"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1174 E., 2023/1006 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/465 E., 2020/617 K.
Taraflar arasındaki alacak ve manevi tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı tarafından duruşmalı olarak temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, 08.10.2024 tarihinde duruşma yapılmasına ve duruşma gününün taraflara davetiye ile bildirilmesine karar verilmiştir.
Belli edilen günde davacı ... Ltd. Şti. yetkilisi ... ile davalı vekili Avukat ...'un sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra işin incelenerek karara bağlanması için uygun görülen saat 14.00'te Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlenerek dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı şirket; davalı Dz. K. K İstanbul Tersane Komutanlığı ile arasında 05.06.2012 tarihli 2012/25713 KİK numaralı "5 adet Pnömatik Gaz Transfer Pompası Alımı"na ait 120003 sayılı sözleşmenin imzalandığını, sözleşmeye uygun olarak 5 adet pnömatik gaz transfer pompasının üretimini gerçekleştirerek teslim süresi içinde İstanbul Tersane Komutanlığına teslim edildiğini, sözleşmede yer almayan-alt yüklenici dahi olmayan 3. kişi Hydraulıes İnc. firmasının ISO 9001 kalite yönetim sistem belgesini verdikleri için firmalarına ait ISO 9001 belgelerini kabul etmediklerinden dolayı idarenin malı reddettiğini, İstanbul Tersanesi Komutanlığında yetkililerle yapılan görüşmede; teslim etmiş oldukları cihazların alımına esas Teknik Şartnamesine uygun olduğunu, teknik şartnamesine göre yapılan fonksiyon testlerinden başarı ile geçmiş olduğunu şirkete ait ve geçerli ISO 9001 belgelerinin kabul edilerek sulhen tasfiye sözleşmesi yapılarak tedarikin tamamlanmak istendiğinin ifade edildiğini, bu sulh taleplerinin taraflarca kabul edildiğini, sözleşme tutarı olan 249.000TL üzerinden 15.000 TL indirim yapılarak 234.000 TL bedelle ödeme yapılması konusunda mutabakata varılıp 13.07.2016 tarihinde tasfiye sözleşmesinin imzalandığını, davalı Bakanlığa onay için gönderildiğini, davalı Bakanlığın sözleşmeyi onaylamadığını, İstanbul Tersane Komutanlığının 01.09.2016 tarih l6/571 sayılı yazısı ile sözleşmenin feshedilip teminat mektuplarının irat kaydedileceğinin bildirildiğini, davalının haksız ve hukuka aykırı olarak sözleşmeyi feshederek çıkardığı muarazanın önlenmesi ve teminat mektubunun nakde dönüştürülmesi işleminin durdurulmasını, davalı İdarenin deposunda bulunan 5 adet gaz transfer pompası bedeline karşılık 10.000 TL ile kur farkından kaynaklanan zarar toplamı olan 5.000 TL ile teminat mektubuna ödenen komisyon bedeli olan 2.689 TL ve ticari itibar kaybı nedeniyle 25.000 TL manevi tazminat bedelinin ticari faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı İdare vekilince; davacının üç sefer idareye ihale dokümanına uygun olmayan mal getirmesi sonucu her seferinde yüklenicinin getirdiği malın reddedildiğini, davacı yüklenicinin red konusuna tamamen kendi lehine zaman kazanmak adına itiraz ettiğini, yüklenicinin bu kusurlu davranışı sebebiyle idareyi oyaladığını ve zararına sebep olduğunu, davacı şirket ile imzalanan sözleşme ve TSK Mal Muayene ve Kabul Yönergesi kapsamında yapılan muayene sonucunda reddi kesinleşen mal alımı sebebiyle 4735 sayılı Kanun'un 20 nci maddesi kapsamında sözleşmenin feshedilerek kesin teminatın hazineye irat kaydedildiğini, yine aynı Kanun'un 26 ncı maddesi kapsamında yasaklama işlemi yapıldığını, bu nedenlerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
1. Ankara 8. Asliye Ticaret Mahkemesinin 2016/756 E., 2016/590 K. sayılı kararıyla, Mahkemenin görevsizliği nedeniyle davanın usulden reddine karar verilmiştir.
2. İlk Derece Mahkemesinin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; ihale aşamasında hangi belgeleri n sunulması taahhüt edilmiş ise, o belgelerin mal tesliminde gösterilmesinin zorunlu olduğunun anlaşılmasına göre ilk bilirkişi raporu hükme esas alınarak davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı şirket vekili; daha önce alınan ve hukuka uygun bulunmayan bilirkişi raporlarına itirazı üzerine yeniden yaptırılan bilirkişi incelemesine göre, ihale yetkilisi Dz.KK İstanbul Tersane Komutanlığı yetkililerinin malın teknik şartnameye uygun olduğunu, sadece ISO 9001 belgesinden dolayı muayene komisyonunun ret kararı verdiğini açıkladıklarını, muayene komisyonunun ISO 9001 belgesini sanki bu mala ait bir kalite belgesi olarak değerlendirmiş olmasının yanılgılı olduğunu, Mahkemece de bu yönde görüş veren ilk bilirkişi raporuna göre karar verildiğini, ISO’nun Uluslararası Standart Örgütünün kısa adı olduğunu, 9001 belgesinin Kalite Yönetim Sistemini gösterdiğini, firmalarının da bu belgeye sahip olduğuna göre sırf bu yüzden teslim edilen malların kabul edilmemesinin ihtiyaç makamı olan Dz.KK İstanbul Tersane Komutanlığınca da haklı bulunmadığını, ancak, sorumluluk almaktan çekinen davalı idarenin sulhen tasfiye sözleşmesini feshettiğini, yaklaşık maliyeti 375.000,00 TL olan 5 adet malzemenin sulhen 234.000,00 TL'ye temin edilmesinin kamu yararına olduğu tespitlerine yer verildiğini, ihalenin ve sulhen tasfiye sözleşmesinin onaylanmaması ve bu bilirkişi raporunun esas alınmayarak davanın reddine karar verilmesinin açıkça hukuka ve dosya içeriğine aykırı olduğunu, maddi tazminat davasının tamamen reddine karar verilmesine rağmen davalı lehine 26.225,80 TL vekalet ücretine karar verilmesinin Tarifenin 13/ maddesine aykırı olduğunu ileri sürerek, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; hükme esas alınan bilirkişi heyeti raporunun yeterli, denetime ve somut olayın özelliklerine uygun olması, ihale aşamasında yüklenici şirketçe taahhüt edilen 9001 belgesinin "NQA Global Assurance tarafından verilen ve .... adlı üretici firmasına ait 12785 sertifika numaralı belge" şeklinde .... Noterliğince onaylı apostil şerhli kalite yönetim belgesi olarak sunulmasına rağmen davacı şirketçe sözleşme konusu malın teslimi sırasında idareye sunulan kalite yönetim belgesinin ihalede sunulan ve taahhüt edilen kalite belgesinden farklı olarak "... Taşımacılığı Ltd. Şti.nin 1340290 sertifika kayıt numaralı İSO 9001 belgesi" olduğunun idarece gerçekleştirilen muayenelerde tespit edilmesi, yüklenici şirketin sözleşme kapsamında teslim edilen malla ilgili ihale aşamasında taahhüt ettiği kalite yönetim belgesini sunmak zorunda olması, zira ihale komisyonunca yapılan değerlendirmenin ihale aşamasındaki rekabet koşulları ve isteklilerce sunulan belgelere göre yapılması, normal ve itiraz üzerine yapılan muayene sonuçlarına göre yüklenici şirketçe taahhüt edilen kalite yönetim belgesini sunmadığının tespit edilmesi, ihalede hangi malın teslim edilmesi gerektiği bildirilmiş ise o malın teslim edilmesinin ihale mevzuatı gereğince zorunlu olması, mahkemece anılan gerekçelerle davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmaması, dava dilekçesinde manevi tazminat talebi dışında talep edilen alacak kalemlerinin 5 adet pnomatik gaz transfer pompası bedeli, kur farkı bedeli, teminat mektubuna ödenen komisyon bedeli olduğu dikkate alındığında, eldeki davanın sözleşmeden kaynaklanan alacak davası niteliğinde bulunması nedeni ile bu alacak kalemlerinin reddi yönünden mahkemece, davalı İdare lehine nispi vekalet ücretine hükmedilmesinin yerinde görülmesi ve ileri sürülen istinaf sebepleri dikkate alındığında mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşıldığından, davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı şirket vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı şirket vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü itirazları tekrar ederek kararı temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, taraflar arasında imzalanan pnomatik gaz transfer pompası alım sözleşmesinin feshi nedeniyle 5 adet pnomatik gaz transfer pompası bedeli, kur farkı bedeli, teminat mektubuna ödenen komisyon bedeli ve manevi tazminatın tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 26 ncı maddesi.
3. Değerlendirme
1. Taraflar arasındaki sözleşmenin 18.1.1 maddesinde, "Yüklenicinin malzeme teslimine ilişkin gereken özeni ve ihtimamı göstermeyi, sözleşme konusu malzemeyi sözleşme ve ihale dokümanına göre belirlenen sür, miktar ve bedel dahilinde gerçekleştirmeyi ve oluşabilecek kusurları sözleşme hükümlerine uygun olarak gidermeyi kabul ve taahhüt eder." hükmü; sözleşmenin 27.7.2. maddesinde ise "yüklenicinin malı normal teslim süresinde teslim etmemesi veya red olan malı değiştirmemesi halinde ihtarname çekildiği durumlarda, yüklenici çekilen ihtarnamenin yazıldığı tarih ile bu ihtarnameyle kendisine verilen en az 10 günlük sürenin dolduğu tarih arasında sadece bir defaya mahsus olmak üzere mal getirebilir veya red olan malı değiştirebilir. İhtarnamenin yazıldığı tarih ile ihtarnamenin tebellüğ tarihi arasında mal kabul edilecektir. Getirilen bu malın yapılacak muayene sonunda uygun bulunmaması durumunda yüklenicinin itiraz muayenesi isteme hakkı vardır.İtiraz muayeneleri sonucunda da mal uvgun bulunmazsa red kararı kesinleşir. Bu durumda ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir." düzenlemesi mevcuttur.
2. Sözleşmenin eki sayılan 203-Genel-5533-001-000-0 nolu Teknik Şartnamenin 3.1.10 maddesinde, "Kalite güvence ve ürün kalite belgelerine ilişkin hususlar yürürlükteki TSK Mal Alımları Kalite Güvence Hizmetleri Yönergesinde yer alan esaslar dahilindeki Şartnamede belirtildiği gibi olacaktır." denilmiştir.
3. İdari Şartnamenin 6.1.12.1 maddesi ise "İstekliler üreticinin, AS 9100 REV.B kalite yönetim belgesini veya AQAP2110 belgesini ve uluslararası akredite edilmiş kuruluşlardan ahnmış kalite yönetim belgesini veya ISO 9001 kalite belgesinden birini ihale aşamasında satın atma komisyonuna ibraz edeceklerdir." şeklinde düzenlenmiştir.
4. İhalede yüklenici şirketçe taahhüt edilen İSO 9001 belgesi "NQA Global Assurance tarafından verilen ve .... adlı üretici firmasına alt 12785 sertifika numaralı belge" olarak ... Noterliğince onaylı apostil şerhli kalite yönetim belgesi şeklinde ihale aşamasında idareye sunulduğu, buna rağmen davacı yüklenici şirketçe sözleşme konusu malın teslimi sırasında İdareye sunulan kalite yönetim belgesinin ihalede sunulan ve taahhüt edilen kalite belgesinden farklı olarak "... Taşımacılığı Ltd.Şti.'nin 1340290 sertifika kayıt numaralı İSO 9001 belgesi" olduğu, idarece gerçekleştirilen muayenelerde tespit edilmiştir. Bunun üzerine ihale feshedilerek kesin teminatı Hazineye irat kaydedilmiştir. Davacı vekili, bu hususta muarazanın önlenmesini, zararını ve manevi tazminat talep etmektedir.
5. Davacı yüklenici şirketin, sözleşme kapsamında teslim edilen malla ilgili ihale aşamasında taahhüt ettiği kalite yönetim belgesini sunmak zorunda olduğu, zira ihale komisyonunca yapılan değerlendirmenin ihale aşamasındaki rekabet koşulları ve isteklilerce sunulan belgelere göre yapıldığı, normal ve itiraz üzerine yapılan muayene sonuçlarına göre yüklenici şirketçe taahhüt edilen kalite yönetim belgesini sunmadığının tespit edildiği, dolayısı ile sözleşmenin uygulanması aşamasında sözleşme konusu mal tesliminde ihalede taahhüt ettiği belgeyi sunmayan yüklenici şirketin taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmediği değerlendirmesi ve davalı İdare tarafından gerçekleştirilen ihalenin feshi işlemi doğru görülmüştür.
6. Kaldı ki, davacı firmanın ihale tarihinden 1 ay önce 22.11.2011 tarihinde İdareye verdiği dilekçede "En yüksek güvenlikte kalite kontrol gerekliliklerini içeren AS 9100 REV.B veya AQAP 2210 belgelerinden birinin istenmesi İdarenin yararına olacaktır. ISO 9001 belgesinin yeterli görülmesi halinde kısa sürede kullanım dışı kalabilecek, güvenli olmayan Çin mallarının envantere girişi serbest olacaktır." şeklinde açıklamada bulunduğu görülmüş olup, rekabet koşulları açısından yüksek güvenlikte kalite kontrol belgelerinin ihalede tercih edilmesi gerekliliğine vurgu yapılmıştır.
7. Ayrıca davacının da kabulünde olduğu üzere, taraflar arasında ISO 9001 belgelerinin kabul edilerek sulhen tasfiye sözleşmesi yapılarak tedarikin tamamlanmak istendiğinin ifade edildiği, bu sulh taleplerinin taraflarca kabul edildiği, 21.06.2016 tarihli sulhen tasfiye sözleşmesi sözleşme tutarı olan 249.000TL üzerinden (ihale aşamasında taahhüt edilen kalite belgesinin sunulmaması nedeniyle malın kabul edilmediği gerekçesiyle) 15.000 TL indirim yapılarak 234.000 TL bedelle ödeme yapılması konusunda mutabakata varılıp 13.07.2016 tarihinde tasfiye sözleşmesi imza edildiği, davalı Bakanlığa onay için gönderildiği, davalı Bakanlığın sözleşmeyi onaylamadığı, bu nedenle yürürlüğe girmediği anlaşılmıştır.
8. Hal böyle olunca, davacı şirketin ticari şirket olduğu, basiretli tacir gibi davranması gerektiği gözetildiğinde, ihale aşamasında taahhüt ettiği belgeyi mal teslimi sırasında sunmak zorunda olduğu anlaşıldığından, tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararındaki gerekçeye göre, davacının temyiz itirazlarının reddi ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
28.000,00 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davacıdan alınıp davalıya verilmesine,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz edene yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
08.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.