"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 16. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2017/197 E., 2020/66 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; davalının, Emniyet Genel Müdürlüğünün ihtiyaç duyulan alanlarında bilimsel çalışmalarda bulunmak ... 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 78, 79, 80 inci maddeleri ile Yetiştirilmek Amacıyla Yurtdışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkında Yönetmelik ve ... Yurt İçi - Yurt Dışı Lisansüstü Eğitim ve Yurt Dışı Kısa Süreli Eğitim Yönergesi çerçevesinde 19.08.2005 tarihli Bakan Oluru ile 22.08.2005 - 21.08.2008 tarihleri arasında ... Birleşik Devletleri'ne yurt dışı eğitimine gönderildiğini, 18.08.2008 tarihli Bakanlık Onayı ile 21.08.2009 tarihine kadar doktora eğitimine devam etmek ... 1 yıl süre ile de eğitimin süresinin uzatıldığını, buna karşın eğitim süresi içerisinde eğitimini başarı ile tamamlayamadığını ve diplomasını süresi içerisinde kuruma teslim etmediğini, üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmemesi nedeniyle 22.08.2005 - 21.08.2009 tarihleri arasındaki dönemde yurtdışı eğitimi süresince kendisine yapılan tüm masrafların ilgili mevzuatlar gereği iadesi için kişi borcu çıkarıldığını, davalının 17.08.2016 tarihli ve 670 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Milli güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen Fethullahçı Terör Örgütüne (FETÖ/PYD) aidiyeti, iltisakı veya irtibatı olduğu gerekcesi ile rütbe ve memuriyetinin alındığını, kamu görevinden ihraç edildiğini, davalının eğitimi belirlenen süre içerisinde tamamlayamaması nedeniyle eğitimi için yapılan tüm masrafların yabancı para cinsinden hesaplandığını ve dava açılmadan önce 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 12 nci maddesi uyarınca sulh teklifinde bulunulduğunu, davalının kurumun sulh teklifine olumlu bir yanıt vermediğini ileri sürerek; fazlaya ilişkin dava hakkı saklı kalmak kaydıyla, 1.000,00 TL'nin yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş, 25.11.2019 tarihinde talebini 174.766,87 USD karşılığı olan 997.918,82 TL’ye ıslah etmiştir.
II. CEVAP
Davalı; eğitimini zamanında ve başarıyla tamamladığını, doktora diplomasını da alarak ülkesine dönüp 04.09.2009 tarihinde göreve başladığını, 12.10.2009 tarihli dilekçe ile doktora belgesini ve doktora tezini kuruma teslim ettiğini, Kurumun da bu belgeleri 14.10.2009 tarihinde ... Personel Daire Başkanlığına gönderdiğini, 11.12.2004 tarihinde ... tarafından tarafına 174.766,87 USD tutarında kişi borcu çıkarıldığını, söz konusu borcun herhangi bir hukuki dayanağının olmadığını, ilgili belgeleri dilekçeye ekleyerek itiraz ettiğini ancak itirazın reddedildiğini, söz konusu iddiaların gerçeği yansıtmadığını, diplomasını teslim ettiğini, hakkında ileri sürülen devleti zarara uğratma iddiasının hiçbir temeli ve dayanağı bulunmadığını savunarak davanın reddini dilemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalının ... eğitimine kabul edildiği, ... ülkesi tarafından düzenlenen eğitim belgelerinde davalının eğitim düzeyinin ... olarak belirtildiği, ülkemizdeki idari yazılarda da ... eğitiminden bahsedildiği, ancak davalının ... belgesi ibraz etmeyerek sözleşmeyi ihlal ettiği, davacının yaptığı harcamaları iade etmesi gerektiği gerekçesiyle; davanın kabulü ile 1.000,00 TL'nin dava tarihinden, 996.918,82 TL'nin ıslah tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı; her ne kadar ... belgesi ibraz etmeyerek sözleşmeyi ihlal ettiği gerekçesiyle istinafa konu karar verilmiş ise de tüm belgelerini ibraz ettiği gibi mecburi hizmetini de tamamladığını, İlk Derece Mahkemesinin yargılama sürecinde tutarsız mahiyetteki bilirkişi raporlarındaki çelişkileri gidermediğini, hukuki dinlenilme hakkı doğrultusunda sunmuş oldukları emsal karar ve beyanlarının dikkate alınmadığını, ayrıca dosyaya sunulmuş olan evrakların yeterince incelenmediğini, bilirkişinin dosyadaki mevcut duruma göre hazırlamış olduğu raporları gözardı ettiğini, ayrıca kararın gerekçe kısmında tamamlamış olduğu mecburi hizmetin neden dikkat alınmadığının da gerekçelendirilmediğini, emsal olarak sundukları kararda eğitimini tamamlamadan dönen kişinin mecburi hizmetini tamamlaması nedeniyle kendisinden talepte bulunulamayacağına karar verildiğini, eğitimini ve mecburi hizmetini tamamladığının sabit olduğunu, bilirkişi raporlarındaki çelişkilerin giderilmediğini beyanla istinaf talebinde bulunmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalının, davacı kurum bünyesinde komiser olarak görev yapmakta iken, 19.08.2005 tarihli Bakan Onayı ile 22.08.2005 - 21.08.2008 tarihleri arasında ... ... ... Üniversitesinde "Kriminalistik" konusunda lisansüstü eğitimi almak ... yurt dışına gönderildiği, burada ... programına kayıtlı iken ... Üniversitesinden doktora kabulü aldığı, 27.01.2006 tarihli yazı ile davalının eğitimine başlayabilmesi için Dış ilişkiler Dairesi Başkanlığından makam onayının istendiği ve ... makam onayının 27.04.2006 tarihinde verildiği ve onaya ekli listede davalının "... ... Üniversitesinden ... Üniversitesine doktora eğitimine devam ediyor" şeklinde gösterildiği, davalının kabul aldığı Spalding Üniversitesine transfer talepli 25.08.2006 tarihli dilekçesi üzerine 04.10.2006 tarihli makam oluru ile transfer talebinin ekli listede bu durum açıkça gösterilmek suretiyle kabul edildiği, 18.07.2008 tarihli bakan oluru ile yetiştirilmek amacıyla yurt dışına gönderilip halen doktoralarını çeşitli sebeplerle tamamlayamayan ve içlerinde davalının da olduğu personelin görev sürelerinin 1 (bir) yıl uzatılmasına karar verildiği, eğitim süresinin sonunda 04.09.2009 tarihinde göreve başlayan davalının Spalding Üniversitesinden aldığı 15.08.2009 tarihli diplomayı davacı Kuruma sunduğu, hal böyle olunca eğitim sonrası göreve başlayış tarihinden görevden ayrıldığı tarihe kadar geçen süre itibariyle mecburi hizmet yükümlülüğü de bulunmadığı tespit edilen davalının, lisansüstü eğitimi almak amacıyla gönderildiği ... her türlü eğitim, alan ve Üniversite değişiklik işlemlerinin makam ve Bakan Oluruna istinaden gerçekleştirildiği, Kurumu tarafından izin verilen süre içerisinde ve yine Kurumun bilgisi ve onayı ile yüklendiği eğitimini tamamlayarak yurda dönen ve diplomasını sunan davalı açısından herhangi bir tazminat yükümlülüğünün doğmadığının dava dosyası içeriği ile sabit olduğu gerekçesiyle; davalının istinaf talebinin kabulüne, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına, yeniden esas hakkında davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı; davalının eğitim için ... gönderildiğini, buna rağmen eğitimini süresi içinde tamamlayamadığını ve diplomasını süresi içinde idareye teslim etmediğini beyan ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, kurum çalışanı olan davalı için yapılan yurt dışı eğitim masraflarının tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun (657 sayılı Kanun) "Bilgilerini artırmak ... dış memleketlere gönderilme" başlıklı 78 inci maddesinde; "Mesleklerine ait öğrenimini bitirerek Devlet memurluğuna alınmış ve asli memur olarak atanmış olanlardan mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak ... dış memleketlere:
a) Kurumlarınca açılacak seçme veya yarışma sınavlarında başarı gösterenlere,
b) Dış burslara dayanılarak gönderilenlere,
İki yıla kadar ayrılma müsaadesi verilebilir.
Gerekirse bu süre en çok bir kat uzatılabilir." düzenlemesini,
Aynı Kanun'un "Yurtdışı Eğitim Masraflarının Tahsili" başlıklı Ek 34 üncü maddesinde; "İlgili kanunlarına göre; öğrenim yapmak, yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak, staj yapmak veya benzeri bir nedenle geçici süreli görevlendirilmek suretiyle, üç ay veya daha fazla süre ile yurtdışına gönderilen kamu personeli yurtdışında bulundukları sürenin iki katı kadar mecburi hizmetle yükümlüdürler. Bu şekilde yurt dışına gönderilecek personelden, örneği Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanmış "Yüklenme Senedi ile Muteber İmzalı Müteselsil KefaletSenedi" alınır.
Anılan personelin mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirmeden veya tamamlamadan görevinden ayrılması, müstafi sayılması ya da bir ceza ile görevine son verilmesi halinde, kendileri için kurumlarınca fiilen döviz olarak yapılmış olan her türlü masraflar aynı döviz cins ve miktarı üzerinden borçlandırılır. Döviz borcu toplamından mecburi hizmetin tamamlanan kısmı için hesaplanan miktar indirilir. Hesaplanan borç miktarı, ilgilinin durumu ve ödettirilecek meblağ dikkate alınarak azami beş yıla kadar taksitlendirilebilir. Borç miktarı ilgili tarafından Türk Lirası ile ödenir ve yapılan ödeme miktarı tahsil tarihindeki ... Bankasınca tespit ve ilan edilen efektif satış kuru üzerinden dövize çevrilerek yukarıda belirlenen şekilde hesaplanan döviz borcundan mahsup edilir.
(Değişik üçüncü fıkra: 17.09.2004 – 5234/1 md.) Yönetmelikle belirlenen başarısızlık ve geri çağrılma hallerinde de ilgililer için fiilen döviz olarak yapılmış olan her türlü masrafların tamamı aynı esaslara göre ödettirilir. Bu yönetmelik Maliye ve Millî Eğitim bakanlıklarının görüşü üzerine Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanır.
30.04.1992 tarih ve 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 19 uncu maddesine 492 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile eklenen (ı) bendi kapsamında bulunanlar hakkında üçüncü fıkra hükmü, 08.04.1929 tarih ve 1416 sayılı ... Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun ve diğer kanun hükümleri uyarınca yurtdışına gönderilen öğrenciler hakkında da bu madde hükümleri uygulanır.
Kendi imkanları ile yurtdışında öğrenim gören öğrenciler bu madde hükmünün dışındadır." düzenlemesi bulunmaktadır.
2. Yetiştirilmek Amacıyla Yurt Dışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkındaki Yönetmelik'in ''Program süresi ve süre uzatımı'' başlıklı 11 inci maddesi; Mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgileri artırılmak, staj, öğrenim veya ihtisas yaptırılmak amacıyla yurt dışına gönderilen memurlardan, yüksek lisans düzeyindekilerin öğrenimlerini iki yılda, doktora düzeyindekilerin öğrenimlerini üç yılda, diğerlerinin ise kendi programlarını süresi içinde tamamlamaları esastır.
Ancak, süresi içinde eğitim veya öğrenimini tamamlayamayan ve kurumu tarafından kabul edilebilir bir mazereti bulunan memurlardan;
a) Doktora düzeyindekilere bir yıla,
b) Yüksek lisans düzeyindekilere altı aya,
c) Diğerlerine, kendileri için öngörülen program süresinin 1/3’üne, kadar süre uzatımı verilebilir.
Süre uzatımları, Devlet Personel Başkanlığına bildirilmek kaydıyla, kurumlarınca yapılır.
'' şeklindedir.
3.Değerlendirme
1. Davalının kurum bünyesinde komiser olarak görev yapmakta iken, 657 sayılı Kanun ve Yetiştirilmek ... Yurt Dışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkındaki Yönetmelik gereğince 19.08.2005 tarihli Bakan Onayı ile 22.082005 - 21.08.2008 tarihleri arasında ... ... ... Üniversitesinde "Kriminalistik" konusunda lisansüstü eğitimi almak ... yurt dışına gönderildiği, burada ... programına kayıtlı iken ... Üniversitesinden doktora kabulü aldığı, 27.01.2006 tarihli yazı ile davalının eğitimine başlayabilmesi için Dış ilişkiler Dairesi Başkanlığından makam onayının istendiği ve ... makam onayının 27.04.2006 tarihinde verildiği ve onaya ekli listede davalının "... ... Üniversitesinden ... Üniversitesine doktora eğitimine devam ediyor" şeklinde gösterildiği, davalının kabul aldığı Spalding Üniversitesine transfer talepli 25.08.2006 tarihli dilekçesi üzerine 04.10.2006 tarihli makam oluru ile transfer talebinin ekli listede bu durum açıkça gösterilmek suretiyle kabul edildiği, 18.07.2008 tarihli Bakan Oluru ile yetiştirilmek amacıyla yurt dışına gönderilip halen doktoralarını çeşitli sebeplerle tamamlayamayan ve içlerinde davalının da olduğu personelin görev sürelerinin 1 (bir) yıl uzatılmasına karar verildiği, eğitim süresinin sonunda 04.09.2009 tarihinde göreve başlayan davalının Spalding Üniversitesinden aldığı 15.08.2009 tarihli diplomayı davacı Kuruma sunduğu anlaşılmıştır.
2. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesine ve kararda belirtilen gerekçelere göre; davacı kurum, davalının verilen sürede eğitimini tamamlayamadığını ve yine belirtilen sürede diplomasını kuruma sunmadığını beyan etmişse de, davalının 19.08.2005 tarihli Bakan Onayı ile 22.08.2005 - 21.08.2008 tarihleri arasında .... ... Üniversitesinde "Kriminalistik" konusunda lisansüstü eğitimi almak ... yurt dışına gönderildiği, her ne kadar bu kararda eğitim düzeyi açıkça ... ya da doktora olarak belirtilmemişse de davalının yukarıda yer verilen ilgili Yönetmelik hükmü gereği doktora düzeyindeki programlar için geçerli olan 3 yıllık süre ile gönderildiği ve yine eğitimini süresi içinde tamamlayamaması üzerine verilen sürenin aynı Yönetmelik hükmü uyarınca bir yıl süre ile uzatıldığı, davalının alan ve Üniversite değişiklik işlemlerinin makam ve Bakan Oluruna istinaden gerçekleştirildiği ve verilen süre sonunda ülkeye dönüp görevine başlayan davalının doktora diplomasını ve doktora tezini davacı kuruma sunduğu anlaşılmakla, davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 03.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.