"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 18. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/1813 E., 2022/2896 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2010/520 E., 2018/192 K.
Taraflar arasında birleştirilerek görülen tazminat davalarından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davacı vekilinin istinaf başvrusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili, asıl ve birleşen davada, Deniz Eğitim Öğretim Komutanlığı ihtiyacı olarak temini istenen 1 adet konteyner çamaşırhane ve 1 adet konteyner bulaşıkhane alımı için Deniz İkmal Grup Komutanlığı tarafından 22.12.1999 gün ve 1022 sayılı onay belgesinin tanzim edildiğini, onay belgesinde alım şeklinin 2886 Sayılı kanuna göre 51/C olarak belirtildiği ve tahmini bedelin KDV hariç 46.950.000.000 TL olarak belirlendiğini, ihale için oluşturulan fiyat tahmin tutanağının davalılar ..., , ... ve ... tarafından tanzim edildiğini,.......,tarafından tasdik olunduğunu, satın alma komisyonunun Başkan ..., Saymanlık Müdürü ..., Üye ..., muayene komisyon üyesi ..., uzman üye ... ve tesellüm memuru ...' ten müteşekkil olduğunu, bilirkişi ik. Kd. Bnb. .......,' in raporunda söz konusu ihalede 30.266,65 TL hazine zararı oluştuğunu, yine Deniz eğitim Öğretim Komutanlığı ihtiyacı olarak 1 adet konteynır duş ve 3 adet konteynır tuvalet alımı için de 1019 sayılı onay belgelerinin tanzim edildiğini, onay belgesinde tahmini bedelin KDV hariç 43.100.000.000 TL olarak belirlendiğini, Satın Alma Komisyonu Başkanlığının çarşı pazarlığı tutanağına ve ihale dosyasında mevcut fiyat tekliflerine göre 24.12.1999 da yapılan ihaleye üç firmanın teklif verdiğini, yapılan çarşı pazarlığı neticesinde ihaleyi KDV hariç 36.655.000.000 TL üzerinden Kara İnşaat firmasının kazandığını, bilirkişi ik. Kd. Bnb. ..........' in raporunda söz konusu ihalede 5.723 TL hazine zararı oluştuğunu, askeri malzeme alım ihalelerinde usulsüzlük, yetki aşımı ve fahiş fiyatla malzeme alımı yaptıkları ve hazineyi zarara uğrattıklarını belirterek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydı ile 35.989,65 TL hazine alacağının suç tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline, ...' in 5.723 TL ile, ...' ın ise 30.266,65 TL ile sorumlu olduğundan bu davalılardan belirlenen miktarların tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalılar ... ve ... vekili, müvekkillerinin ek görev olarak Tahmini Fiyat Komisyonu üyeliği yaptıklarını, yılda 2.000 ihale için yaklaşık 15.000' e yakın malzemenin piyasa araştırmasını yapmak durumunda kaldıklarından piyasa araştırmasını genelde alınacak malzemeye ihtiyaç duyan kullanıcı birlik personelinin yaptığını ve dayanak belgelerinin fiyat tahmin komisyonuna teslim ettiğini, müvekkillerinin sadece tahmini bir fiyat belirlediğini, ihalenin Deniz Harp Okulu Komutanlığı Satın Alma Komisyonu tarafından yapıldığını ve ihale kararının da bu komisyon tarafından yazıldığını, müvekkili ...' in tesellüm memuru olduğu ve ihale sonrasında teslim edilen ve muayene komisyonunca kabul edilen malzemeyi teslim alan kişi olduğunu, Askeri Savcılıkça görevlendirilen bilirkişi Levent Olcaner'in aynı zamanda soruşturma şüphelilerden biri olduğunu, yanlı olarak davalı aleyhine davrandığını, her iki ihalenin tarihi 1999 yılı olduğundan genel dava zaman aşımının dolduğunu belirterek müvekkilleri hakkında açılan davanın reddini dilemiştir.
Davalı ..., Deniz İkmal Grup Komutanlığında alımın yapılması için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı talebi olmasının şart olduğunu, deprem sonrası bu alımların yapılmasının aciliyet gerektirdiğini, Kontrol Şube Müdürlüğü'nce gönderilen teklifler doğrultusunda satın alma dosyasının hazırlandığını, bu alımların 2886 Sayılı Kanunun 36 maddesi Kapalı Teklif Usulü ile alınması halinde en az 90 günlük bir süreye ihtiyaç olduğunu, malzemelerin muayeneden gelmemesi durumunda 30 takvim günü ilave edilmesi gerekeceğini, bu nedenlerle satın alımın yapılma şeklinin haklı ve yerinde olduğunu, bilirkişi raporunu kabul etmediğini, hazinenin zararının oluşmasında katkısının olmadığını ve hazinenin zararının olmadığını beyan ederek davanın zaman aşımı nedeniyle reddini dilemiştir.
Davalı ..., davanın zaman aşımına uğradığını, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı askeri savcısı tarafından davaya Yarbay Levent Olcaner'in bilirkişi olarak atandığını, kamu görevlilerin bağlı bulundukları kurumla ilgili davalarda bilirkişi olarak atama yapılmamasının CMK'ya aykırı olduğunu, 2000 yılı hesaplarını inceleyen Sayıştay murakıplarının hesaplarda usulsüzlük olmadığını, 2000 yılı borçsuz ilamının onaylanarak Kuzey Deniz Saha Komutanlığı Askeri Saymanlığına gönderildiğini belirterek davanın reddini dilemiştir.
Davalı ..., Satın Alma Komisyonu ile Muayene Komisyonunun ayrı başkanlıklar olduğunu, sorumluluklarınında ayrı olduğunu, davaya konu suçların davalının görev yaptığı Muayene Komisyonu görevlerinin arasında yer almadığını, her iki başkanlığın tüm faaliyetlerinde bağlı oldukları komutanlığa karşı sorumlu olduklarını, davanın zaman aşımına uğradığını belirterek davanın reddini dilemiştir.
Davalı ..., davada zaman aşımının söz konusu olduğunu, yapılan alımların yürürlükte bulunan ilgili emirler esas alınarak ilgili mevzuat çerçevesinde icra edildiği, yapılan görevlendirmeye istinaden sadece muayenesinde bulunduğunu, MSB Teftiş Daire Başkanlığı müfettişlerince yapılan hesap teftişi neticesinde1999 yılına ait Hesap Teftişinin ''borçsuz" olarak tamamlandığını, iddia edilen hazine zararı oluşmuş olsa dahi bu zararın oluşmasında muayene komisyonu üyesi olarak sorumluluğu bulunmadığını, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı Askeri Savcılığı’nın 2008/10 Esas sayılı soruşturması neticesinde zararın oluşmasından şahsının sorumlu tutulmadığını belirterek davanın reddini dilemiştir.
Davalı ..., davanın zaman aşımına uğradığını, müvekkilinin Deniz Harp Okulu Satın Alma Komisyonu'nda üye olarak çalıştığını, satın almaları Devlet İhale Yasası gereği uygun yapıldığını, ihale dosyalarının İta Amiri tarafından da imzalandığını ve kesinleştiğini, hazinenin zararlarına ilişkin raporun yeterli araştırma yapılmadan, gerçeklerden uzak ve taraflı olarak hazırlandığını, ihalelerin yapılış tarihi olan 2000 yılı ile raporun hazırlanış tarihi olan 2006 yılındaki şartların çok farklı olduğunu, bilirkişi raporunu kabul etmemekle birlikte haksız davanın reddini dilemiştir.
Davalı ..., oluşan hazine zararlarının ihale öncesi ve ihale safhasına ait olduğunu, tüm ihaleli ve ihalesiz alımları Tedarik Şube Müdürlüğü tarafından yapıldığını, bahse konu alımlarda ihale sonuçlandıktan sonra müteahhit firmanın Transit Şube Müdürlüğü'nün deposuna teslim ettiği malzemelerin muayenesi için uzman üye olarak ek görev verildiğini, bir sorumluluğu bulunmadığını belirterek davanın reddini dilemiştir.
Davalılardan ..., ... ve ...' a ve birleşen dosyada davalı ... usulüne uygun dava dilekçesinin tebliğine rağmen davaya cevap vermemiş, duruşmalarada katılmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı yazılı kararı ile; yapılan yargılama sırasında dosyada ve birleşen dosyada toplanan tüm deliller birlikte incelendiğinde; davacı tarafça KDSK Askeri Savcılığının soruşturması sonucunda oluştuğu belirlenen ihale zararına dayalı dava açıldığı, dosya davalısı olan sanıklar hakkında açılan ceza davasında zamanaşımı nedeni ile davanın düşmesine karar verildiği, zararın oluşumuna ilişkin ve tarafların sorumlulukları ile kusurlarına yönelik inceleme yapılacağından ihale belgelerinin teminine çalışılmış, yapılan yazışmalara rağmen ihale belgelerinin temin edilemediği ve davacı vekiline verilen mehillere rağmen dosya içine ibraz edilemediği ceza mahkemesine açılan davanın zamanaşımı nedeniyle düşmüş olduğu, davalıların hangi eylemleri ile hangi açıdan kusurlu ve sorumlu olduklan yönünde somut delil ve bilgilerin sunulmaması zarara uğratıldığı iddia edilen malların piyasada farklı kalitelerde ve farklı markalarda mevcut olması nedeni ile bizzat alınan malların marka, model ve vasıflarının bilinmemesi, sadece isim olarak belirtilmesinin gerçek fiyatı bulamayacağı mallar ile ilgili fiyat araştırması yapılamadığı, ihalelerin 1999 yılında yapıldığı ve fiyat araştırmalarının bu anlamda fiilen imkansızlık doğurduğu sonraki tarihte yazılacak piyasa araştırmasının sağlıklı ve hakkaniyetli sonuçlar doğurmayacağı, İhale Yasasına aykırı olduğu iddia edilen teknik şartnamaler, tastikli numuneler, somut marka model ve fiyat karşılaştırılmasma yönelik maddi delillerin bulunmaması, ihaleye konu olan mallar hakkında birebir örnek bulamadıkları yazılı fiyat teklifi alamadıktarı ve kanaate dayalı tahmini fiyat tespit ettikleri bunun da pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde davalılar aleyhine değerlendirilemeyeceği, bu durumda aradan geçen zaman dilimi karşısında gerçekleştiği ileri sürülen hazine zararının miktarı ve varlığı maddi deliller ile ispatlanamadığından asıl ve birleşen davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili, asıl ve birleşen davada askeri savcılığın soruşturması sonucunda belirlenen Hazine zararının tahsili amacı ile dava açıldığını, ancak mahkemece ceza dosyasındaki davanın zamanaşımı nedeni ile düşmesine istinaden davanın reddine dair karar verildiğini, ceza davasındaki düşme kararının usulen verildiğini, adı geçen sanıklar yönünden kusur bakımından bir araştırma yapılmadığını, askeri savcılığın dosyasında suça konu eylemler nedeni ile oluşan Hazine zararının saklı tutulmasına karar verildiğini, huzurdaki davanın uzayan zamanaşımı süresi içerisinde ve zamanaşımı süresi dolmadan açıldığını, ceza dosyasında verilen kararın hukuk mahkemesi dosyasında bir bağlayıcılığı bulunmadığını bu sebeple mahkemece eldeki deliller ve dosya kapsamında bilirkişi incelemesi, yerinde tespit ve mevcut deliller kapsamında herhangi bir inceleme yapılmadan hüküm tesis edilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu, iki ayrı ihaleden doğan Hazine zararının tahsili talepli davada yeterince inceleme yapılmadığını, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz İkmal Grup Komutanlığınca mahkemece talep edilen 4 adet ihale dosyası fotokopi evraklarının 20.12.2016 tarihinde sunulmakla 26.12.2016 havale tarihli dilekçe ile mahkemeye sunulduğunu, mevcut hali ile dosyanın bilirkişiye gönderilmesi veya eksik bilgilerin mahkemece tamamlanmasının zorunlu olması karşısında dosyanın mevcut hali ile karara çıkarılmasının usul ve yasaya aykırı olduğunu belirterek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; 2010 yılında açılan davada; tüm yargılama boyunca ihale evraklarının ve dayanak belgelerin dosyaya temininin sağlanmaya çalışıldığı, davalı vekilince 26.12.2016 havale tarihli dilekçe ekinde sunulan belgelerin fotokopi belge olduğu, ihale belgesi evraklarının temini için davacı vekiline süre verildiği, mahkeme tarafından Kuzey Deniz Saha Komutanlığı Müdürlüğüne, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı Askeri Savcılığına müzekkereler yazıldığı, söz konusu ihalelere ilişkin numunelerin bulunmadığının bildirildiği, ... İzmit İnşaat Emlak Bölge Başkanlığına müzekkere yazıldığı, Sayıştay Başkanlığına müzekkere yazıldığı, Sayıştay Başkanlığı'nın cevabi yazısında; 2001 yılı ve öncesine ait belgelerin Sayıştaya verilen "Her Çeşit Gider Ve Gelir Evrakı İle Her Çeşit Belgelerin Saklanması Süreleri Ve Yok Edilme Usulleri Hakkında Tüzük" hükümleri gereğince 10 yıllık bekletme sürelerinin tamamlanması nedeni ile imha edildiğinden bu yılları kapsayacak taleplerin karşılanmasının mümkün bulunmadığının 07.08.2012 tarihli yazı ile bildirilmiş olduğunun görülmesi karşısında davacı vekilinin istinaf talebinin reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili, istinaf dilekçesindeki hususları tekrar ederek bilirkişi incelemesi yapılmadan verilen kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, askeri malzeme alım ihalelerinde usulsüzlük, yetki aşımı ve fahiş fiyatla malzeme alındığı iddiası ile Hazine zararının giderilmesi talebi ile açılan alacak istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 266 ncı maddesi.
Türk Borçlar Kanunu'nun 74 üncü maddesi.
3.Değerlendirme
Asıl ve birleşen dava, yapılan ihaleye ilişkin hazine zararının tahsili isteminden ibarettir. Dosya incelendiğinde, davacı vekili tarafından birkısım evrakların dosyaya sunulduğu, yazılan müzekkerelere verilen cevaplarda birtakım evrakların gönderildiği anlaşılmaktadır. Her ne kadar gerek İlk Derece Mahkemesi gerekse Bölge Adliye Mahkemesi karar gerekçesinde, ceza yargılaması sonucunda, eldeki dava davalıları hakkında zamanaşımından düşme kararı verildiğine atıf yapılmış ise de TBK'nın 74 üncü maddesine göre maddi olaylarla, fiilin hukuka aykırılığını saptayan ceza mahkemesi kararı dışındaki ceza mahkemesi kararları hukuk hakimini bağlamaz. Ayrıca, HMK 266 ncı maddeye göre; “Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir.” düzenlemesi yer almaktadır. O halde mahkemece, dosya kül halinde konusunda uzman bilirkişi heyetine tevdii edilerek teknik rapor alındıktan sonra sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde eksik inceleme ile hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple,
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin
Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 373 üncü maddesi uyarınca ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.İlk Derece Mahkemesi kararının davacı yararına BOZULMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
11.01.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.