağı belirtilmiştir. Maddede Kuruma üç aylık inceleme süresi verilmiş ise de sağlık hizmet sunucularının hatalı olarak fazla tahsil ettikleri avans nedeniyle faiz alınacağına dair 103 üncü madde yürürlüktedir. Üç aylık inceleme süresi içinde inceleme yapılmadığı takdirde artık faiz istenemeyeceği yorumu maddeler birlikte değerlendirildiğinde uygun görülmemektedir. Zira aynı Kanun'un geçici 49 ve 90 ıncı maddelerinde Kurumun faiz alacağı doğduğu kabul edilerek faiz alacağının nasıl terkin edileceği düzenlenmiştir. SHS’lerin kusurları ile fazla ödeme almaları ve fazla ödemenin faiziyle geri verme yükümlülüğü Kurumun üç aylık incleme süresi nedeniyle Kurum aleyhine değerlendirilemez. İdari olarak bir inceleme süresi öngörülmüş ise de Kanun'da bir müeyyide getirilmemiştir.
Kanun'un Kuruma üç aylık inceleme süresi verdiği, Kurumun bu süreden sonra yaptığı incelemelerde artık sağlık hizmet sunucularının sorumlu olmayacağı düşünülse bile en azından üç aylık süre sonuna kadar Kurumun fazla ödemesi nedeniyle faiz hakkının doğduğunun kabulü gerekecektir.
SHS’lerin hataları ile Kurumdan fazla ödeme almaları halinde Kanun'da faiz ödeyeceklerine dair hüküm bulunmadığı görüşü yerinde olmadığı gibi genel hükümlere göre de fazla ödemenin her zaman faiziyle geri alınacağının kabulü gerekir. Aksi halde SHS’ler bilerek Kuruma fazla ödemeyi fatura ederler ve Kurumun fazla ödemeyi tespit ettiği ve geri aldığı tarihe kadar faizsiz kredi kullanmış olurlar.
Yukarıda açıklanan nedenlerle ... çoğunluğun görüşüne katılmıyorum.