"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1200 E., 2022/387 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 21. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2015/262 E., 2018/204 K.
Taraflar arasındaki muarazanın giderilmesi davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabul kısmen reddine karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; taraflar arasında 30.12.2004 tarihli "Habur Gümrük Kapısı Yeni Hizmet Binaları, Ticari Tesisleri İle Mütemmimlerin Yapım, İşletme ve Devrine İlişkin Sözleşme" olduğunu, davalı idarenin talepleri doğrultusunda hazırlanan ve idarece onaylanan projeler ile sonradan ortaya çıkan ek taleplere uygun olarak müvekkili şirket tarafından imalatlar yapıldığını, makine ve techizat alımlarının eksiksiz yerine getirildiğini, işin sonunda ek işletme süresi verilmesi aşamasında taraflar arasında uyuşmazlık çıktığını, ek işletme süresi taleplerinin avan proje üzerinden hesaplanan maliyet ile sözleşme kapsamında yer alan işlerin ihale bedeli arasındaki farkı, saha betonu asfalt farkı, tefriş ve mobilya alımı, müşavirlik kontrollük bedeli, A blok proje değişikliği, Habur Gümrük Kapısı ilave işleri, sözleşme kapsamında değerlendirilip ek süreye tabi tutulmayan işler ve diğer çeşitli kalemler karşılığında verilecek ek işletme süresi ile ilgili olduğunu, müvekkili şirketin 10640 günlük talebine karşılık idarenin 1349 günlük süre verdiğini, bunun kabulünün mümkün olmadığını belirterek, sözleşmenin 6 ncı maddesi kapsamında yapılan ek yatırım bedeli karşılığı fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak üzere şimdilik 10640 günün işletme süresine eklenmesi gerektiğinin tespiti ile taraflar arasındaki ek işletme süresi konusundaki muarazanın giderilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; sözleşme kapsamında bulunan işlerin tamamının sözleşmede belirtilen tutar kapsamında değerlendirilmesinin hukuka aykırılık teşkil etmediğini, Bakanlığın sözleşmede yer alan işlerin hangi tutar karşılığında yapılacağı yönünde davacı şirket ile karşılıklı mutabakata vardığını ve ilgili kurumlar tarafından da bu sözleşme hükümleri çerçevesinde denetlemeler yapıldığını, bu nedenle sözleşmede açık olarak ifade edilen proje bedeli, müşavirlik bedeli, makine teçhizat alımları, tefrişat gibi kalemler için yapılan harcamalar için sözleşmede belirtilen tutardan fazlasının kabul edilmesinin mümkün olmadığını, ek süre verilmediği savunulan işlerin basiretli bir tacir olan davacı şirket tarafından açıkça ve ayrıntılı bir biçimde ifade edilmesi gerektiğini, sözleşme kapsamında değerlendirilmesi gereken işlerin sözleşmede belirtilen yükümlülüklerin dışında ek maliyetle yaptırıldığı yönündeki iddiaların gerçeği yansıtmadığını belirterek davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; bilirkişiler tarafından avan proje ve sözleşme haricinde, idarenin isteği ve kontrolü dahilinde yapılan imalatlar ile artış bedeli hesaplandığı, bina inşaat alanları artışındaki bedel, peron alanları artışındaki bedel, saha kaplaması beton asfalt farkı, ilave kantarlar, su kanalı yapılması, kaçak araç park inşaatı, çelik peron bariyeri yapılması, dış cephe mekanik kaplama farkı, 47 kapı köprü arası inşaat imalatları, 48 kapı köprü arası inşaat imalatları, lojman güneş enerjisi, lojman çevre duvarı, ilave trafo, 47 kapı köprü arası yol aydınlatması, exrey cihazı, itfaiye aracı ve müşavirlik kontrolörlük bedeli olarak toplam 17.788.386 TL hesaplandığı, saha çevre duvarına ilişkin olarak davalı tarafın bedel eksilmesi talebinin kısmen yerinde görüldüğü, davacının hali hazırda varolan çevre duvarı imalatını yapmamış olması nedeniyle maliyet hesabından 449.599,07 TL indirim yapılmasının uygun bulunduğu, buna göre tespit edilen bedelin 17.338.786,93 TL olduğu, bir günlük işletmeye isabet eden bedelin 3.269,40 TL olarak hesaplandığı, sonuç olarak bir kısım işlerin davalı idarenin talebi doğrultusunda yapılan sözleşme dışı işler olduğu ve yükleniciyi firmaya ek yük getirdiği, bu işler için davacı yükleniciye işletme süresi olarak 13 yıl 8 gün ilave süre verilmesi gerektiğinin bildirildiği, bilirkişiler görüşü mahkemece esas alınarak davanın kısmen kabulü ile, 30.12.2004 tarihli Habur Gümrük Kapısı Yeni Hizmet Binaları, Ticari Tesisler İle Mütemmimlerinin Yapım, İşletme Devrine İlişkin Sözleşmenin 6 ncı maddesi kapsamında yapılan ek yatırım bedeli karşılığı 13 yıl 8 gün ek işletme süresi verilmesi gerektiğinin tespitine, fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı vekili; sözleşme hükümlerinin idare lehine yorumlandığını, sözleşme bedelinin 17.900.000.00 TL KDV hariç olarak kabul edilerek bir güne isabet eden işletme bedelinin 2.770.68 TL yerine 3.269.40 TL olarak hesaplandığını, sözleşme kapsamında değerlendirilen ek süreye tabi tutulmayan kalemlere itiraz edildiğini, 01.03.2006 tarihli toplantı tutanağında tüm binalardaki tefriş ve demirbaş maliyetinin yeniden hesaplanması ve işletme süresine yansıtılması konusunda tarafların anlaştığını, bilirkişi raporunun hatalı olduğunu, beton asfalt farkı bedelinin, çevre duvarı imalatının doğru hesaplanmadığı, ek sürenin 19 yıl 30 gün olması gerektiğini ileri sürülerek; İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davalı vekili; davanın açılmasında hukuki yararın olmadığını, davacının basiretli bir tacir gibi hareket etmesi gerektiğini, saha zemin kaplamasının asfalt iken beton olarak değiştirildiğini, ODTÜ laboratuvarında yapılan deney sonucunun geçerli olmadığını, Habur Gümrük Kapısının beton saha kaplaması ile İpsala Gümrük Kapısının asfalt saha kaplamasının karşılaştırılmasının emsal olamayacağını, Karayolları Genel Müdürlüğünün asfalta ilişkin m² birim fiyatlarının uygulanması gerektiğini, bilirkişi kurulunda yol yapım uzmanının bulunmadığını, müşavirlik bedelinin ilave iş olarak kabul edilemeyeceğini, dış cephe kaplamasının işletme süresine yansıtılamayacağını, bilirkişi raporunda yapılan hesabın doğru olmadığını, davacının talebinden fazla olduğunu ileri sürülerek; İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; dosya kapsamı, mevcut delil durumu, Silopi ve İpsala'da talimat yolu ile keşif yapıldığı, saha zemin kaplamalarının kıyasen yerinde incelenmiş olması, tarafların 17.07.2017 tarihli bilirkişi kurulu raporuna karşı ileri sürdükleri tüm itirazların, 27.02.2018 tarihli bilirkişi ek raporu ile ayrıntılı olarak değerlendirilmiş olması, taraflar arasında "Cilvegözü Gümrük Kapısı"nın işletme süresinin yapılan harcamalar nedeni ile uzatılmasına ilişkin iş bu dava ile benzer nitelikteki uyuşmazlığın çözümü için açılan davanın da kısmen kabulüne karar verilerek, istinaf ve temyiz aşamalarından geçmek suretiyle kesinleşmiş olması (Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 31.10.2019 tarihli ve 2019/2363 E., 2019/4264 K. sayılı kararı), hükme esas alınan bilirkişi raporunun yeterli, denetime ve somut olayın özelliklerine uygun olması ve ileri sürülen istinaf sebepleri dikkate alındığında, mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşıldığından, tarafların istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
Taraf vekilleri istinaf dilekçesinde ileri sürdükleri itirazları tekrar ederek kararı temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, taraflar arasındaki yap işlet devret niteliğindeki, 30.12.2004 tarihli "Habur Gümrük Kapısı Yeni Hizmet Binaları, Ticari Tesisleri ile Mütemmimlerinin Yapım, İşletme ve Devrine İlişkin Sözleşme"nin 6 ncı maddesi kapsamında yapılan ek yatırım bedeli karşılığı işletme süresinin uzatılması gerektiği konusundaki muarazanın giderilmesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun 19 uncu maddesi,
2. Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 31.10.2019 tarihli ve 2019/2363 E., 2019/4264 K. sayılı emsal kararı.
3. Değerlendirme
Temyizen incelenen karar, tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere, Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 31.10.2019 tarihli ve 2019/2363 E., 2019/4264 K. sayılı emsal kararına, bilirkişi raporunun yeterli, denetime ve somut olayın özelliklerine uygun olmasına göre, taraf vekilleri tarafından ileri sürülen temyiz itirazlarının reddi ile kararın onanması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz eden davacıya yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
24.04.2024 tarihinde oybirliği ile karar verildi.