"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2022/388 E., 2022/883 K.
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın usulden reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; davacı Kurumun sorumluluk alanında bulunan dava konusu arazilerin 49 yıl süre ile memba suyu tesisi yapımı için davalıya tahsis edildiğini, daha sonradan bu alanların bir kısmının 3. şahıslara kiraya verildiğinin anlaşıldığını, Orman Kanunu'nun 17/3 üncü ve 18 ... maddelerinin Uygulama Yönetmeliği'nin 27 nci maddesine göre, elde edilen kira gelirlerinden yüzde ellisinin davacı Kuruma yatırılması gerektiğini ileri sürerek; 25.10.2010 tarihli sözleşmeden ... kira bedellerinin %50'sine karşılık şimdilik 10.000,00 TL'nin davalı idareden tahsilini talep etmiş, yargılama sırasında dava değerini 3.434.310,00 TL olarak belirtmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; Taşdelen sularının bağlı bulunduğu orman alanının ... ... Vakfından olup suyun tasarruf hakkının davalı idareye ait olduğunu, davacının taleplerinin vakfiyeye aykırı olduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 14.02.2019 tarihli ve 2016/72 E., 2019/85 K. sayılı kararıyla; davalı tarafından dava dışı şirket ile kira sözleşmesinin yapıldığı 25.10.2010 tarihinden 24.10.2016 tarihine kadar 6.810.229,66 TL'nin yarısı olan 3.405.114,83 TL'nin davacıya ödenmesi gerektiğinden bahisle; davanın kısmen kabulü ile 3.405.114,83 TL'nin davalıdan alınarak davacıya verilmesine, gecikme zammı isteminin reddine karar karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraflar istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 25.02.2021 tarihli ve 2019/1760 E., 2021/524 K. sayılı kararıyla; tarafların istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairece verilen 13.09.2022 tarihli ve 2022/5085 E., 2022/6461 K. sayılı ilamla; davanın taraflarının 3533 sayılı Kanun'un 1 ... maddesinde gösterilen kuruluşlardan olduğu, bu Kanun'un 4 üncü maddesi gereğince taraflar arasındaki uyuşmazlığın "Hakem" sıfatı ile çözümlenmesi gerektiğinden bahisle, Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararı bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; uyulan bozma ilamı uyarınca Mahkemenin görevsizliğine ve davanın dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin ilam başlığında belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; tahkim itirazının ilk itiraz olup davalı tarafça cevap dilekçesinde ileri sürülmediğinden davanın usulden reddi gerektiğini, alacağın tahsiline hükmedilmesi gerektiğini ileri sürerek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, alacak istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 3533 sayılı Umumi Mülhak ve Hususi Bütçelerle İdare Edilen Daireler ve Belediyelerle Sermayesinin Tamamı Devlete veya Belediyeye veya Hususi İdarelere aid Daire ve Müesseseler Arasındaki İhtilafların Tahkim Yoluyla Halli Hakkında Kanun'un (3533 sayılı Kanun) 1 ... maddesi; "Umumi, mülhak ve hususi bütçelerle idare edilen daireler ve belediyelerle sermayesinin tamamı Devlete veya belediye veya hususi idarelere aid olan daire ve müesseseler arasında çıkan ihtilâflardan adliye mahkemelerinin vazifesi dahilinde bulunanlar bu kanunda yazılı tahkim usulüne göre halledilirler.";
2. Aynı Kanun'un 4 üncü maddesi " Katma bütçe ile idare edilen daireler, belediyeler, ... bütçe ile idare olunan veya sermayesinin tamamı Devlet, belediye veya ... idarelere ait olan daire ve müesseselerin veya bu daire ve müesseselerden biriyle ikinci maddede yazılı dairelerden biri arasında çıkan uyuşmazlıklar, bulunduğu yerin ve (Değişik ibare: 4916 - 3.7.2003 / m.24) "taşınmaza ilişkin uyuşmazlıklarda, taşınmazın aynına yönelik olanlar hariç olmak üzere o taşınmazın bulunduğu yerin" ve taraflar değişik yerlerde bulunuyorlarsa davalı durumunda olan daire veya müessesenin ve davalılar birden çok olduğu takdirde bunlardan birinin bulunduğu yerin yüksek dereceli hukuk mahkemesi başkanı veya hâkimi tarafından hakem sıfatıyla çözümlenir." hükmünü içermektedir.
3. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 114 üncü maddesinin birinci bendinin (c) alt bendinde Mahkemenin görevli olması dava şartı olarak düzenlenmiştir. Görev kuralları kamu düzenine ilişkin olup, bir dava ancak görevli Mahkemece incelenebilir. Mahkeme her şeyden önce görevli olmalıdır. Görevsiz Mahkemede açılan davanın dava şartı yokluğundan usulden reddi gerekir.
3. Değerlendirme
Mahkemece, yukarıda yer verilen kanun hükümlerini içeren bozma ilamına uyularak karar verilmiş olmasına, zorunlu tahkime tabi uyuşmazlığın çözümünde Mahkemenin görevli olup olmadığını resen dikkate alması gerektiğinin anlaşılmasına göre, davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 ... maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.