"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; ... Üniversitesinin ... Fakültesi Biyoloji Bölümünde yüksek lisans öğrenimine devam ederken Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (...) kapsamında 20.09.2010 tarihinde davalı üniversitenin aynı bölümüne atandığını, ... Üniversitesinde lisansüstü öğrenimine devam edebilmek için 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun (2547 sayılı Kanun) 35 inci maddesi kapsamında görevlendirme talebinde bulunduğunu, bu doğrultuda 16.02.2011 tarihli noter taahhütnamesini ve 192.227,64 TL tutarındaki kefalet senedini imzaladığını, lisansüstü eğitimden sonra doktorasını tamamladığını, eşi ...'de çalıştığından ve çocuğu olduğundan ücretsiz izin de kullandığını, aile bütünlüğünü korumak amacı ve pandeminin de etkisiyle 2020 yılı Eylül ayında istifa etmek zorunda kaldığını, bunun üzerine davalı Üniversite tarafından kendisine gönderilen E- 55632665- 952.06.01- 0631158 sayılı, 26.08.2021 tarihli ve "... Borç Tebliği" konulu yazıda 6 yıl 3 ay ve 18 gün süreli mecburi hizmet karşılığı olmak ve bir ay içinde ödenmek üzere, 636.849,01 TL ödeme yapmasının talep edildiğini, taahhütname alınmasının hukuki temelinin ve geçerliliğinin bulunmadığını, akademik hayatına ve öğrenimine devam edebilmek için taahhütnameyi imzaladığını, ikrah ya da gabin olarak değerlendirilebilecek bir irade sakatlığı olduğunu, taahhütname ile talep edilen meblağın hizmet karşılığında aldığı maaşlara endeksli şekilde hesaplandığını, bu durumun angarya yasağına aykırı olup ayrıca genel işlem koşulu niteliğinde olduğunu, ödenen maaşları çalışması karşılığında aldığını, ödeyen kurumun ... Üniversitesi olduğunu ileri sürerek, davalıya 636.849,01 TL borçlu olmadığının ve taahhütname ile kefalet senedinin geçersizliğinin tespitini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; davacının istifasının mecburi hizmet yükümlülüğü bulunduğundan kabul edilmediğini, bunun üzerine davacının 08.10.2020 tarihinde görevine başlamadığını, 09.10.2020 ve 22.10.2020 tarihleri arasında mazeretsiz olarak işe gelmediğini, bunun üzerine görevinden çekilmiş sayıldığını ve davacıya yüklenme senedi uyarınca çalıştığı dönemler de hesaplamada dikkate alınarak borç tahakkuk ettirildiğini, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının 19.09.2019 tarihli ve E.69338 sayılı yazısı ile de araştırma görevlilerinin azami kadroda bulunma sürelerine ilişkin yürürlükteki 10.10.2017 tarihli Yükseköğretim Yürütme Kurulu kararının uygulanmasına devam edilmesinin istendiğini savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davaya esas yüklenme senedindeki mecburi hizmet yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde araştırma görevlisi kadrosunda bulunmanın ve çalışmanın karşılığı olan maaşların geri verileceğine dair senet hükmünün angarya yasağı kapsamında geçersiz olduğu, menfi tespit istemine konu olup davacıdan talep edilen tutarın tümünün ödenen maaş toplamı olduğunun cevap dilekçesi ekindeki borçlandırma tablosundan açıkça anlaşıldığı, maaş dışında kalan sair bir ödeme olup olmadığı hususunda ayrıca bir bilirkişi incelemesi yaptırılmasına gerek görülmediği gerekçesiyle; davanın kabulü ile davacının ... 23. Noterliğince tanzim edilen 16.02.2011 tarihli ve 4191 numaralı "Düzenleme ... Tanzim Edilen Taahhütname" kapsamında davalıya 636.849,01 TL borçlu olmadığının ve mezkur taahhütneme ile taahhütnameye bağlı ... 23. Noterliğince tanzim edilen 16.02.2011 tarihli ve 4195 numaralı kefalet senedinin "çalışmanın karşılığı olan maaşlar" yönünden geçersizliğinin tespitine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; cevap dilekçesindeki savunmalarını tekrar etmiş, ayrıca davacı hakkında herhangi bir icra işlemi başlatılmadığını, vekalet ücretinin maktu olması gerektiğini, taahhütnamenin kimseyi zorlamadan irade ile imzalandığını, imzaladığı taahütname koşullarına uymayan davalı hakkında tazminat hükmünün uygulandığını, talep edilenin maaşların geri verilmesi değil maaş üzerinden hesaplanan tazminat olduğunu ileri sürerek; kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasa'sının (Anayasa) 18 inci maddesinde zorla çalıştırma yasağı ile birlikte düzenlenen angarya yasağı açısından yüklenme senetlerindeki maaşın geri verileceği yönündeki düzenleme değerlendirildiğinde; araştırma görevlileri 2547 sayılı Kanun'un 35 inci maddesine göre yapılan görevlendirme kapsamında çalışırken her ne kadar maaş almakta iseler de yüklenme senedindeki şartların ihlali halinde bu çalışma karşılığı alınan maaş ödemelerinin geri verilmesi yönündeki düzenleme ile başlangıçta angarya yasağı söz konusu değilken, taahhüdün ihlali halinde maaşların geri verilmesi halinde araştırma görevlisi ücret ödenmeksizin çalışmış olma durumunda olacağından, senet maddesinde maaşların geri ödeneceği yönündeki düzenlemenin bu yönüyle de angarya yasağının ihlali olduğu, yüklenme senedindeki mecburi hizmet yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde araştırma görevlisi kadrosunda bulunmanın ve çalışmanın karşılığı olan maaşların geri verileceğine dair taahhütname ile taahhütnameye bağlı kefalet senedinin "çalışmanın karşılığı olan maaşlar yönünden" geçersiz olduğu kabul edilerek davanın kabulüne karar verilmesinde herhangi bir isabetsizlik bulunmadığı gibi, davanın konusunun bir miktar para alacağı olmasına nazaran davacı lehine nispi vekalet ücretine hükmedilmesinde de herhangi bir isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; istinaf nedenlerini tekrar ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının 2547 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi uyarınca görevlendirilmesi sırasında imzaladığı yüklenme senedine dayalı olarak mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirmemesi sebebiyle tahakkuk edilen tutarda borçlu olmadığının tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa'nın 18 inci maddesi
2. 2547 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin üçüncü fıkrası
3. Öğretim Üyesi Yetiştirme Programına İlişkin Usul ve Esasların10 uncu maddesinin ikinci fıkrası
3.Değerlendirme
Temyizen incelenen kararda belirtilen gerekçeye, Anayasa'nın 18 inci maddesi uyarınca ödenen maaşın iadesine yönelik yüklenme senedi hükmünün angarya yasağına aykırı olması sebebiyle geçersiz olacağının ve davalının maaş dışında bir harcama iddiasının bulunmadığının anlaşılmasına göre, davalı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
29.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.